چگونه از گیاهان در برابر یخ زدگی محافظت کنیم؟
سرما که بیاید اگر بخواهیم اثرات و آسیب هایش را سطح بندی کنیم وجه عمده و پله اول آن مخصوص جمعیت انسانی، بعد جمعیت حیوانی و بعدتر محیط طبیعی مثل اراضی کشاورزی و باغات است. انتهای رده بندی هم می توان باغچه ها، تراس ها، بالکن ها و گلدان های خانگی را به عنوان آسیب دیدگان به حساب آورد.
آسیب سطوح متفاوتی دارد و همیشه به یک شکل ظاهر نمی شود؛ اما بطورکلی دو سطح را می توان برای آن تعریف کرد: سرمازدگی و یخ زدگی.
سرمازدگی و یخ زدگی هر دو در دمای زیر صفر ایجاد می شوند. اما در تقدم و تاخر رخداد و میزان خسارت با هم متفاوت هستند. از نظر زمانی اول سرمازدگی اتفاق می افتد. در این حالت فقط سطح رویی برگ، جوانه های برگ و گل خسارت دیده و به عمق بافت های آن نفوذ نمی کند و معمولاً قابل برگشت است؛ اما در یخ زدگی آب درون سلول های گیاه به کریستال های یخ تبدیل شده که به دیواره سلول آسیب می زند و گاهی باعث مرگ گیاه می شود.
نشانه های یخ زدگی
این نشانه ها با توجه به نوع گیاه و شرایط محیطی آن متفاوت است. زردی برگ، لکه های قهوه ای، آب گزیدگی برگ ها، ریزش برگ و گل و در حالت های شدیدتر آسیب دیدگی ریشه گیاه و شاخ و برگ آن، که معمولاً غیر قابل برگشت است. در ساکولنت ها و کاکتوس های یخ زده برگ ها نرم شده و حالت لهیده پیدا می کنند.
فکر نکنید این دو حالت فقط در مناطق سرد اتفاق می افتد گاهی در مناطق معتدل اگر ساعات سرما طولانی شود و شرایط نگهداری گل و گیاهان مناسب نباشد، دچار آسیب می شوند. قبل از به دام افتادن در چنین شرایطی بهتر است پیشگیری کنید. در این مقاله شما می توانید با برخی از روش های پیشگیری از یخ زدگی گیاهان آشنا شوید.
هواشناسی را بررسی کنید.
به پیش بینی هواشناسی توجه کنید. برای شب هایی که یخبندان پیش بینی شده، قبل از غروب روی گل ها را بپوشانید. گل های گوشتی مثل کاکتوس ها و بطورکلی ساکولنت ها نیاز به محافظت از یخ زدگی دارند. همچنین گیاهان جوان نسبت به گیاهان قدیمی تر که به خوبی تثبیت شده اند، بیشتر در معرض آسیب یخ زدگی هستند.
گیاهان را بپوشانید.
برای پوشاندن گیاهان، فضاهای کوچک اطراف گلدان را خوب ببندید و روی آنها را بپوشانید. البته وقتی می گوییم پوشاندن نه به معنای چسباندن پوشش به گیاه بلکه ایجاد یک سپر محافظتی در برابر سرما. برای گیاهان بزرگ تر مثل درختچه ها بهتر است دو کار انجام دهید؛ تنه را جدا و تاج (قسمت شاخ و برگ) را نیز جدا بپوشانید.
7 نکته درباره پوشش
- نوع پوشش: به میزان سرمای هوا و حساسیت گیاهان بستگی دارد.
- زمان استفاده: پوشش ها را حتماً قبل از تاریک شدن هوا روی گیاهان قرار دهید و طی روز اگر هوا خوب بود آنها را بردارید تا تنفس گیاه دچار مشکل نشود؛ بخصوص اگر جنس پوشش نایلونی است.
- مدت استفاده: جنس پوشش با مدت زمان مورد استفاده رابطه مستقیم دارد. هرچه این زمان طولانی تر باشد، بهتر است از مواد مقاوم تر استفاده کرد و بالعکس.
- وزن پوشش: با توجه به توانایی تحمل شاخ و برگ وزن پوشش را در نظر بگیرید تا باعث شکستن آنها نشود. اما برای پیشگیری از این اتفاق می توان چهارچوبی را در نظر گرفت که چند سانتیمتر از ارتفاع گیاه بالاتر باشد و پوشش را روی آن انداخت.
- جنس پوشش: از آنجا که خیس شدن پوشش خودش عامل سردتر شدن هوای اطراف گیاه است، بنابراین جنس پوشش باید ضد آب باشد. اگر به چنین پوششی دسترسی ندارید، دو لایه پوشش را با هم استفاده کنید. به عنوان مثال یک لایه الیاف گونی یا پارچه و یک لایه پلاستیک.
- سلامت پوشش: باید پوشش سالم باشد تا حرارت ذخیره شده از آن خارج نشود.
- نحوه استفاده: باید طوری باشد که پوشش خاک اطراف تنه گیاه را هم بپوشاند تا حرارت خاک ذخیره شود.
انواع پوشش ها
- پوشش پلاستیکی: پلاستیک به دلیل مانع شدن از تهویه هوا، پوشش مناسبی به حساب نمی آید؛ چون رطوبت جمع شده در زیر آن باعث سرمازدگی می شود. اگر گزینه دیگری جز آن ندارید، حتماً در زیر آن یک چهارچوب قرار داده و صبح ها آن را جمع کنید تا رطوبت زیرش تخلیه شود. نوع سفید رنگ آن هم بهتر است.
- پارچه: جنس های مختلف پارچه می تواند به عنوان پوشش استفاده شود. در بعضی کشورها پارچه های مخصوص پوشش گیاهان وجود دارد که هم سبک هستند و هم ضد آب.
- روزنامه: پس از رصد هواشناسی، اگر هیچکدام از پوشش های بالا را در اختیار نداشتید، می توانید از روزنامه استفاده کنید به شرطی که کناره های آن را با چند تکه سنگ روی زمین ثابت کنید تا از روی گیاه جابجا نشود. این روش در گیاهان کوتاه قد استفاده می شود.
از شاسی سرد استفاده کنید.
شاسی به معنی پنجره شیشه ای با قاب چوبی یا فلزی است و از نظر باغبانی، ساده ترین و ارزان ترین وسیله برای حفاظت و کشت بذر گیاهان حساس به سرما است و دو نوع سرد و گرم دارد.
شاسی سرد جعبه بزرگ و بدون ته با درب شیب دار است که دیواره بلند آن (شمالی) نیم متر و دیواره کوتاه آن (جنوبی) 30 سانتیمتر ارتفاع دارد. برای جذب بیشتر حرارت نور خورشید، شیب شاسی جنوبی در نظر گرفته می شود. در کف شاسی، کود دامی ریخته می شود. محل احداث شاسی نباید زیر سایه باشد. زمان استفاده از شاسی معمولاً قبل از پایان کامل سرما در پاییز و زمستان است درست زمانی که بذر و نشاء نمی توانند در فضای آزاد رشد کند. پس برای جلوگیری از سرمازدگی و رشد بهتر و حتی سریع تر گیاهانی مثل خیار، گوجه فرنگی، بادمجان، سیب زمینی، کاهو، اسفناج و… راه اندازی این شاسی ها راه حل خوبی است. چون گرما و رطوبت را به دام می اندازند و محیط گلخانه ای را برای گیاهان ایجاد می کنند.
از گیاهان حساس با کلاهک محافظت کنید.
یک روش دیگر برای محافظت از سرمازدگی گذاشتن کلاهک های شیشه ای مثل همان شاسی های سرد اما در مقیاس کوچکتر است که محیطی گرم و مرطوب برای گیاهان ایجاد می کند. کلاهک ها را ظهرها روی گیاهان کوچک قرار دهید. گرمای آفتاب به دام افتاده به گیاهان کمک می کند تا در شب های یخ زده زنده بمانند. این کلاهک ها می توانند اشکال مختلفی داشته باشند. از کلاهک های فلزی شیشه دار گرفته تا دبه های پلاستیکی برش زده و پارچه های پتویی. البته حواس تان باشد گیاه زیر کلاهک راه نفس کشیدن داشته باشد.
مالچ پخش کنید.
در کف باغچه یا گلدان های روی تراس و بالکن تراشه های چوب، کاه و برگ بریزید. تا ریشه ها از یخ زدگی محافظت شوند. برای اطمینان می توان روی مالچ را لایه ای پلاستیکی کشید. تا پوشال ها بر اثر برف و باران خیس نشوند. به محض آمدن بهار، مالچ را بردارید.
گیاهان گلدان کوچک را داخل خانه بیاورید.
آسان ترین راه برای محافظت از یخ زدگی در شب های سرد، انتقال آنها به داخل خانه است. اگر در خانه نقطه آفتاب گیر برای نگهداری شان دارید که هیچ، وگرنه ظهرها اگر هوا آفتابی بود به هوای بیرون برگردانیدشان.
گلدان های بزرگ را به سر پناه ها منتقل کنید.
باد سرد می تواند با از بین رطوبت شاخ و برگ باعث افزایش سریع تر آب از ریشه شود و اثرات مضر یخبندان را تشدید می کند. برای برطرف کردن این آسیب بهتر است گلدان های قابل انتقال را به مناطق مسقف مثل زیر طاق ها، زیر سایبان درختان بزرگ یا داخل پارکینگ منتقل کنید.
آب خوب!
اگر هواشناسی را چک کنید و از بروز یخبندان مطمئن شدید، آب پاشی شاخ و برگ درختان و گیاهان قبل از یخ زدگی، اثرات آن را خنثی می کند و گیاهان قادر به تحمل دمای سردتر شب می شوند.
برای هرس گیاهان یخ زده صبر کنید.
اگرچه شاخ و برگ های قهوه ای و یخ زده به ظاهر زیبای گیاه آسیب می زنند. اما سعی کنید هرس گیاهان آسیب زده را به تعویق بیندازید تا خطر سرما به پایان برسد. چون هرس باعث ایجاد شوک جدید به گیاه می شود.
گیاهان باغچه ای مقاوم به سرما
گیاهان حساس به سرما
ممکن است برایتان سوال پیش بیاید افرادی که باغچه دارند و حیاط، از کجا متوجه شوند گیاهان شان از سرما جان سالم به در برده اند؟ در این حالت کافی است کمی از پوست تنه را با نوک چاقو خراش دهید، اگر تر بود و سبز، یعنی زنده است. گیاهان فضای باز و گل های داخل منزل ممکن است دچار ریزش برگ شوند اما در بهار با گرم شدن هوا به روال طبیعی بر می گردند. در چنین مواقعی اگر دیدید گیاه ضعیف است حتماً به تغذیه و محیط آن دقت کنید. اگر احساس کردید گیاه دچار یخ زدگی شده، آن را از گلدان خارج کنید ریشه های آسیب دیده را دور بریزید و از نو در گلدان یا باغچه بکارید. اغلب گیاهان آپارتمانی نیز باید زمستان در داخل خانه نگهداری شوند.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «چگونه از گیاهان در برابر یخ زدگی محافظت کنیم؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله زینب خزایی در روزنامه جام جم، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
