چگونه غذا هضم می شود؟

بدن انسان برای تامین انرژی به غذا احتیاج دارد. غذا، پروتئین لازم برای رشد بدن را تامین می کند و انرژی مورد نیاز سلول ها و بافت های بدن را در اختیار آنها قرار می دهد. آیا می دانید غذا چگونه در بدن گوارش می یابد؟

برای این منظور، یک سلسله عملیاتی در بدن هر انسانی انجام می گیرد. در نتیجه ی این عملیات، غذا در درون بدن آماده ی جذب شدن می شود و سپس مصرف خواهد شد. مجموعه ی همه این عملیات را هضم غذا می نامند. عمل هضم از لحظه ای شروع می شود که غذا را در دهان می گذاریم. سپس غذا را می جویم و آن را می بلعیم و به این ترتیب، غذا وارد لوله ی گوارش می شود. لوله گوارش، لوله ای است که قسمتی از آن خمیده است و طوری قرار گرفته که غذا را از دهان به طرف معده هدایت می کند.

گوارش و جذب غذا در دستگاه گوارش صورت می گیرد. دستگاه گوارش شامل دهان، حلق، مری، معده، روده باریک و روده بزرگ است. دستگاه گوارش دو عمل اساسی و مختلف انجام می دهد که یکی گوارش و دیگری جذب غذا است.

قسمت های مختلف دستگاه گوارش به همدیگر متصل هستند. البته کارشان با یکدیگر متفاوت است. در ادامه کار دستگاه گوارش را به زبان ساده برایتان شرح می دهیم:

دهان به حلق متصل است. حلق، لوله ای برای عبور غذا و هوا می باشد. مری از میان قفسه ی سینه عبور می کند. یک انتهای آن به حلق و انتهای دیگرش به معده مربوط است. زمانی که غذا می خوریم، از حلق می گذرد و از طریق مری به معده وارد می شود. سپس معده غذا را به روده کوچک راهنمایی می کند. آخرین مرحله ی هضم غذا در روده ی بزرگ در قسمت قولون (کولون) انجام می گیرد.

حالا بیایید با چگونگی عمل هضم به صورت خلاصه آشنا شویم:

غذا نخست در دهان توسط دندان ها خرد می شود و سپس با بزاق دهان مخلوط می شود. بزاق حاوی آنزیمی به نام پتیالین است. در برخی از غذاها مانند سیب زمینی و ذرت، نشاسته وجود دارد. پتیالین، مواد نشاسته ای را به قند تبدیل می کند. به این ترتیب اولین مرحله گوارش در دهان انجام می گیرد. زمانی که غذا در دهان خیس می خورد، به خوبی له می شود و از راه حلق و مری پایین می رود و وارد معده می گردد. مهم ترین مرحله ی هضم غذا در معده صورت می گیرد. ترشحات دیواره ی معده با غذا در هم می آمیزد. اسید کلریدریک (یا جوهر نمک) بخشی از این ترشحات به شمار می رود.

پپسین (Pepsin) ماده ی دیگری است که معده تراوش می کند و پروتئین ها را به شکل ساده تری تجزیه می نماید و هضم شان را آسان تر می سازد.

نشاسته هایی که وارد معده شده اند، آنقدر تجزیه و حل می شوند که سرانجام همگی به صورت اسید در می آیند. در این هنگام، دیگر عمل هضم تقریباً متوقف می شود.

مواد غذایی که با گذشتن از این مرحله ها در معده جای گرفته اند، آنقدر در همان جای باقی می مانند تا اینکه به صورت مایع در می آیند. این مایع به خوبی به هم زده می شود تا با شیره های معده بطور کامل مخلوط گردد. در این مرحله، مایعی که بدست می آید، «کیموس» نام دارد. سپس کیموس از طریق دریچه ای که در قسمت پایین معده قرار گرفته است، وارد روده کوچک می شود. نام دریچه ی مزبور «باب المعده» می باشد. روده ی کوچک لوله ای است که در حدود شش متر طول دارد و به صورت چنبر در درون شکم قرار گرفته است. اولین قسمت آن، روده ی اثنی عشر (اثناعشر) یا دوازدهه خوانده می شود. در این قسمت نیز عمل هضم همچنان ادامه دارد.

کبد و لوزالمعده (پانکراس) نیز شیره هایی تراوش می کنند که همه در هضم غذا بسیار موثر هستند. در اینجا دیگر پروتئین ها بطور کامل حل شده اند، چربی ها نیز به اجزای ریزتری تجزیه می گردند و هضم نشاسته نیز در همین جا به پایان می رسد. اکنون غذای هضم شده قابل استفاده برای بدن شده است، یعنی اینکه می تواند در خون و لنف جذب شود.

نکته: صفرا توسط کبد تولید می شود. وظیفه اصلی صفرا، هضم چربی ها است.

در روده بزرگ آب موجود در غذا جذب بدن می گردد. همچنین مواد زائد با از دست دادن مقداری از آب خود، سفت می شوند و آماده ی دفع از بدن می گردند.

در پایان، مشاهده فیلم کوتاه زیر نیز خالی از لطف نخواهد بود!

منابع

مقاله علمی و آموزشی «چگونه غذا هضم می شود؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب به من بگو چرا و چگونه، نوشته ی آرکادی لئوکوم و ترجمه سعید درودی از انتشارات بهزاد، منتشر شده در 1391 با شابک 8-57-5959-964 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.