جزر و مد چگونه به وجود می‌آید؟

پایین رفتن و بالا آمدن منظم آب دریاهای آزاد را جزر و مد می‌نامند. تاثیر نیروی جاذبه ماه مهم‌ترین دلیل به وجود آمدن جزر و مَد است. همانطور که می‌دانید تمام اجسام دارای نیروی جاذبه هستند و سایر اجسام را به سوی خود جذب می‌کنند. زمین و ماه نیز از همین قاعده پیروی می‌کنند. به عبارت دیگر زمین، ماه را و ماه، زمین را به سوی خود جذب می‌کنند. تاثیر نیروی جاذبه ماه بر خشکی‌ها اندک است. اما باعث بالا آمدن و پایین رفتن آب‌ها می‌شود.

به هنگام مد، آب دریا به مدت شش ساعت بالا می‌آید. پس از آن، جزر رخ می‌دهد. به هنگام جزر، آب دریا به مدت شش ساعت پایین می‌رود. به این ترتیب آب پس از 12 ساعت و 25 دقیقه مجدداً بالا می‌آید. این بدان معنی است که در هر شبانه روز یا به عبارتی در هر 24 ساعت و 50 دقیقه هر نقطه از دریا دو بار دچار جزر و مد می‌شود.

مد در آب‌هایی که درست در مقابل ماه قرار دارند و همچنین در آب‌هایی که در آن سوی کره زمین هستند به وجود می‌آید. از آنجا که ماه پس از 12 ساعت و 25 دقیقه به طرف دیگر زمین می‌رسد، مد مجدداً در همان دو نقطه رخ می‌دهد.

جزر و مد کامل

نیروی جاذبه خورشید نیز موجب جزر و مد می‌شود. اما اثر آن بسیار اندک است. زمانی که خورشید، ماه و زمین در یک راستا قرار می‌گیرند، نیروی جاذبه به بیشترین حد خود می‌رسد. در این مواقع مد شَدیدترین حالت را دارد. چنین پدیده‌ای جزر و مد کامل (Spring Tides) نامیده می‌شود. جزر و مَد کامل به هنگام ماه نو و در زمان بدر (اول و پانزدهم ماه) اتفاق می‌افتد. مواقعی که ماه و خورشید به گونه‌ای قرار می‌گیرند که نسبت به زمین زاویه 90 درجه می‌سازند، نیروی جاذبه به حداقل می‌رسد. در این حالت که جزر و مد خفیف (Neap Tides) نام دارد، مد ضعیفی رخ می‌دهد. چنین حالتی در فاصله میان ماه نو و بدر به وجود می‌آید. آب دریاها به هنگام جزر و مَد معمولاً تا 15 متر بالا و پایین می‌روند.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.