خاک چگونه به وجود می‌آید؟
خاک مخلوطی است از خرده سنگ‌ها و کانی‌ها با اندازه‌های مختلف به همراه تکه‌ها و بازمانده‌های گیاهی و جانوری، آب، هوا و جانوران و گیاهان خاکی. بالاترین لایه سطح زمین را که گیاهان روی آن می‌رویند و زندگی تمام موجودات بطور مستقیم یا غیرمستقیم به آن وابسته است، خاک می‌نامند. در پایین آن سنگ‌های شکسته یا زیر خاک قرار دارد و پایین‌تر از آن نیز از بستر سنگی تشکیل شده است.
شکل‌گیری خاک
میلیون‌ها سال پیش سطح زمین از صخره‌های بزرگ پوشیده شده بود. تاثیر تدریجی عوامل طبیعی مثل باد، باران، برف، آب، گرما و… موجب شکسته شدن صخره‌ها و تبدیل آنها به قطعات کوچکتر شد. این قطعات بتدریج با ادامه تاثیر عوامل طبیعی به سنگ تبدیل شدند. در نهایت، فعالیت باکتری‌ها، تاثیر اسید کربنیک و سایر عوامل، تکه‌های سنگ را به خاک تبدیل کرد. در طول این مدت، فعالیت موجودات ذره بینی نیز باعث تجزیه بدن گیاهان و جانوران مرده و افزوده شدن مواد حاصل از تجزیه به خاک شد.
خاک می‌تواند مستقیماً روی سنگ و ماسه نیز تشکیل شود. خاک‌ها حاوی مواد آلی هستند که آنها را با خرده سنگ متفاوت می‌سازد. خاک می‌تواند روی سقف‌ها، در و دیوارها یا بین سنگفرش‌ها تشکیل شود. معمولاً باکتری‌ها، خزه‌ها و گلسنگ‌های میکروسکوپی، خرده سنگ‌ها را به خاک تبدیل می‌کنند.
انواع خاک
خاک‌ها را بر اساس مواد تشکیل دهنده آن به سه گروه اصلی پدالفر (Pedalfer)، پدوکال (Pedocal) و لاتریت (Laterite) تقسیم می‌کنند. خاک مناطق بسیار پُر باران را که دارای ترکیبات آهن و آلومینیوم فراوان است، پدالفر می‌نامند. خاک مناطق گرم و خشک که مقدار زیادی کربنات کلسیم دارد، پدوکال و خاک‌های قرمز و تیره مناطق استوایی که سرشار از اکسیدهای آهن و آلومینیوم است، لاتریت نام دارد.
خاک‌ها را بر اساس خاصیت شیمیایی، ترکیب و رنگ آن به انواع مختلفی طبقه بندی می‌کنند. برخی از خاک‌ها اسیدی، برخی قلیایی و بعضی دیگر خنثی می‌باشند. خاک‌های به شدت اسیدی یا قلیایی برای رشد گیاهان مناسب نیستند.
گیاخاک
گیاخاک یک ماده آلی است. این ماده در اثر تجزیه گیاهان مرده به وجود می‌آید. معمولاً هرچه رنگ خاک تیره‌تر باشد، گیاخاک آن نیز بیشتر است. گیاخاک، منبع اصلی نیتروژن برای رشد گیاهان است. این ماده قدرت نگهداری آب را در خاک افزایش می‌دهد و فضای بین ذرات خاک را برای نفوذ هوا، زیاد می‌کند. به این ترتیب هرچه مقدار گیاخاک در خاک بیشتر باشد، آن خاک حاصلخیزتر است.
لایه‌های مختلف خاک
اگر خاک را حفر کنیم، خواهیم دید که از سه لایه تشکیل شده است. هر یک از این لایه‌ها را یک منطقه می‌نامند و با حروف A و B و C نشان می‌دهند. سطحی‌ترین لایه خاک، منطقه A نام دارد. این منطقه دارای مقدار زیادی مواد آلی و مقدار اندکی مواد معدنی است. به لایه بعدی منطقه B می‌گویند. در این منطقه مقدار زیادی مواد معدنی (از جمله اکسیدهای آهن و کربنات‌های کلسیم و منیزیم) وجود دارد. تحتانی‌ترین لایه خاک را که مستقیماً روی سنگ بستر قرار گرفته است، منطقه C می‌نامند. این منطقه از سنگ‌های خرد شده تشکیل شده است.
خاک سطحی که ریشه بیشتر گیاهان کوچک را در خود نگه می‌دارد، بالاترین لایه است. در زیر این لایه، به ترتیب، خاک زیر، سنگ‌های شکسته و بستر سنگی یکپارچه قرار می‌گیرند. لایه‌های بالایی حاوی خاک برگ هستند که از پوسیده شدن و تجزیه مواد آلی شکل می‌گیرد و غذای گیاهان را فراهم می‌آورد.
یک خاک سالم و مرطوب، حاوی ترکیب متعادل و مناسبی از کانی‌ها، خاک‌برگ، باکتری‌ها، جانوران خاکی، هوا و آب است. این ترکیب و تعادل، به سنگ بستر، آب و هوا، شکل زمین و همچنین دوره زمانی تشکیل خاک بستگی دارد.
منابع
- کتاب چرا، چطور، چگونه؟، نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.
- کتاب Kingfisher Science Encyclopedia. تالیف Catherine Headlam. ترجمه محمود سالک. نشر Kingfisher Books. سال 1991.
خوب بود ممنونم از سایت شما?
با سلام ممنون از سایت خوب شما تشکر