همه آنچه که از بیماری لوپوس باید بدانید
بیماری لوپوس نوعی بیماری با درگیری چند عضو از بدن است که بطور واضح پوست و مخاط‌ها را مبتلا می‌کند، و احتمال ابتلای دستگاه‌های عصبی، کلیه، چشم، مفاصل، خون و سیستم ایمنی بدن هم در آن زیاد است.
این بیماری در قرن نوزدهم، برای اولین بار در محافل پزشکی ارائه شد و به علت تغییر شکل ظاهری و پوست بیمار، آن را اصطلاحاً «لوپوس» نامیدند. این واژه به معنای گرگ یا گرگ‌آسا است. با توجه به وجود خرافاتی مبنی بر اینکه انسان‌هایی گرگ‌نما وجود داشتند که در برخی از اوقات، مثل شب‌ها به گرگ تبدیل می‌شدند و خلق‌وخوی دَرَندگی پیدا می‌کردند، به همین دلیل این واژه پدید آمد. اما باید گفت که بیماری لوپوس صرفاً یک بیماری با طیف گستردگی وسیع است و هیچ ارتباطی با انسان گرگ‌نما و خرافات پیشین ندارد.
در صورتی که بیماری لوپوس محدود به پوست و مخاط فرد بیمار باشد، به آن لوپوس اریتماتوس دیسکوئید یا DLE (مخفف Discoid Lupus Erythematosus) گفته می‌شود. در صورتی که همراه با درگیری اعضای داخلی باشد، به آن لوپوس اریتماتوس سیستمیک یا SLE (مخفف Systemic Lupus Erythematosus) گفته می‌شود.
بیماری لوپوس را چقدر می‌شناسید؟ بیماری که از اعضای داخلی بدن گرفته تا بینی و گونه‌ها را درگیر می‌کند. با نامی عجیب و ناشناخته که مثل پروانه روی صورت می‌نشیند. شما می‌توانید همین الان این بیماری را بهتر بشناسید.
خانم‌ها بیشتر مراقب این بیماری باشند!
مهم‌‍ترین عامل مستعد یا ریسک فاکتور ابتلا به این بیماری، جنسیت است. این بیماری در خانم‌ها 6 برابر آقایان مشاهده شده است. عوامل هورمونی در خانم‌ها از عوامل مستعد کننده (آماده کننده) در آنها برای ابتلا به این بیماری یعنی لوپوس می‌باشد. به علاوه این بیماری در خانم‌های نژاد آفریقایی – آمریکایی (سیاه‌پوستان) 4 برابر شایع‌تر از خانم‌های سفیدپوست است و خانم‌های سیاه پوست در معرض خطر بالاتری به گرفتاری کلیه، ریه و پوست هستند و مرگ و میر در آنان هم بیشتر است.
چرا به بیماری لوپوس دچار می‌شویم؟
هنوز علت واضحی برای بیماری لوپوس اثبات نشده است. ولی آنچه مشخص و اثبات شده، این است که این بیماری سیستم ایمنی بدن را مورد هدف قرار می‌دهد و جزء بیماری‌های خود ایمنی از قبیل دیابت، بیماری تیروئید و… محسوب می‌شود. ژنتیک نقش بسیار مهمی در ابتلا به بیماری لوپوس دارد و همچنین محققان عوامل محیطی از قبیل تماس با نور خورشید و آلودگی‌های میکروبی را هم در ابتلا به بیماری لوپوس دخیل دانسته‌اند.
علائم پروانه‌ای شکل را جدی بگیرید!
در صورتی که بیماری لوپوس محدود به پوست و مخاط‌ها باشد نوع آن DLE است. این بیماری به صورت واضح خود را نشان می‌دهد، و روی پوست به شکل پروانه ظاهر می‌شود. این ضایعات پروانه شکل، در واقع ضایعات پوستی سرخ رنگ، پوسته‌دار، خارش‌دار و برجسته‌ای هستند که بینی و دو گونه را درگیر می‌سازند و شکل پروانه‌ای را تداعی می‌کنند. تنه پروانه روی بینی قرار گرفته و بال‌های پروانه روی دو گونه فرد گسترش پیدا می‌کنند. گاهی محدوده این ضایعات تا گردن، سینه یا زیر چشم‌ها هم گسترش می‌یابد.
اگر مبتلا به بیماری لوپوس شدیم، چه کار کنیم؟
اولین نکته این است که تماس با آفتاب، بر سرخی و التهاب این ضایعات می‌افزاید، بنابراین افرادی که به این بیماری دچار هستند باید تا جایی که امکان دارد از تماس مستقیم با نور خورشید دوری کنند. همچنین اگر این ضایعات پوستی درمان نشوند، احتمال دارد که «اسکار» یا «جوشگاه» در این محل‌ها ایجاد شوند یا رنگ پوست کم‌رنگ یا پُررنگ‌تر شود. در اغلب موارد این بیماری به جزء درگیری پوستی یا مخاطی، علامت دیگری ندارند، ولی بندرت ممکن است بیماران درد مفاصل هم داشته باشند یا در 5 الی 10 درصد موارد، بیماری آنها پیشرفت کند و به SLE تبدیل شود. از دیگر علائم پوستی بیماری لوپوس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضایعات گرد و سکه‌ای سرخ رنگ و پوسته‌دار روی بازوها، سینه، کمر یا سایر نقاط بدن
- حساسیت شَدید به نور خورشید
- زخم‌های دهانی به شکل خراشیدگی
- زخم‌های بدون درد مخاط دهان
درمان بیماری لوپوس، به چه صورت است؟
درمان لوپوس پوستی یا همان DLE به نسبت ساده‌تر و موثرتر از بیماری لوپوس چند سیستمی یا SLE است. البته با توجه به احتمال کم تبدیل لوپوس پوستی به نوع گسترده، بهتر است درمان آن بدون تعلل انجام شود تا از عوارض آینده بیماری پیشگیری گردد.
درمان لوپوس شامل موارد زیر است:
- محافظت از پوست در برابر نور آفتاب با پوشیدن لباس‌های پوشیده.
- استفاده از شیشه‌های دودی در اتومبیل، منزل، محیط کار.
- مصرف مکرر و متوالی ضد آفتاب با فاکتور محافظتی حداقل 30 و تکرار آن هر سه ساعت یکبار
- مصرف داروهای کورتیکوستروئیدی موضعی یا تزریقی در درون پوست برای فرد مبتلا (البته طبق نظر و تجویز پزشک متخصص)
- مصرف داروهای موضعی تنظیم کننده ایمنی پوست
- داروهای خوراکی از قبیل کلروکین و هیدروکسی کلروکین، مشتقات ویتامین D به شکل خوراکی، املاح طلا یا داروهای کورتیکوستروئیدی خوراکی یا داروهای تنظیم کننده سیستم ایمنی به شکل خوراکی یا تزریقی.
اگر لوپوس پیشرفت کند…
در مواردی که بیماری گسترده و چند عضو را درگیر کرده باشد و به حالت SLE تبدیل شود، بسته به ظاهر بیماری و گستردگی آن، رویکرد تشخیص و درمان متفاوتی خواهد داشت. ممکن است در جریان بیماری SLE این اعضای داخلی گرفتار شوند:
- مفاصل (به شکل التهاب، سرخی، تورم و درد)، پرده جنب یا لایه خارجی و محافظ ریه‌ها و همچنین پرده خارجی محافظ قلب
- گرفتاری کلیوی به شکل دفع دائمی پروتئین از طریق ادرار و التهاب واحدهای سازنده کلیه و در نهایت تخریب بافت کلیه و نارسایی کلیوی
- گرفتاری سیستم عصبی به شکل تشنج یا گرفتاری شَدید عصبی یا جنون
- گرفتاری خونی به شکل کم‌خونی، نقصان گلبول‌های سفید یا نقصان پلاکت‌ها
- و در کنار همه این موارد می‌توان به اختلالات سیستم ایمنی بدن اشاره کرد که تشخیص آنها نیاز به انجام آزمایشات تخصصی دارد.
با SLE چطور مقابله کنیم؟
در درمان بیماری SLE معمولاً در کنار درمان‌های مورد اشاره در لوپوس پوستی، از همان ابتدا بر سرکوب بیماری با داروهای قوی و مهار کننده سیستم ایمنی و درمان تخصصی اعضای گرفتار تاکید می‌شود. بعضی اوقات ممکن است نیاز باشد که بیمار در بیمارستان بستری شود و داروهای وریدی به شکل دوره‌ای هم تجویز شود.
افرادی که به بیماری لوپوس مبتلا هستند، برای درمان، شیمی درمانی نمی‌شوند. فرض کنید برای بلند کردن یک حشره از یک مکان، می‌توان آن را به آرامی فوت کرد تا از سر جایش بلند شود یا اینکه با ضربه‌ای محکم سعی کرد آن را از محل دور نمود. در صورتی که با هر دو راه حشره از سر جایش بلند می‌شود. دقیقاً شیمی درمانی نقش ضربه محکم و سنگین را دارد، در صورتی که می‌توان با روش‌های ملایم‌تری این بیماری را درمان کرد.
البته چون داروهای تجویزی با دوزهای متفاوت، مشابه داروهایی است که برای افراد شیمی درمانی تجویز می‌شود، برخی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند که شیوه درمانی به صورت شیمی درمانی است. معمولاً با توجه به اینکه بیماری در چه مرحله‌ای بوده و کدام عضو درگیر شده باشد، داروی تجویزی هم متفاوت است. بطورکلی اگر درمان به موقع شروع شود بیماری تا حد زیادی قابل کنترل است. اما به دو طریق سعی می‌شود بیماری لوپوس را درمان کرد یا سیستم ایمنی را تنظیم می‌کنند. یا در برخی از شرایط با صلاح دید پزشک سعی می‌شود با تجویز داروهای مقطعی سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند تا در مقابل خود آنتی بادی نسازد. ممکن است تحت نظر پزشک برای طولانی مدت استفاده شود. دوز دارو با کاهش علائم بیماری کاهش پیدا می‌کند. سپس بعد از طی این مراحل، مجدد درمان دارویی شروع می‌شود.
توجه کنید.
به بیماران لوپوس توصیه می‌شود، عواملی که باعث عود بیماری می‌گردد را تشخیص داده و روش مدیریت یا اجتناب و دوری کردن از آنها را پیدا کنند. از جمله:
- از کشیدن سیگار باید خودداری کنند.
- در معرض نور آفتاب نباشند.
- استرس را از خود دور کنند.
برنامه غذایی هم در کنترل این بیماری نقش مهمی دارد. اما توصیه می‌شود که از رژیم های غذایی سنگین که باعث حذف کامل بعضی گروه‌های غذایی می‌شود بپرهیزید. لوپوس یک بیماری خود ایمنی فعال است و شما به همه عناصر غذایی نیازمندید که بوسیله رژیم غذایی متعادل فراهم می‌شود. در صورت لزوم باید با پزشک خود مشورت داشته باشید.
توصیه کلی و کاربردی به افرادی که به بیماری لوپوس مبتلا هستند، جدی گرفتن بیماری و تلاش در تکمیل روند تشخیص و درمان بیماری است. همچنین به افرادی که ضایعات پوستی به شکل سرخی، پوسته ریزی، حساسیت شَدید به نور خورشید یا زخم‌های دهانی دارند، توصیه می‌شود این علائم را کوچک ندانسته و برای تشخیص و درمان به متخصص پوست مراجعه کنند. درمان مواردی که در آنها گرفتاری چند عضو بدن وجود دارد معمولاً پیچیده‌تر است و در اغلب موارد متخصصان روماتیسم‌شناسی، کلیه، قلب و عروق یا تنفس باید در مسیر تشخیص و درمان بیماری مداخله موثر داشته باشند.
در نهایت باید گفت با پیشرفت روندهای تشخیصی و کشف راه‌های درمانی گوناگون و موثر، دیگر بیماری لوپوس، بیماری غیر قابل درمان یا تهدید کننده حیات نیست و با مراجعه به موقع و تشخیص و درمان سریع، می‌توان بر اغلب موارد غلبه کرده و طول عمر مناسبی برای بیماران پیش بینی کرد.
منابع
- دکتر داریوش دائر (متخصص پوست، مو و زیبایی). مجله سیب سبز.
