سوال و جواب هایی از بازار بورس اوراق بهادار

در صورتی که شما قصد شروع فعالیت سرمایه گذاری در بازار بورس اوراق بهادار را داشته باشید، حتماً سوالاتی در مورد نحوه کارکرد این بازار، برایتان پیش می آید.

سرمایه گذاری در سهام، نیازمند مطالعه و یادگیری مداوم است. در این مقاله شما می توانید تعدادی از سوال و جواب های رایج بورسی را مطالعه نمایید.

1) آیا می توان از طریق اینترنت خرید و فروش سهام کرد؟
بله؛ برای اینکار ابتدا باید به همراه شناسنامه، کارت ملی و کپی آنها به یکی از شرکت های کارگزاری که خدمات معاملات آنلاین (برخط) را ارائه می کنند مراجعه نمایید و سپس با دریافت نام کاربری و کلمه عبور دسترسی به سایت، به معامله از طریق اینترنت (و بدون مراجعه به کارگزاری) اقدام کنید.

2) حداقل سرمایه برای وارد شدن به بورس چقدر است؟
حداقل سرمایه تعیین شده فعلی، 100 هزار تومان می باشد.

3) چه فاكتورهایی جهت خرید یک سهم باید مورد توجه قرار گیرد؟
فاکتورهایی که باید بررسی کنید متعدد است ولی موارد مهمی که می تواند به شما کمک کند عبارتند از:

• سود هر سهم و روند رشد و تغییرات آن در سال های گذشته
• نسبت قیمت به درآمد () سهام و مقایسه آن با شرکت های مشابه صنعت
• میزان نقدشونده بودن سهام (حجم معاملات روزانه، تعداد روزهای باز بودن نماد و…)
• وضعیت مالی شرکت (بررسی وضعیت ترازنامه و سود و زیان)
• میزان تحقق فروش و سود شرکت در مقاطع میان دوره (در سود و زیان میان دوره ای مشخص شده است.)
• تعدیل سود احتمالی شرکت
• احتمال تغییر قیمت محصولات شرکت
• طرح های توسعه ای شرکت
• روند تغییرات قیمت سهم در ماه های گذشته
• شایعات پیرامون سهم
• وضعیت کلی صنعت مورد نظر در کشور و چشم انداز آینده آن

4) تاریخ برگزاری مجمع عمومی شرکت ها چگونه اعلام می شود؟
این گونه اطلاعات در سامانه اطلاع رسانی کدال به آدرس www.codal.ir درج می شود.

5) خرید چند روز قبل از مجمع عادی سالیانه شامل سود می شود؟
اگر قبل از بسته شدن نماد، سهام را خریداری کرده باشید سود به آن تعلق می گیرد. زمان خرید مهم نیست بلکه مهم این است که در روز برگزاری مجمع شما سهامدار شرکت باشید.

6) اگر شرکتی در مجمع فوق العاده، افزایش سرمایه خود را تصویب نماید و تصمیم بر این باشد که طی چند سال این افزایش انجام شود، حق تقدم افزایش آن در سنوات آینده به چه کسی یا کسانی تعلق می گیرد؟
در این موارد زمان دقیق تعلق حق تقدم مربوط به جلسات هیئت مدیره است (نه مجمع فوق العاده، چون مجمع فقط اجازه را به هیئت مدیره داده و ممکن است افزایش سرمایه دو سال بعد انجام شود) که راجع به آن اطلاع رسانی انجام می شود و نماد بسته می گردد. بنابراین کسانی که در زمان جلسه هیئت مدیره سهام را در اختیار داشته باشند می توانند حق تقدم دریافت کنند.

7) بازار اول چیست؟
در بورس تهران و فرابورس برای ایجاد تفکیک بین شرکت ها و اوراق بهادار از نظر شرایط ورود و مقررات مربوط به معاملات، چند بازار مشخص شده که هر یک از شرکت ها در یکی از این بازارها قرار می گیرند. نوع شرکت ها و اوراق بهاداری که در هر یک از این بازارها معامله می شوند متفاوت است و شرکت های مختلف بر اساس شرایطی که داشته باشند می توانند در یکی از این بازارها ثبت شوند. همچنین در بعضی موارد الزامات لیست شدن و نیز مقررات مربوط به هر یک از این بازارها متفاوت است. مشخصات و ویژگی های هر یک از این بازارها در آیین نامه معاملات بورس تهران و آیین نامه معاملات فرابورس ایران ذکر شده است که می توانید از سایت سازمان بورس و اوراق بهادار آنها را دریافت نمایید.

8) لطفاً معاملات آتی را شرح داده و برای یک سهامدار حقیقی نحوه خرید و فروش آن را مثال بزنید. آیا برای انجام آن باید به کارگزاری رفت و یا به صورت آنلاین هم امکان پذیر است؟
در معاملات آتی، مثلاً قرارداد آتی سکه طلا، شما با پرداخت مبلغ مشخصی تحت عنوان وجه تضمین، تعهد می کنید که 10 سکه طلا را به قیمتی که در حال حاضر در بازار آتی تعیین شده از طرف مقابل بخرید (موقعیت خرید) و یا به طرف مقابل تحویل دهید (موقعیت فروش). برای انجام این معامله باید به کارگزاری مراجعه نمایید. در صورت تمایل می توانید برای انجام معامله به صورت الکترونیکی فرم های لازم را به کارگزار تحویل دهید.

9) آیا سود یک شرکت پس از طی دوره مالی (در صورت سوددهی) به سهامدار تعلق می گیرد و یا حتماً مستلزم تصمیم تقسیم سود در مجمع می باشد؟
سود خالص شرکت در پایان دوره مالی مشخص می شود که اگر بر تعداد سهامداران تقسیم گردد، سود متعلق به هر سهامدار مشخص می شود (EPS). این سود قانوناً متعلق به هر سهامدار شرکت است. ولی اینکه چه درصدی از آن در شرکت باقی بماند و چه درصدی بین سهامداران توزیع شود، باید مجمع عمومی صاحبان سهام تصمیم گیری نماید. بعد از تصمیم گیری مجمع، سود تقسیمی در مهلت مقرر به سهامداران پرداخت می گردد.

10) سود انباشته چيست؟
شرکت ها بخشی از سود خالص خود در پایان سال مالی را به عنوان سود نقدی به سهامداران پرداخت می کنند و بخش دیگری را تحت عنوان سود انباشته در شرکت نگه می دارند که در حساب سود انباشته در قسمت حقوق صاحبان سهام قرار می گیرد و صرف سرمایه گذاری های شرکت می گردد. بنابراین سود انباشته بخشی از سود خالص شرکت است که به سهامداران پرداخت نمی شود و این مبالغ برای هر سال با مبالغ انباشته سال های قبل جمع می شود.

11) فرابورس به چه معناست؟
فرابورس، مشابه بورس اوراق بهادار تهران، بازاری برای معامله اوراق بهادار است که البته نسبت به بورس تهران دارای شرایط ساده تری برای پذیرش شرکت ها می باشد و انواع متنوعی از اوراق بهادار با روش های مختلف در این بازار قابل معامله هستند. همچنین از نظر مقررات معاملاتی نیز تفاوت های اندکی بین این بازار با بورس تهران وجود دارد. به عنوان مثال حد نوسان مجاز روزانه این بازار بزرگتر از بورس تهران است. شرکت هایی که شرایط لازم برای ورود به بورس تهران را نداشته باشند می توانند با سهولت بیشتری به فرابورس وارد شوند. البته این بازار نیز کاملاً تحت نظارت و استاندارد است ولی شرایط آن از بورس تهران ساده تر است.

12) چگونه می توان از وضعیت شاخص صنعت و وضعیت متوسط صنعت، اطلاعات کسب کرد؟
به سایت www.fipiran.ir مراجعه نمایید.

13) افزایش سرمایه توسط شرکت چه تاثیری بر قیمت سهام آن شرکت دارد؟
بستگی به محل افزایش سرمایه (از محل آورده یا از محل سود انباشته) و نیز بستگی به درصد افزایش سرمایه دارد. با افزایش سرمایه همواره قیمت سهام کاهش پیدا می کند و قیمت تئوریک جدید بر اساس فرمول های مشخصی تعیین می گردد. همچنین بعد از افزایش سرمایه نماد سهم در بازار باز می شود و با توجه به قیمت تئوریک و شرایط بازار قیمت جدید کشف می گردد که ممکن است بالاتر یا پایین تر از قیمت تئوریک باشد.

14) من قبلاً سهامی را خریداری کردم و در تاریخ 28 تیر مجمع برگزار و سود نقدی به سهام اختصاص یافت و ظاهراً در مهر ماه با مراجعه به بانک باید سود را دریافت کنم. اگر اکنون بخواهم سهام را بفروشم مهر ماه بانک به استناد چه مدرکی به من سود پرداخت خواهد کرد؟
به کارگزاری مراجعه نمایید و اسناد و مدارک لازم را بخواهید. البته چون نام و مدارک شما در سیستم بانک وجود دارد با مراجعه و ارائه اسناد شناسایی باز هم سود نقدی را به شما پرداخت می کنند.

15) کشف قیمت چگونه انجام می شود؟
کشف قیمت یعنی تعیین قیمت منصفانه برای یک دارایی، که هر روز در بورس انجام می شود و اصولاً یکی از کارکردهای بورس است. ولی این عبارت بیشتر در مورد کشف قیمت در عرضه های اولیه بکار می رود. زمانی که سهام برای اولین بار وارد بازار می شود و هنوز قیمتی برای آن وجود ندارد، بر اساس سیستم حراج بهترین قیمت برای آن تعیین می شود که به آن فرآیند کشف قیمت می گویند. کشف قیمت در بورس بر اساس حراج دوطرفه صورت می گیرد. خریداران و فروشندگان بین هم رقابت می کنند و بهترین قیمت بین آنها کشف می شود.

16) لطفاً در مورد سقف و كف قيمت سهام توضيح دهيد؟
بر اساس مقررات بورس، قیمت سهام در هر روز بیشتر از 4 درصد نمی تواند کاهش یا افزایش پیدا کند. مثلاً اگر قیمت دیروز 1000 ریال بوده باشد کف و سقف قیمت امروز 960 و 1040 ریال خواهد بود. به عبارتی بیشترین قیمتی که امروز می توانیم سهام را بفروشیم 1040 ریال است و کمترین قیمتی که برای خرید می توانیم پیشنهاد دهیم 960 ریال است و سیستم معاملات اجازه معامله خارج از این محدوده را نمی دهد. به این 4 درصد، حد نوسان قیمت روزانه گفته می شود که بر اساس آن دامنه مجاز نوسان برای هر روز تعیین می شود.

17) اوراق مشارکت چیست؟
نوعی اوراق بهادار است که در آن ناشر (مثلاً یک شرکت خصوصی یا دستگاه دولتی یا شهرداری) برای اجرای یک پروژه خاص و در یک دوره زمانی معین، وجوهی را در ازای انتشار این اوراق بدست می آورد. در این فرآیند، سرمایه گذاران (خریداران اوراق مشارکت) وجوه لازم را برای دوره زمانی معینی در اختیار ناشر قرار می دهند. پس از اتمام پروژه نیز سود و زیان قطعی طرح محاسبه شده و بر اساس شرایط مشارکت بین دارندگان اوراق مشارکت تقسیم می شود. البته معمولاً یک نرخ سود علی الحساب تضمین شده نیز برای اوراق تعیین می شود (مثلاً 17 درصد).

18) آیا سازمان بورس در خصوص زمان بندی پرداخت سود شرکت ها نظارت داشته و در صورت عدم انجام تعهدات از سوی شرکت ها بررسی لازم از سوی سازمان صورت می گیرد؟
با توجه به اینکه زمانبندی پرداخت سود تعهد شده در قانون تجارت مشخص شده است، رعایت نکردن آن غیرقانونی بوده و سازمان بورس و اوراق بهادار بطور جدی جهت حمایت از حقوق سرمایه گذاران این اقدامات غیرقانونی را پیگیری می کند. سهامداران نیز می توانند هر گونه تخلف را به سازمان بورس گزارش نموده تا پیگیری های حقوقی آنها انجام شود.

19) در فرهنگ مفاهیم بورسی هر کجا که از بازده سخن گفته، آیا منظور همان سود است؟
بازده تا حدودی با سود متفاوت است.
بازده نشاندهنده این است که از یک مبلغ سرمایه گذاری یا ثروت چقدر یا چند درصد عاید سرمایه گذار شده است. بنابراین بازده نشاندهنده عایدی سرمایه گذار است که می تواند به صورت سود تقسیمی و یا سود ناشی از تغییر قیمت باشد. به این ترتیب در محاسبه بازدهی از سود نیز استفاده می شود. ولی سود بیشتر به عنوان سود خالص شرکت (درآمدها منهای کل هزینه ها) یا سود هر سهم EPS (که از تقسیم سود خالص شرکت بر تعداد سهام بدست می آید) و سود تقسیمی هر سهم DPS (که به سهامدار پرداخت می شود) بکار می رود.

20) سهام شرکت هایی که در بورس و فرابورس معامله نمی شوند را چگونه می توان خرید؟
برای خرید و فروش سهام شرکت های غیربورسی می توانید به خود شرکت مراجعه نمایید. معمولاً بخش مالی یا امور سهام این شرکت ها ترتیبی را اتخاذ می کنند که متقاضیان و عرضه کنندگان اوراق شرکت بتوانند با هم معامله نمایند.

21) زمانی که مجمع عادی سالیانه به حد نصاب نمی رسد و مجمع سالیانه در نوبت دوم برگزار می شود، آیا به سهامداری که سهام خود را بین این دو مجمع (بعد از تاریخ مجمع نوبت اول و قبل از برگزاری مجمع نوبت دوم) فروخته است سود سالیانه تعلق می گیرد یا خیر؟
خیر. چون در تاریخ برگزاری مجمع دوم سهامدار شرکت نبوده است.

22) چگونه ممکن است حجم مبنای شرکتی یک اعلام شود؟
چنین اتفاقی در روزهای بازگشایی نماد (مثلاً بعد از مجمع عادی سالانه یا فوق العاده) می افتد که امکان تغییرات قیمت را برای سهام آزاد می کنند.

23) منظور از «ح» که گاهی در پایان اسم یک شرکت یا نماد آن آورده می شود چیست؟
ح نمایانگر حق تقدم سهام مورد نظر است که به نماد شرکت اضافه می شود.

24) در تحلیل بنیادی سهام منظور از دوره چیست؟
معمولاً دوره به افق مورد نظر برای پیش بینی جریانات نقدی شرکت برای ارزش گذاری اطلاق می گردد. مثلاً ممکن است شما دوره 10 یا 5 ساله را برای پیش بینی صورت های مالی و استخراج جریانات نقدی استفاده نمایید تا با تنزیل آنها ارزش سهام را بدست آورید. البته ممکن است معانی دیگری نیز داشته باشد.

25) رتبه شفافیت یک نماد چگونه تعیین می شود و چه اثری در ارزش بهای سهم آن شرکت دارد؟
بر اساس زمان ارسال اطلاعات مورد نیاز شرکت ها به اداره نظارت بر ناشران و میزان تاخیرهای صورت گرفته مشخص می گردد.

26) منظور از بهترین عرضه و بهترین تقاضا چیست؟
بهترین عرضه: منظور پایین ترین قیمتی است که برای فروش يک سهم در سیستم معاملات وارد شده است.
بهترین تقاضا: منظور بالاترین قیمتی است که برای خرید سهام در سیستم معاملات وارد شده است.

27) شرکت X آگهی پذیره نویسی سهام از حق تقدم های استفاده نشده را منتشر کرده است. برای پذیره نویسی آیا علاوه بر قیمت اسمی سهام (100 تومان) باید مبلغ دیگری به ازای هر سهم به حساب شرکت واریز کرد؟ این مبلغ چگونه تعیین می شود؟
حق تقدم اوراقی است که در اختیار سهامداران شرکت قرار می گیرد و این سهامداران می توانند از آن استفاده کنند و در افزایش سرمایه شرکت کنند و یا اینکه آنها را در بازار بفروشند. در صورت شرکت نکردن در افزایش سرمایه (واریز نکردن مبلغ 1000 ریال به ازای هر سهم) و نیز نفروختن آنها در بازار در این مهلت، دوباره آگهی عرضه عمومی ارائه می شود و در یک فرصت مشخص این اجازه را می دهند تا حق تقدم های باقیمانده برای تکمیل افزایش سرمایه شرکت در بازار به هر نرخی که عرضه و تقاضا تعیین کند بفروشند. این مبلغ به حساب دارندگان حق تقدم که از آن استفاده نکرده اند واریز می شود. شخصی که اوراق حق تقدم را به دست آورد باید با واریز مبلغ 1000 ریال به حساب شرکت در افزایش سرمایه شرکت نماید.

28) حق تقدم به چه کسانی تعلق می گیرد؟
به کسانی که سهام شرکت را در تاریخ مجمع فوق العاده در اختیار داشته باشند حق تقدم تعلق می گیرد. این افراد می توانند حق تقدم خود را در بورس به سایر سرمایه گذاران واگذار نمایند. برای خرید حق تقدم در بازار نیاز به شرایط خاصی نیست. تنها باید بتوانید در مهلت مقرر شده یا دوباره آن را بفروشید یا اینکه با پرداخت مبلغ اسمی سهام در افزایش سرمایه شرکت کنید.

29) اگر من سهامی را برای مدت مثلاً 2 ماه خریده باشم و سپس قصد فروش داشته باشم در حالی که هنوز سود آن مدت سهام را دریافت نکرده باشم تکلیف چیست؟ آیا باید صبر کنم تا سود به حسابم واریز شود سپس اقدام به فروش کنم؟ یا اینکه فروش در هر زمانی مجاز است و سود بعد از مدتی به حساب واریز می شود؟ در ضمن تعلق گرفتن سود به سهام چگونه است آیا باید حداقل برای مدتی خاص (مثلاً یک ماه) سهام را داشت؟ یا اینکه هر تعداد روز (مثلا 15 روز) که فرد سهام را داشته باشد سود برای او منظور می گردد؟
شرکت ها در سال تنها یکبار سود پرداخت می کنند و در این تاریخ هر کس سهامدار باشد به او سود یکسال تعلق می گیرد. مهم نیست چند روز یا چند ماه سهام را در اختیار داشته اید، ملاک تنها مالک بودن سهام در روز برگزاری مجمع است. شما می توانید فردای برگزاری مجمع و تصویب سود، سهام خود را بفروشید، با این حال سود آن سال به شما پرداخت می شود.

شما هم سوال های خود را مطرح کنید یا لطفاً راهنمای سوالات دیگران باشید.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «سوال و جواب هایی از بازار بورس اوراق بهادار»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد.