با ریه و وظایف آن آشنا شوید

شش، ریه یا جگر سفید یکی از اعضای دستگاه تنفس در بعضی جانوران است. در ریه گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن را دریافت می‌کنند و به سایر سلول‌های بدن می‌رسانند.

ریه‌ها شگفت انگیز هستند و به شما کمک می‌کنند که نفس بکشید، با دوستان خود حرف بزنید، موقع بازی فریاد بزنید، آواز بخوانید، گریه کنید و بسیاری کارهای دیگر. در زمان بازی کردن، ریه‌ها حتی با مغز همکاری می‌کنند و وقتی کیلومترها می‌دوید مقدار هوای بیشتر و با سرعت بیشتر وارد بدن شده و سپس خارج می‌شود.

شما نمی‌توانید ریه‌ها را ببینید، اما لمس کردن آنها آسان است. دست‌تان را روی قفسه سینه بگذارید و نفس عمیق بکشید. احساس می‌کنید قفسه سینه کمی بزرگتر می‌شود و حالا هوای داخل ریه را بیرون بفرستید. قفسه سینه به اندازه قبلی بر می‌گردد. با انجام این کار، در حقیقت نیروی ریه‌ها را احساس کرده‌اید.

در این مقاله شما می‌توانید با ریه، وظایف و بیماری‌های رایج ریوی آشنا شوید.

ساختار ریه

ریه‌ها در قفسه سینه قرار دارند، و آنقدر بزرگ هستند که بیشتر فضای سینه را گرفته‌اند. هر انسان دو ریه دارد. ریه‌ها مثل چشم‌ها یا سوراخ‌های بینی یک اندازه نیستند و ریه سمت چپ کمی کوچکتر از ریه سمت راست است. فضای اضافی سمت چپ، جایگاه قلب است.

قفسه سینه از ریه‌ها محافظت می‌کند. قفسه سینه از 12 دنده تشکیل شده است که این دنده‌ها به ستون فقرات پشت کمر و دور ریه‌ها به هم متصل شده‌اند تا از ریه‌ها محافظت کنند. دیافراگم در زیر ریه‌ها قرار دارد.

راهنمایی: دیافراگم ماهیچه گنبدی شکل است که با ریه کار می‌کند تا عمل دم و بازدم انجام شود.

نقش ریه‌ها در بدن

ریه نقش اساسی در سلامت انسان دارد. ممکن است بعضی از ارگان‌های بدن مثل پا و یا کلیه را نداشته باشیم و بتوانیم زندگی کنیم، یا با هفته‌ای سه بار دیالیز کردن، زندگی نماییم، اما بدون ریه نمی‌توان زندگی کرد. به خاطر اینکه اکسیژن باید وارد بافت‌ها شده، از طریق ریه‌ها وارد سیستم بدن شود، به قلب، مغز و… یا به ارگان‌های دیگر برسد و گاز دی اکسید کربن از ریه باید خارج گردد. از جمله نقش‌های اساسی ریه‌ها کمک به عملیات دم و بازدم است.

ریه‌ها برای صحبت کردن هم مهم هستند. نای در بالای حنجره قرار دارد و گاهی اوقات به حنجره جعبه صدا گفته می‌شود. در امتداد حنجره، تارهای صوتی قرار دارند که برای تولید صدا باز و بسته می‌شوند. وقتی هوا از ریه‌ها خارج می‌شود از طریق نای و حنجره به تارهای صوتی برخورد می‌کند، تارهای صوتی می‌لرزند و صدا تولید می‌شود. میزان بلندی صدا به مقدار هوایی که از ریه‌ها خارج می‌شود، بستگی دارد. سعی کنید نفس عمیقی بکشید و نام شخصی را صدا بزنید. بدون نفس کشیدن چه مدت می‌توانید حرف بزنید؟ دفعه بعد سعی کنید فریاد بزنید و مشاهده می‌کنید فریاد زدن به مقدار هوای بیشتری نیاز دارد. بنابراین حتی برای گفتن یک کلمه هم دائماً به نفس کشیدن نیاز می‌باشد.

انواع بیماری ریه

بیماری‌های ریوی که بر رگ‌های خونی تاثیر می‌‌گذارند.

طرف راست قلب، خون کم اکسیژن را از طریق رگ‌ها دریافت می‌کند و از طریق رگ‌های ریوی (Pulmonary) خون را به ریه پمپاژ می‌کند. این رگ‌های خونی ریوی ممکن است دچار بیماری شوند. این بیماری‌ها شامل:

• آمبولی ریه (Pulmonary Embolism): که در آن لخته خون از سایر نقاط بدن وارد قلب شده و از قلب وارد ریه می‌شود. لخته خون در یکی از رگ‌های خونی ساکن شده و معمولاً باعث تنگی نفس و سطح اکسیژن پایین خون می‌شود.
• فشار خون ریوی (Pulmonary Hypertension): مشکلات مختلف باعث فشار خون بالا در رگ‌های ریوی می‌شود. فشار خون بالای رگ‌های ریوی می‌تواند باعث تنگی نفس و درد قفسه سینه شود.

بیماری‌های ریوی که بر دیواره‌های قفسه سینه تاثیر می‌گذارند.

دیواره قفسه سینه نیز نقش مهمی در نفس کشیدن دارد. ماهیچه‌ها دنده‌ها را به هم متصل کرده و به قفسه سینه اجازه گسترش می‌دهند. بعضی از بیماری‌های قفسه سینه و ریه شامل:

• سندروم کاهش حجم هوای تنفسی از ریه‌ها در اثر چاقی: نوعی بیماری مربوط به ریه است که در اثر چاقی رخ داده و در آن با افزایش وزن روی قفسه سینه و شکم، باز شدن و بسط قفسه سینه سخت می‌شود. نتیجه این بیماری مشکلات حاد تنفسی است.
• اختلالات عصبی و عضلانی: که در آن عملکرد ضعیف ماهیچه‌هایی که تنفس را کنترل می‌کنند، باعث مشکل در تنفس می‌شود.

بیماری انسداد ریه

انسداد یا تنگی راه‌های هوایی فوقانی در ریه می‌تواند موجب خروپف و ایست تنفسی به مدت چند ثانیه در طول خواب شود که در نهایت موجب خواب آلودگی بیمار در طول روز می‌شود. این افراد غالباً یک فنوتیپ خاصی دارند، چاق بوده، گردن و فک کوچکی دارند. در مورد انسداد مجاری هوایی پایین هم می‌توان از آسم و برونشیت مزمن در سیگاری‌ها نام برد.

عفونت ریه

دستگاه تنفسی به دو بخش تقسیم می‌شود: فوقانی و تحتانی. اگر عفونت در هر کدام از این دو بخش رخ دهد، به نام همان بخش خوانده می‌شود. دستگاه تنفسی فوقانی شامل حلق و حنجره و نای است. دستگاه تنفسی تحتانی شامل ریه‌ها و اجزای آنها است.

علل عفونت ریه می‌تواند باکتری، ویروس و یا قارچ‌ها باشد. انگل‌ها نیز باعث عفونت می‌گردند.

• عفونت باکتریایی بیشتر در اثر تماس عفونی است. این عفونت‌ها توسط آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شوند. عفونت‌های باکتریایی موجب سوزش پوست می‌گردند.
• عفونت‌های ویروسی ریه نیاز به دارو ندارند و خودبخود خوب می‌شوند. در عفونت‌های حاد ویروسی، لب‌ها و ناخن‌ها به رنگ آبی در می‌آیند.
• علائم عفونت ریه ناشی از قارچ نیز همانند علائم عفونت ریوی ناشی از باکتری و یا ویروس می‌باشد. در برخی موارد شَدید، عمل جراحی برای برداشتن توده قارچی از ریه لازم می‌باشد.

نکته 1: از دست دادن آب بدن نیز یکی از علائم عفونت ریه می‌باشد که می‌تواند منجر به عفونت گوش گردد.

نکته 2: اگر گلو درد شما در عرض چند روز بهبود نیافت و یا بعد از چند هفته، سرفه‌های شما ادامه داشت، باید به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

پنومونی یا ذات الریه

پنومونی شایع‌ترین نوع عفونت ریه می‌باشد. ذات الریه در واقع همان التهاب ریه می‌باشد که با یک عفونت ایجاد می‌شود. زمانی که کیسه‌های هوایی در ریه محتوی مقدار زیادی مایعات می‌شوند، ذات الریه رخ می‌دهد. عفونت ذات الریه می‌تواند از نوع ویروسی، باکتریایی و یا قارچی باشد.

علائم این بیماری ریه عبارت است از:

• التهاب ریه
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• تب بالا
• سرفه خلط دار
• لرز
• گرفتگی قفسه سینه
• درد عضلانی
• خستگی

نکته 3: بسیاری از بیماران بعد از آنفلونزا مبتلا به ذات الریه می‌گردند.

نکته 4: افراد سیگاری و افراد مسنی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مستعد مبتلا شدن به این بیماری هستند. این بیماری اگر خوب درمان نشود، می‌تواند حتی باعث مرگ فرد شود.

بیماری سندروم حاد تنفسی ریه

این بیماری در واقع نوعی ذات الریه می‌باشد و به شدت مسری است. سیاه سرفه، تب بالا، سردرد و ناراحتی عمومی از علائم این سندروم می‌باشد.

بیماری سل

سل عفونت ریوی ناشی از باکتری مایکوباکتریوم می‌باشد. سرفه، خلط سبز و یا خون‌آلود و تنگی نفس برخی از علائم این بیماری هستند. سل باعث کاهش وزن و خشک و پوسته پوسته شدن پوست می‌شود.

عفونت سل مسری است و با قطرات سرفه منتقل می‌شود. آنتی بیوتیک‌ها برای درمان سل بسیار موثر می‌باشند.

بیماری ذات الجنب ریه

پرده پوشاننده ریه به نام پرده جنب نامیده می‌شود. این بیماری توسط عفونت ویروسی و یا ذات الریه به وجود می‌آید. درد قفسه سینه و تنگی نفس از علائم شایع این بیماری است.

برونشیت

در برونشیت راه‌های هوایی تحریک می‌شود و موجب التهاب برونش‌های کوچک و بزرگ ریه و افزایش خلط و انسداد راه هوایی می‌گردد. خلط‌ها غلیظ و زرد یا سبز رنگ می‌باشند. این بیماری می‌تواند حاد و مزمن باشد. عفونت ویروسی شایع‌ترین دلیل برونشیت حاد است. معمولاً برونشیت مزمن ریه در اثر مواد شیمیایی و یا دود سیگار به وجود می‌آید. برونشیت مزمن می‌تواند موجب بیماری انسداد مزمن ریوی گردد. افراد مبتلای مزمن سال‌ها سرفه می‌کنند.

آنفلونزا

این بیماری توسط یک ویروس شروع می‌شود و دستگاه تنفسی فوقانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث درد بدن، خستگی، سرفه و برخی بیماری‌های دستگاه تنفسی تحتانی مثل ذات الریه نیز می‌شود.

دود سیگار سبب تخریب بافت ریه شده و عمل مژه‌های ریه (Cilia) را غیر فعال می‌کند. سیگاری‌های افراطی در معرض خطر بیشتری نسبت به سیگاری‌های متوسط هستند. اما حتی در معرض دود سیگار بودن هم زیان‌آور است. سلامتی شما آرزوی ما است.