مهم‌ترین آلاینده‌های هوا چیست؟
آلودگی هوا در اثر عوامل متعددی مانند کارخانه‌ها، ماشین‌آلات، اتوبوس، قطار و نیروگاه‌های برق ایجاد می‌شود. البته عوامل دیگری نیز وجود دارند که ممکن است تا به حال به آن فکر نکرده باشید. مثل خشکشویی‌ها، آتش‌سوزی‌های بزرگ و گرد و غبار. آلاینده‌های هوا نه تنها تهدیدی برای سلامتی انسان است بلکه سلامت محصولات زراعی، درختان، آب و حیوانات را نیز به مخاطره می‌اندازد.
حداقل شش عامل برای آلودگی هوا وجود دارد، که شما می‌توانید با آنها و تاثیر این عوامل بر سلامتی‌تان آشنا شوید.
1) اُزون
ازون گازی است که کیلومترها بالاتر از سطح زمین، اطراف آن را احاطه کرده است. این گاز در اثر یک واکنش شیمیایی بین اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور گرما و نور خورشید ساخته می‌شود. ازون خوب بطور طبیعی 10 تا 30 کیلومتر بالاتر از سطح زمین قرار دارد.
در لایه استراتوسفر، ازون لایه‌ای را به وجود می‌آورد که از زمین، در مقابل اشعه‌های مضر نور خورشید محافظت می‌کند. اما در سطح زمین (تروپوسفر)، ازون بد (مه دود) وجود دارد. دود اگزوز وسائل نقلیه، آلاینده‌های صنعتی، گازهای حاصل از بنزین و حلال‌های شیمیایی اصلی‌ترین منابع اکسید نیتروژن و ترکیبات آلی فرار هستند. با اضافه شدن نور خورشید و گرمای هوا، ازون تشکیل می‌شود.
با توجه به اهمیت عامل گرما در تشکیل ازون، این ماده یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های هوا در فصل تابستان است. بخصوص برای افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی بسیار خطرناک می‌باشد. مشکلات احتمالی عبارتند از:
- تحریک ریه‌ها
- سرفه، خس خس و درد در حین تنفس عمیق و مشکلات تنفسی در حین ورزش
- آسیب دائمی ریه در اثر قرار گرفتن مکرر در وضعیت آلودگی
- تشدید آسم، افزایش استعداد ابتلا به ذات الریه و برونشیت و کاهش ظرفیت ریه.
2) ذرات معلق
از مهم‌ترین آلاینده‌های هوا در این فهرست، ذرات معلق (Particulate Matter) است که به اختصار با PM نمایش داده می‌شود. PM به مجموعه‌ای از ذرات جامد یا قطرات مایع معلق در هوا گفته می‌شود که قطر بسیار ناچیزی دارند. ذراتی مانند غبار، خاک، دود و دوده از جمله این ذرات معلق هستند که با چشم غیر مسلح قابل تشخیص هستند.
ذرات معلق به دو دسته PM 10 و PM 2.5 تقسیم می‌شوند که عدد کناری، نشان دهنده ابعاد بزرگترین ذرات هر دسته برحسب میکرومتر است. به این ترتیب، ذراتی با حداکثر قطر 2.5 میکرون، تقریباً 30 برابر کوچکتر از قطر یک تار موی انسان، در دسته PM 2.5 قرار می‌گیرند. از غبار برخاسته از کارگاه‌های ساختمانی و دود خارج شده از دودکش‌ها گرفته تا واکنش‌های شیمیایی ناشی از وجود سایر آلاینده‌ها در هوا، همگی از منابع انتشار ذرات معلق به شمار می‌روند.
ابعاد کوچک این ذرات موجب می‌شود تا به راحتی از پیچ و خم‌های سیستم تنفسی عبور کرده، خود را به قسمت‌های پایینی ریه انسان برسانند و برای مدت‌ها در آنجا باقی بمانند. در برخی از موارد PM 2.5 حتی می‌تواند از طریق ریه وارد خون شود. مرگ زودرس بویژه در افراد دارای بیماری زمینه‌ای قلبی و تنفسی، عوارض قلبی، تپش قلب نامنظم، کاهش عملکرد ریه و آسم از جمله عوارض سلامتی ناشی از ذرات معلق هستند.
این ذرات ممکن است احتمال ابتلا به سرطان ریه و بیماری‌های قلبی را در شما افزایش دهند. ذرات موجود در هوا می‌توانند باعث مشکلات زیر شوند:
- حملات آسم
- برونشیت مزمن
- سرفه و تنفس مشکل یا دردناک
- کاهش عملکرد ریه
- التهاب چشم، بینی و گلو
3) مونوکسید کربن
مونوکسید کربن گازی بی‌رنگ و بو است که بر اثر احتراق منتشر می‌شود و استنشاق آن در مقادیر بالا می‌تواند منجر به جذب آن توسط ریه‌ها و انتقال آن از طریق خون به اعضای حساسی همچون قلب شود. مونوکسید کربن توانایی بدن را در اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها و اندام‌های بدن، از جمله قلب و مغز کاهش می‌دهد. این امر به ویژه برای افرادی که دچار مشکلات قلبی هستند بسیار خطرناک می‌باشد.
در شهرهای پُر ترافیک، بیشتر مونوکسید کربن موجود در هوا ناشی از اگزوز خودروها است. بخشی نیز ناشی از کارخانه‌ها، سوزاندن چوب و آتش سوزی جنگل‌ها است. منابعی که در داخل منزل این گاز را تولید می‌کنند شامل سیگار و وسائل گرمایشی می‌باشد.
مونوکسید کربن می‌تواند برای افرادی که در معرض مقادیر بالای آن قرار بگیرند کشنده باشد. هر سال مسمومیت با مونوکسید کربن یکی از علل اصلی مرگ ناشی از مواد شیمیایی سمی است. افراد مبتلا به مسمومیت با مونوکسید کربن ممکن است علائم زیر را مشاهده کنند:
- سردرد، تحریک پذیری و یا از دست دادن هوشیاری
- سختی در انجام کارها، یادگیری و یا انجام کارهای پیچیده
- تشدید مشکلات قلبی مانند آنژین، نارسایی قلبی و بیماری عروق کرونر
4) دی اکسید نیتروژن
زمانی که این گازها با ذرات دیگر موجود در هوا ترکیب می‌شود، اغلب به صورت یک لایه قهوه‌ای مایل به قرمز در بسیاری از مناطق شهری دیده می‌شود. سوخت وسائل نقلیه، صنایع الکتریکی و کارخانه‌های صنعتی عوامل تولید این ماده می‌باشند.
دی اکسید نیتروژن یکی از اکسیدهای نیتروژن و جزء گروهی از گازهای بسیار واکنش‌پذیر است که حاوی مقادیر مختلف نیتروژن و اکسیژن است، می‌باشد. مطالعات نشان می‌دهد که دی اکسید نیتروژن می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات قلبی، از جمله نارسایی قلبی را افزایش دهد. اکسیدهای نیتروژن موجب اختلالات بسیاری از جمله موارد زیر می‌شوند:
- مشکلات تنفسی
- باران اسیدی که در اثر واکنش اکسیدهای نیتروژن و دی اکسید گوگرد با سایر ذرات موجود در هوا به وجود می‌آید. این اسیدها سپس به شکل باران، برف، ذرات خشک و یا مه به زمین می‌رسند.
- مواد شیمیایی سمی: اکسیدهای نیتروژن با مواد شیمیایی آلی رایج و حتی ازون ترکیب شده و مواد شیمیایی سمی به وجود می‌آورند. این مواد می‌توانند موجب جهش بیولوژیکی شوند.
- اختلال میدان دید: دی اکسید نیتروژن و ذرات نیترات انتقال نور را مسدود و میدان دید را در مناطق شهری کاهش می‌دهد.
5) دی اکسید گوگرد
این گاز در اثر سوختن ترکیبات حاوی گوگرد به وجود می‌آید. به عنوان مثال از سوزاندن زغال سنگ و نفت، هنگام استخراج بنزین از نفت و یا استخراج فلزات از سنگ معدن. همچنین زمانی که سوخت‌های فسیلی مصرف می‌شوند، مثلاً در نیروگاه‌هایی که با سوخت زغال سنگ کار می‌کنند نیز دی اکسید گوگرد تشکیل می‌شود.
سایر منابع این گاز، صنایع تولید محصولات از سنگ معدن فلزی، زغال سنگ و نفت خام و یا صنایعی که زغال سنگ و نفت را می‌سوزانند، مانند پالایشگاه‌های نفت و یا کارخانه‌های فلزکاری می‌باشند. مضرات دی اکسید گوگرد عبارتند از:
- بروز مشکل برای افراد مبتلا به آسم و بیماری‌های قلبی
- باران اسیدی
- آسیب به جنگل‌ها و محصولات زراعی
- صدمه به ماهی‌های رودخانه‌ها و دریاچه‌ها
6) سرب
بنزین سرب‌دار منبع اصلی سرب موجود در هوا است. اما از آنجا که سوخت‌های سرب‌دار از تولید خارج شده‌اند، کارخانه‌های پردازش فلزات بخصوص کارخانه‌های ذوب آهن از عوامل اصلی تولید سرب به شمار می‌روند. سرب موجب مشکلات جسمی بسیاری می‌گردد:
- آسیب به کلیه‌ها، کبد، مغز، اعصاب و دیگر اندام‌ها. سرب همچنین ممکن است موجب پوکی استخوان و مشکلات تناسلی شود. قرار گرفتن بیش از حد در معرض این ماده، می‌تواند منجر به تشنج، کاهش توانایی ذهنی، اختلالات رفتاری، مشکلات حافظه و تغییر خلق و خو گردد. سطوح پایین آن موجب آسیب‌های مغزی و عصبی کودکان و جنین و در نهایت منجر به مشکلات یادگیری و ضریب هوشی پایین در آینده گردد.
- فشار خون بالا و افزایش بیماری‌های قلبی
- کم خونی
سلامتی شما آرزوی ما است.
