چگونه غذا هضم می‌شود؟
بدن انسان برای تامین انرژی به غذا احتیاج دارد. غذا، پروتئین لازم برای رشد بدن را تامین می‌کند و انرژی مورد نیاز سلول‌ها و بافت‌های بدن را در اختیار آنها قرار می‌دهد. آیا می‌دانید غذا چگونه در بدن گوارش می‌یابد و هضم می‌شود؟
برای این منظور، یک سلسله عملیاتی در بدن هر انسانی انجام می‌گیرد. در نتیجه‌ی این عملیات، غذا در درون بدن آماده جذب شدن می‌شود و سپس مصرف خواهد شد. مجموعه‌ی همه این عملیات را هضم غذا می‌نامند. عمل هضم از لحظه‌ای شروع می‌شود که غذا را در دهان می‌گذاریم. سپس غذا را می‌جویم و آن را می‌بلعیم و به این ترتیب، غذا وارد لوله گوارش می‌شود. لوله گوارش، لوله‌ای است که قسمتی از آن خمیده است و طوری قرار گرفته که غذا را از دهان به طرف معده هدایت می‌کند.
گوارش و جذب غذا در دستگاه گوارش صورت می‌گیرد. دستگاه گوارش شامل دهان، حلق، مری، معده، روده باریک و روده بزرگ است. دستگاه گوارش دو عمل اساسی و مختلف انجام می‌دهد که یکی گوارش و دیگری جذب غذا است.
قسمت‌های مختلف دستگاه گوارش به همدیگر متصل هستند. البته کارشان با یکدیگر متفاوت است. در ادامه کار دستگاه گوارش را به زبان ساده برایتان شرح می‌دهیم.
دهان به حلق متصل است. حلق، لوله‌ای برای عبور غذا و هوا می‌باشد. مری از میان قفسه سینه عبور می‌کند. یک انتهای آن به حلق و انتهای دیگرش به معده مربوط است. زمانی که غذا می‌خوریم، از حلق می‌گذرد و از طریق مری به معده وارد می‌شود. سپس معده غذا را به روده کوچک راهنمایی می‌کند. آخرین مرحله‌ی هضم غذا در روده بزرگ در قسمت قولون (کولون) انجام می‌گیرد.
چگونگی عمل هضم غذا به صورت خلاصه
غذا نخست در دهان توسط دندان‌ها خرد می‌شود و سپس با بزاق دهان مخلوط می‌شود. بزاق حاوی آنزیمی به نام پتیالین است. در برخی از غذاها مانند سیب‌زمینی و ذرت، نشاسته وجود دارد. پتیالین، مواد نشاسته‌ای را به قند تبدیل می‌کند. به این ترتیب اولین مرحله گوارش در دهان انجام می‌گیرد. زمانی که غذا در دهان خیس می‌خورد، به خوبی له می‌شود و از راه حلق و مری پایین می‌رود و وارد معده می‌گردد. مهم‌ترین مرحله هضم غذا در معده صورت می‌گیرد. ترشحات دیواره معده با غذا در هم می‌آمیزد. اسید کلریدریک (یا جوهر نمک) بخشی از این ترشحات به شمار می‌رود.
پپسین (Pepsin) ماده‌ی دیگری است که معده تراوش می‌کند و پروتئین‌ها را به شکل ساده‌تری تجزیه می‌نماید و هضم‌شان را آسان‌تر می‌سازد.
نشاسته‌هایی که وارد معده شده‌اند، آنقدر تجزیه و حل می‌شوند که سرانجام همگی به صورت اسید در می‌آیند. در این هنگام، دیگر عمل هضم تقریباً متوقف می‌شود.
مواد غذایی که با گذشتن از این مرحله‌ها در معده جای گرفته‌اند، آنقدر در همان‌جا باقی می‌مانند تا اینکه به صورت مایع در می‌آیند. این مایع به خوبی به هم زده می‌شود تا با شیره‌های معده بطور کامل مخلوط گردد. در این مرحله، مایعی که بدست می‌آید، «کیموس» نام دارد. سپس کیموس از طریق دریچه‌ای که در قسمت پایین معده قرار گرفته است، وارد روده کوچک می‌شود. نام دریچه مزبور «باب المعده» می‌باشد. روده کوچک لوله‌ای است که در حدود 6 متر طول دارد و به صورت چنبر در درون شکم قرار گرفته است. اولین قسمت آن، روده‌ی اثنی عشر (اثناعشر) یا دوازدهه خوانده می‌شود. در این قسمت نیز عمل هضم همچنان ادامه دارد.
کبد و لوزالمعده (پانکراس) نیز شیره‌هایی تراوش می‌کنند که همه در هضم غذا بسیار موثر هستند. در اینجا دیگر پروتئین‌ها بطور کامل حل شده‌اند، چربی‌ها نیز به اجزای ریزتری تجزیه می‌گردند و هضم نشاسته نیز در همین‌جا به پایان می‌رسد. اکنون غذای هضم شده قابل استفاده برای بدن است. یعنی اینکه می‌تواند در خون و لنف جذب شود.
نکته: صفرا توسط کبد تولید می‌شود. وظیفه اصلی صفرا، هضم چربی‌ها است.
در روده بزرگ آب موجود در غذا جذب بدن می‌گردد. همچنین مواد زائد با از دست دادن مقداری از آب خود، سفت می‌شوند و آماده دفع از بدن می‌گردند.
فیلم عمل هضم غذا در بدن
در پایان، مشاهده فیلم کوتاه زیر نیز خالی از لطف نخواهد بود!
منابع
- کتاب به من بگو چرا و چگونه. آرکادی لئوکوم. ترجمه سعید درودی. انتشارات بهزاد. 1391.
