کار مثانه چیست؟
هر یک از کلیه‌های ما از طریق لوله‌ای به نام میزنای با مثانه در ارتباط است. ادرار مایعی است که از تصفیه خون در کلیه‌ها به وجود می‌آید و محتوی مواد دفعی است. ادرار پس از تشکیل در کلیه‌ها ذره ذره وارد میزنای می‌شود. طول هر میزنای حدود 30 سانتیمتر است. حرکات عضلات موجود در جدار میزنای باعث حرکت ادرار در میزنای و ریختن آن به درون مثانه می‌شود.
مثانه کیسه‌ای است که جداری ماهیچه‌ای دارد و از بافت پیوندی ارتجاع‌پذیر تشکیل شده است. حداکثر ظرفیت مثانه انسان یک لیتر است. ولی معمولاً وقتی حجم ادرار به 400 سی‌سی می‌رسد، اتساع مثانه موجب تحریک گیرنده‌های کششی خاص موجود در جدار آن می‌شود. این گیرنده‌ها، پیام‌های عصبی را به نخاع انتقال می‌دهند. پیامی که از نخاع به مثانه می‌آید، باعث انقباض عضلات جدار مثانه می‌شود. در نتیجه ماهیچه صاف حلقوی ابتدای مدخل مجرای ادرار باز می‌شود.
این مکانیسم عصبی، غیر ارادی است و توسط اعصاب خودکار سمپاتیک و پاراسمپاتیک کنترل می‌شود. معمولاً عصب سمپاتیک فعال است و ماهیچه حلقوی و غیر ارادی داخلی مدخل مجرای خروج ادرار را بسته نگه می‌دارد. عصب پاراسمپاتیک در حالت عادی غیر فعال است. موقع تخلیه ادرار، عصب سمپاتیک غیر فعال و عصب پاراسمپاتیک فعال می‌شود. بنابراین مدخل مجرای خروج ادرار باز و مثانه منقبض می‌شود. ولی خروج ادرار فقط زمانی صورت می‌گیرد که ماهیچه حلقوی مخطط ارادی که در مدخل مجرای خروج ادرار و پس از ماهیچه حلقوی صاف غیر ارادی واقع است، نیز باز شود.
افرادی که دچار قطع نخاع می‌شوند، کنترل ارادی تخلیه ادرار را از دست می‌دهند. نوزادان و کودکان کم سن و سال نیز نمی‌توانند تخلیه ادرار را کنترل کنند. ولی بتدریج با یادگیری، این کنترل به وجود می‌آید. به این ترتیب خروج ادرار فقط به دلخواه و در موقع مناسب صورت می‌گیرد.
منابع
- کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.
