منظور از اعتیاد رفتاری چیست؟
وقتی از اعتیاد صحبت می‌کنیم، معمولاً مصرف مواردی مانند الکل، نیکوتین، داروهای غیرقانونی یا حتی داروهای تجویزی به ذهن می‌آید. اما بهتر است بدانیم نوع دیگری از وابستگی وجود دارد که به آن اعتیاد رفتاری گفته می‌شود.
در واقع مردم می‌توانند به هر رفتاری اعتیاد پیدا کنند. اما برخی از فعالیت‌ها در ظاهر آنقدر عادی هستند که پذیرش این حقیقت که فرد به آنها وابسته شده دشوار است. در حالی که چرخه اعتیاد در این گونه رفتارها هم ادامه پیدا می‌کند و ممکن است زندگی فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد. به این شکل که دائماً به دنبال فرصت بیشتر برای انجام آنها است و میل به رسیدن به اوج یا نهایت از یک رفتار آنقدر قوی می‌شود که فرد علیرغم پیامدهای منفی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در صورتی که امکان تکرار آن فعالیت خاص را نداشته باشد، در اثر ترک آن رفتار احساسات منفی ناشی از ترک را تجربه می‌کند.
اعتیاد رفتاری چیست؟
اعتیاد رفتاری به صورت تمایل شَدید برای تکرار رفتاری خاص که منجر به لذت، حال خوب یا کاهش استرس و فشارهای روانی می‌شود، تعریف شده است. مثال‌هایی از اعتیاد رفتاری عبارتند از اعتیاد به روابط جنسی، خرید، اینترنت و انواع دیگری از رفتارهای تکراری از این دست.
اعتیادهای رفتاری که اعتیاد فرآیندی نیز نامیده می‌شود از همان الگوی اعتیاد به مواد پیروی می‌کنند. از آن جایی که قسمت‌های مشابهی را به نسبت مصرف مواد مخدر در مغز تحریک می‌کند، تا حدود زیادی اثری مشابه با اعتیاد به مواد شیمیایی روی افراد می‌گذارد. برای مثال انجام فعالیتی مثل قمار کاملاً عملکردی مشابه با مصرف مواد مخدر در مغز دارد.
درگیر شدن با این رفتارها، می‌تواند منجر به از بین رفتن اعتماد متقابل بین افراد شده و فشار مضاعفی به اعضای خانواده وارد می‌کند. در نتیجه بهتر است پیش از آنکه آسیب‌های ناشی از این رفتار خدشه جدی به زندگی شخصی وارد کند، از خدمات تخصصی جهت بهبود اوضاع کمک بگیرید.
نشانه‌های اعتیاد رفتاری
شناسایی علائم خطر می‌تواند به شما کمک کند تا تفاوت بین رفتار اعتیادآور، رفتار مشکل‌سازی که اعتیاد نیست و یک رفتار عادی را تشخیص دهید.
علائم هشدار عبارتند از:
- صرف بیشتر وقت خود برای انجام رفتار، فکر کردن و برنامه‌ریزی برای آن.
- وابسته شدن به رفتار به عنوان راهی برای کنار آمدن با احساسات و دست یافتن به حال طبیعی.
- ادامه رفتار خاص با وجود آسیب جسمی و یا روانی.
- ممکن است بخواهید تعداد دفعات انجام آن رفتار خاص را کاهش دهید، اما نتوانید.
- برای انجام این رفتارها ابعاد دیگر زندگی خود مانند کار، مدرسه یا خانواده را نادیده می‌گیرید.
- هنگام تلاش برای توقف رفتارها، علائم ترک (مثل افسردگی یا تحریک‌پذیری) را تجربه می‌کنید.
- میزان مشکل را ناچیز نشان می‌دهید یا پنهان می‌کنید.
انواع اعتیاد رفتاری
برخی از اعتیادهای رفتاری رایج عبارتند از:
- اعتیاد به ورزش
- اعتیاد به غذا
- اعتیاد به قمار
- اعتیاد به اینترنت
- اعتیاد به موبایل
- اعتیاد به روابط عاشقانه
- اعتیاد به فیلم‌های پورن
- اعتیاد جنسی
- اعتیاد به خرید
- اعتیاد به خالکوبی
- اعتیاد به بازی‌های ویدئویی
- اعتیاد به کار
عواقب
رفتارهای اجباری، حتی زمانی که برچسب اعتیاد به آنها زده نشود، می‌توانند باعث بروز مشکلات جدی در زندگی، عملکرد و روابط فرد شوند. افراد مبتلا به اعتیادهای رفتاری، بعد از مدتی از آسیب‌هایی که این عادات بر زندگی خود و اطرافیانشان وارد می‌کند، فرسوده می‌شوند.
تحمل ضررهای مالی یا مشکلات عاطفی که ممکن است در اثر این رفتارها وارد شود راحت نیست و آن چیزی که زمانی هیجان‌انگیز و رضایت‌بخش به نظر می‌رسید، یکباره به رفتاری شرم‌آور تبدیل می‌شود.
درمان
خوشبختانه راهکارهایی که برای درمان اعتیاد به مواد وجود دارد، برای افرادی که درگیر اعتیادهای رفتاری هستند نیز موفقیت‌آمیز بوده است.
متخصصان اعتیاد در حال توسعه روش‌هایی برای درمان طیف وسیعی از اعتیادها هستند و کلینیک‌هایی وجود دارند که در درمان اعتیادهای رفتاری تخصص دارند.
درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- رفتار درمانی شناختی
- گروه درمانی
- دارو درمانی
- مشاوره انفرادی یا زوج درمانی
- گروه‌های خودیاری
در قدم اول ممکن است پذیرفتن این واقعیت که مشکلی وجود دارد، دشوار باشد. گذر از این مرحله، زمانی که مسئله توسط دوستان و خانواده به درستی درک نشود، می‌تواند سخت‌تر هم به نظر بیاید.
آگاهی از وضعیت موجود، حتی اگر در زمانی اتفاق بیفتد که بطور کامل آماده کمک گرفتن از متخصصان و رفع مشکل نباشید، به شما کمک می‌کند که با خود صبورانه‌تر و مهربانانه‌تر رفتار کنید.
اگر زمانی متوجه شُدید که درگیر یکی از این رفتارهای اجباری اعتیادگونه شده‌اید، اطمینان حاصل کنید که این رفتار به شما یا اطرافیان آسیبی نمی‌رساند.
حتی اگر ترجیح دهید در این هنگام جزئیاتی از شرایط کنونی خود به اطرافیان نگویید، سعی کنید با اجتناب از دروغ گفتن، اعتماد میان خود و اطرافیان نزدیک‌تان را از بین نبرید.
خود را در حلقه امن دوستان و نزدیکان نگه دارید. خودیاری را فراموش نکنید و اطلاعات بیشتری در مورد رفتار خاصی که درگیر آن شده‌اید و برخی از راه‌های مدیریت آن کسب کرده و در زمان مناسب جهت دریافت کمک، به متخصصین آگاه این رشته مراجعه نمایید.
در این باره هنوز بین متخصصان این رشته اختلاف نظرهایی وجود دارد. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) این گونه رفتارها را در دسته اعتیاد گنجانده است. اما اختلال قمار تنها اعتیاد رفتاری است که بین کارشناسان به رسمیت شناخته شده است.
