بزاق چیست؟

بزاق مایع چسبنده و لزج است که از سه جفت غده بزاقی به نام‌های زیر زبانی، بناگوشی و تحت فکی و غده‌های کوچک مخاط دهان ترشح می‌شود. بزاقی که بوسیله این غدد ترشح می شود، بطور مستقیم به درون حفره دهان می‌ریزد.

خاصیت آنزیمی بزاق

حدود 98 درصد بزاق را آب تشکیل می‌دهد. ترکیبات پروتئینی مختلفی در بزاق وجود دارد که برخی خاصیت آنزیمی دارند. به عنوان مثال:

• موسین یکی از پروتئین‌های موجود در بزاق است که از مخلوط شدن آن با آب، مایع لزج و چسبنده‌ای به نام موکوس به وجود می‌آید. موکوس بزاق باعث می‌شود تشکیل گلوله‌های کوچک غذا و حرکت آنها در دهان، حلق و مری آسان‌تر شود.
• پتیالین بزاق نوعی آمیلاز است که باعث تجزیه نشاسته به قندهای ساده‌تر می‌شود.
• لیزوزیم موجود در بزاق خاصیت ضدعفونی کنندگی دارد. لیزوزیم با تخریب دیواره سلولی باکتری‌ها باعث نابودی آنها می‌شود. یکی از دلایلی که جانوران، خود و بچه‌هایشان و حتی زخم‌هایشان را با زبان و بزاق خود تمیز می‌کنند، وجود این آنزیم و خاصیت ضدعفونی‌کنندگی آن است.

وجود آب و نمک‌های معدنی در بزاق به حل شدن مواد غذایی و در نتیجه تحریک پرزهای چشایی کمک می‌کند. بزاق باعث مرطوب ماندن دهان، آسان‌تر کردن حرکات زبانی و از بین بردن باکتری‌ها می‌شود.

تحریک و ترشح

ترشح بزاق توسط مراکز عصبی که در مغز واقع هستنند تنظیم می‌شود. این مراکز با ورود غذا به دهان تحریک می‌شوند. در نتیجه ترشح بزاق افزایش می‌یابد. احساس بوی غذا و یا حتی دیدن غذای مطبوع نیز می‌تواند موجب تحریک این مراکز و افزایش ترشح شود.

روزانه حدود 1.5 لیتر بزاق از غدد بزاقی ترشح می‌شود. در کودکان میزان ترشح آن بیش از بزرگسالان است. زیرا فعالیت غده‌های بزاقی تا چند سال پس از تولد زیاد است. در برخی از افراد، بزاق هنگام خواب از دهان بیرون می‌ریزد. این حالت ممکن است ناشی از سوء هاضمه باشد.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.