منظور از تنفس چیست؟

تنفس دو معنی دارد. معنی متداول آن همان نفس کشیدن است که طی آن هوا به درون شش‌ها وارد و از آنها خارج می‌شود. معنی دیگر تنفس، شیمی تولید انرژی از غذا در سلول‌ها است.

تمام موجودات زنده تنفس می‌کنند و بیشتر آنها از اکسیژن برای شکستن مواد غذایی ذخیره شده و تولید انرژی لازم برای بدن بهره می‌گیرند. آب و دی اکسید کربن، محصولات زائد این فرآیند را تشکیل می‌دهند که به دلیل وابسته بودن به اکسیژن، تنفس هوازی نامیده می‌شود.

بعضی موجودات زنده نظیر باکتری‌ها از واکنش شیمیایی متفاوتی استفاده می‌کنند که به اکسیژن نیاز ندارد و آن را تنفس بی‌هوازی می‌نامند. بدن ما نیز می‌تواند بدون استفاده از اکسیژن، انرژی را رها سازد. اما این کار فقط برای مدت کوتاهی میسر است، زیرا محصول زائد آن را اسید لاکتیک تشکیل می‌دهد که باعث خستگی و درد و گرفتگی عضلات می‌شود.

تنفس گیاهان نیز از نوع هوازی است، اما آنها در طول روز دی اکسید کربن را جذب می‌کنند تا در فرآیند فتوسنتز بکار گیرند.

در جانورانی که هوا را تنفس می‌کنند، تنفس خارجی در شش‌ها انجام می‌گیرد. در شش‌ها، اکسیژن هوا با دی اکسید کربن که محصول زائد تنفس داخلی است، مبادله می‌شود. تنفس داخلی درون سلول‌ها انجام می‌گیرد که با استفاده از اکسیژن رسیده از طریق جریان خون، انرژی تولید می‌کنند. خون، دی اکسید کربن را به شش‌ها باز می‌گرداند.

منابع

• کتاب Kingfisher Science Encyclopedia. تالیف Catherine Headlam. ترجمه محمود سالک. نشر Kingfisher Books. سال 1991.