همه آنچه از سرگیجه باید بدانید
سرگیجه یکی از شایعترین علل مراجعه افراد بزرگسال به پزشک است. اما بندرت علت سرگیجه وجود یک بیماری جدی است. در واقع چند مشکل رایج وجود دارد که میتواند با یکدیگر اشتباه گرفته شود، از جمله سرگیجه، سبکی سر، عدم تعادل و اضطراب.
مبتلایان به سرگیجه ممکن است همزمان بیش از یک نوع شکایت داشته باشند. به عنوان مثال سرگیجه ممکن است آنها را مضطرب کند. سرگیجه میتواند یکبار اتفاق بیفتد، یا میتواند یک مشکل مزمن و طولانی مدت باشد. تقریباً همه کسانی که سرگیجه دارند، با گذشت زمان بهبود مییابند. دلیل آن این است که احساس تعادل فرد یک تعامل پیچیده بین مغز، سیستم دهلیزی جداگانه هر گوش، حسگرهای موجود در عضلات و حس بینایی است.
وقتی یکی از این اجزا مشکلی داشته باشند سعی میکنند آن را جبران کنند. در این مقاله سعی میکنیم تفاوت و نحوه تشخیص این موارد را ذکر نماییم.
Vertigo یا سرگیجه
احساس حرکت در زمانی که حرکتی وجود نداشته باشد، گویی شما در حال چرخش هستید یا محیط اطراف در حال چرخش است. اگر قبلاً برای تفریح به شهربازی رفته باشید احتمالاً میدانید این نوع سرگیجه چگونه است، احساسی که دنیا به دور سر شما میچرخد.
برای ایجاد این سرگیجه میتوانید به دور خود بچرخید و سپس ناگهان متوقف شوید. این کار میتواند سرگیجه موقتی ایجاد کند. اما وقتی در سیر طبیعی زندگی اتفاق میافتد، نشاندهنده مشکلی در سیستم گوش داخلی یا سیستم تعادل بدن است که موقعیت بدن و اعضای بدن را نسبت به یکدیگر تعیین می کند. تقریباً نیمی از شکایات سرگیجه همین سرگیجه واقعی است.
سرگیجه (Vertigo) میتواند توسط بسیاری از موارد زیر ایجاد شود:
- نوریت دهلیزی یا لابیرنتیت: عامل ایجاد آن ویروسهایی است که از طریق ایجاد عفونت در گوش میتوانند باعث ایجاد سرگیجه موقتی شوند. التهاب در گوش داخلی و غلاف عصب باعث اختلال در کار اعصابی میگردد که در تعادل بدن بسیار موثرند. البته غالباً علائم طی یک تا شش هفته از بین میرود، اما در صورت شَدید بودن، داروهایی برای درمان در دسترس هستند.
- سرگیجه حملهای خوش خیم (BPPV): این سرگیجه در اثر حرکت و جابجایی یک اوتولیت (یک ذره ریز کلسیم به اندازه یک دانه شن یا ماسه) از بخشی از گوش که جاذبه را احساس میکند به بخشی که سر، بدن و موقعیت فرد را احساس میکند، ایجاد میشود. انگار فرد سرش را برگردانده در حالی که اینطور نیست. طی یک درمان دو دقیقهای در مطب، پزشک میتواند اوتولیت را به همان جایی که متعلق است برگرداند و مشکل را برطرف کند. این روش درمانی که مانور Epley نامیده میشود، سرگیجه را در 80 درصد مواقع درمان میکند.
- بیماری منیر: نوعی اختلال است که با دورههای سرگیجه شَدید و سپس بهبودی مشخص میشود. از دیگر علائم بیماری منیر میتوان به وزوز گوش (زنگ زدن در گوش)، کاهش شنوایی و احساس فشار یا پُری گوش اشاره کرد.
- عفونت: مانند میکروبهایی که باعث سرماخوردگی یا اسهال میشود.
- آسیب یا تروما: برخی مواقع ضربه به نواحی گردن و یا آسیب به جمجمه میتواند باعث شود فرد تا مدتها دچار سرگیجه شود.
- داروها: برخی داروها اثرات جانبی دارند که باعث آسیب به گوش میشوند و ممکن است سرگیجه هم ایجاد کنند.
- میگرن: از بیماریهایی است که می تواند علاوه بر سردرد، تهوع و سرگیجه هم ایجاد کند.
- سندروم دندی: بیمار احساس میکند که همه چیز بالا و پایین میرود. این ممکن است برای افرادی اتفاق بیفتد که آنتی بیوتیکهایی مصرف میکنند که برای گوش سمیت ایجاد میکنند ولی معمولاً با گذشت زمان بهبود مییابد.
- بیماریهای کمتر شایع و کشنده نیز هستند که میتوانند باعث سرگیجه شوند، مانند تومورها یا سکته قلبی یا سکته مغزی.
Dizziness یا گیجی
تقریباً هر کس در دورهای از زندگی خود احساس عدم ثبات یا احساس چرخش در سر خود را داشته باشد. معمولاً به آن هم سرگیجه گفته میشود. در واقع سرگیجه اصطلاحی گسترده است که میتواند برای افراد مختلف معانی مختلفی داشته باشد. این هم یک شکایت رایج است که گاه میتواند جدی باشد.
Lightheadedness یا احساس سبکی سر
احساس نزدیک به سنکوپ نیز نامیده میشود. احساس سبکی سر مانند این احساس است که میخواهید غش کنید. این حالت معمولاً با ایستادن خیلی سریع یا تنفس عمیق و مکرر هم ایجاد میشود.
سبکی سر میتواند به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
- اختلال در گردش خون: به دلیل برخی از اختلالات در جریان خون از گردن به مغز، در هنگام ایستادن فرد دچار سبکی سر میشود. اینکه قلب در حالت قائم خون را به سمت بالا پمپ کند، برای قلب یک چالش محسوب میشود و خراب شدن این سیستم نسبتاً شایع است. از دلایل عمده ایجاد اختلال جریان خون جمع شدن خون در قسمت پایین ساق پا ناشی از نشستن یا ایستادن بیش از حد است.
- ضربان قلب بسیار آهسته یا بسیار سریع فشار خون نامتعادل ناشی از اختلال عملکرد سیستم عصبی
- مصرف داروهای فشار خون
- کم آبی بدن
- بیماریهایی مانند تنگی دریچه آئورت نیز میتواند باعث سبکی سر شود.
Disequilibrium یا احساس عدم تعادل
عدم تعادل یا وجود مشکلی در راه رفتن است. افرادی که عدم تعادل دارند روی پاهای خود احساس ناپایداری میکنند یا احساس میکنند قرار است زمین بخورند. در برخی افراد هم اضطراب با سرگیجه ارتباط دارد، یعنی افرادی که میترسند، نگران هستند، افسرده هستند یا از فضای باز میترسند، ممکن است از سرگیجه به معنای ترس، افسردگی یا اضطراب استفاده کنند.
برای هر یک از انواع موارد بالا دارو و سایر روشهای درمانی وجود دارد. دانستن اینکه به کدام یک مبتلا شدهاید و چه عواملی باعث ایجاد آن شده است، میتواند به شما و پزشکتان در تصمیمگیری در مورد نحوه مدیریت آن کمک کند.
عدم تعادل میتواند ناشی از موارد زیر باشد:
- نوعی آرتروز در مهرههای گردن به نام اسپوندیلوز گردنی، که به نخاع فشار وارد میکند.
- بیماری پارکینسون یا اختلالات مربوط به آن که باعث خم شدن فرد به جلو میشود.
- اختلالات مربوط به بخشی از مغز به نام مخچه: مخچه بخشی از مغز است که مسئول تعادل بدن و هماهنگی در حرکت است.
- بیماریهایی مانند دیابت که میتوانند منجر به از دست دادن در پاها و مشکلات حرکتی شوند.
به خاطر داشته باشید که سرگیجه تنها علامت یک بیماری است نه خود بیماری. پس پزشک شما سعی میکند تا بفهمد چه دلیلی در پشت آن است. اما اگر بدون علت سرگیجه دارید با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید کدام یک از انواع رایج سرگیجه را دارید. البته در الگوریتمهای تشخیصی درمانی تقسیمبندی مرکزی و محیطی هم برای سرگیجه بکار میرود.
چه عواملی باعث سرگیجه مرتبط با اضطراب میشود؟
سرگیجه به شکل اضطراب اغلب، اما نه همیشه، ناشی از افسردگی است. همچنین میتواند به دلیل یک اختلال اضطرابی یا هراسی باشد.
سلامتی شما آرزوی ما است.
