مراقبت های عمومی از گیاهان آپارتمانی
برخی از مراقبت های عمومی لازم برای گیاهان آپارتمانی از این قرار است: آبیاری، شستشوی خاک و برگ، تغذیه و کوددهی، هرس و نیز مبارزه با آفت ها و بیماری ها.
در این مقاله شما می توانید با مراقبت های عمومی از گیاهان آپارتمانی آشنا شوید.
آبیاری
گیاهان با توجه به نوع گیاه، سن، فصل رشد، رطوبت نسبی هوا و محلی که در آن رشد می کنند، نیاز آبی متفاوتی دارند. مقدار آبی که به گیاه می دهیم، باید به اندازه ای باشد که خاک گلدان کاملاً خیس شود؛ اما آب خارج شده از گلدان بسیار کم و در حدی باشد که بفهمیم محیط ریشه گیاه آب کافی دریافت کرده است. باید تا می شود، سعی کنیم آب از ته گلدان خارج نشود؛ زیرا باعث شسته شدن مواد غذایی خاک گلدان خواهد شد.
تعداد دفعات آبیاری در گیاهانی که نیاز آبی بیشتری دارند یا در محل های گرم تری از منزل قرار دارند، همانند گل هایی که در محدوده آشپزخانه یا به صورت آویز نگهداری می شوند، بیشتر است. در گیاهان آپارتمانی که نیاز آبی متوسطی دارند، تعداد دفعات آبیاری در بهار و تابستان و اوایل پاییز افزایش و در اواخر پاییز و زمستان کاهش می یابد. عموماً گیاهان گوشتی نیاز آبی کمتری دارند. در برخی کاکتوس ها همانند اسکوباریا و اشوریا و کاکتوس توپ طلایی، در زمستان آبیاری صورت نمی گیرد.
کیفیت آب آبیاری نیز مهم است. در منازل که از آب لوله کشی استفاده می شود، معمولاً آب مقداری کلر دارد که برای برخی گیاهان از جمله سجافی و دراسنا و مارانتا مضر است. همچنین گیاهان آهک گریز مانند سرخس ها به وجود املاح در آب حساسیت نشان می دهند. بهتر است در این گونه از گیاهان از آب جوشیده سرد یا آب باران یا از آبی که چند ساعت قبل جمع آوری شده است، استفاده کنیم.
بهترین دمای آب آبیاری، دمای محل نگهداری گیاه است. جمع آوری آب در ظروف بزرگ چند ساعت قبل از آبیاری، علاوه بر ته نشین شدن املاح محلول در آب، باعث هم دما شدن آب با دمای محل نگهداری گل ها می شود. همچنین برای برخی گیاهان از جمله بنفشه آفریقایی نباید آب، خصوصاً آب سرد، به برگ و جوانه گیاه برسد. برای این منظور باید زیرگلدانی آنها را پُر آب کنیم تا آب از ته گلدان به داخل آن نفوذ کند.
در گیاهان آهک گریز گاهی اوقات برای کاهش اسیدیته خاک گلدان می توانیم مقداری سرکه به آب آبیاری اضافه کنیم.
آبیاری در زمان حضور نداشتن در منزل
برای آبیاری در مواقعی که در منزل حضور نداریم، روش هایی وجود دارد. یکی از این روش ها استفاده از فتیله هایی است که یک طرف آن در محیط ریشه گیاه و سر دیگر آن در زیرگلدانی قرار دارد. این فتیله ها را معمولاً هنگام تعویض گلدان در آن قرار می دهند. اگر در موقع تعویض گلدان این کار را نکرده باشیم، می توانیم این فتیله ها را با کندن خاک سطح گلدان بطوریکه به ریشه گیاه صدمه وارد نشود، در محدوده ریشه قرار دهیم و روی آن را با خاک بپوشانیم. در هنگام مسافرت می توانیم فتیله زیرگلدان را در ظروف آب بزرگتری قرار دهیم یا فتیله هایی را که در سطح گلدان قرار دارند، در ظرف آبی بالاتر از سطح گلدان قرار دهیم. در روشی دیگر می توانیم در موقع مسافرت گلدان ها را در نقطه ای که از نظر روشنایی در سطح متوسط قرار دارد، جمع آوری کنیم و با یک سیستم آبیاری قطره ای که با هزینه بسیار ناچیزی درست می شود، آنها را آبیاری کنیم. اتصال این سیستم به شیر آب منازل و کنترل آب ورودی آن می تواند آب لازم برای گیاهان را در زمان نبودن در منزل تامین کند.
شستشوی گل و گلدان
معمولاً پس از چند ماه آبیاری گلدان ها با آب معمولی، به سبب وجود املاح زیاد در آب، مقدار تجمع این املاح در محیط ریشه گیاه افزایش می یابد. برای جلوگیری از مضرات این املاح، باید آنها را از محیط ریشه خارج کنیم. بدین منظور گلدان ها را در تشتک های پُر از آب به مدت نیم ساعت قرار می دهیم و سپس آن را خارج می کنیم. همچنین وجود گرد و غبار و ذرات معلق در هوای شهرها موجب شده است که سطح برگ های گیاه از این ذرات پوشیده شود.
لازم است هر چند مدت (بطور معمول ماهی دو مرتبه) با یک اسفنج یا پارچه مرطوب سطح و زیر برگ ها را تمیز کنیم. اگر هنگام تمیز کردن برگ، در برخی مواقع مقدار کمی حشره کش نیز به آن اضافه کنیم، تخم حشرات احتمالی روی برگ گیاه نیز از بین می رود. گاهی اوقات به جای حشره کش می توانیم از مقدار کمی صابون که فاقد عطر خاصی است، استفاده کنیم. پاشیدن موادی نظیر روغن زیتون، روغن نباتی، شیر و هر ماده جلادهنده دیگر روی اندام های هوایی گیاه برای آن مضر است. هیچکدام از این مواد نه تنها سودی برای گیاهان ندارند، بلکه زیان آور نیز هستند؛ چون سبب می شوند قشری از گرد و غبار روی برگ ها به وجود بیاید و باعث کاهش فتوسنتز و بسته شدن روزنه های برگ و در نتیجه مرگ آنها شود. البته مواد جلا دهنده تجاری مخصوص گیاهان زینتی از این قاعده مستثنی هستند.
تغذیه گیاه
به علت کوچک بودن حجم خاک گلدان و همچنین رشد گیاهان آپارتمانی، مواد غذایی موجود در خاک گلدان به مرور زمان کاهش می یابد. لازم است برای جبران آن، گیاه را تغذیه کنیم. در تغذیه گیاه می توانیم از کودهای آلی و شیمیایی استفاده کنیم. کودهای آلی شامل کود پوسیده دامی، کود پرندگان، خاک برگ و کمپوست هستند.
در استفاده از کود پرندگان باید دقت لازم را بکنیم؛ زیرا به سبب مقدار زیاد ازت این کودها، خطر سوزندگی برای گیاه وجود دارد. کود پوسیده دامی و خاک برگ نیز معمولاً در موقع تعویض گلدان استفاده می شود. در صورت استفاده از این کودها در فصل رشد گیاه، از ضدعفونی بودن آنها باید مطمئن شویم.
کودهای شیمیایی به دو گروه عمده تقسیم می شوند:
- کودهای حاوی عناصر پُر مصرف شامل ازت و فسفر و پتاس. فرمول کلی این کودها مخلوط کردن یک قسمت فسفات کلسیم یا فسفات آمونیوم + یک قسمت سولفات پتاسیم + دو قسمت نیترات آمونیوم است. برای اکثر گیاهان باید مقدار 1 تا 2 گرم از این مخلوط را در یک لیتر آب حل کرده، بطور معمول هر دو هفته یکبار هنگام آبیاری گلدان استفاده کنیم.
- کود ریز مغذی حاوی عناصر کم مصرف لازم برای گیاه است و به شکل مایع و پودر در فروشگاه ها با نام های تجاری مختلف عرضه می شود. این کود را با توجه به دستورالعمل نوشته روی آنها باید استفاده کنیم.
کوددهی و تغذیه گیاهان را باید از اواخر زمستان شروع کنیم و بسته به نوع گیاه، تا اوایل پاییز ادامه دهیم. تغذیه گیاه در فصل زمستان صورت نمی گیرد.
هرس
حذف جوانه یا شاخ و برگ گل به منظور پرورش گیاه زینتی پُر پشت را هرس می گویند. خیلی از گیاهان آپارتمانی به سبب رشد کم و اینکه ساقه حقیقی ندارند، به هرس نیاز ندارند. از جمله این گیاهان می توان بنفشه آفریقایی، سانسوریا، کالادیوم، سرخس، مارچوبه و نیز آگاو را نام برد. حذف برگ ها و گل های پژمرده تنها اقدامی است که باید برای این گیاهان انجام دهیم. اما برای برخی گیاهان گلدار آپارتمانی همانند هورتانسیا و آزالیا و گل کاغذی، پس از اتمام دوره گلدهی، هرس صورت می گیرد تا شاخه گل دهنده جدید تشکیل شود. همچنین برای جلوگیری از بدفرم شدن برخی گیاهان آپارتمانی که رشد زیاد دارند، هر چند ماه یکبار باید آنها را هرس کنیم. از جمله این گیاهان می توان به آبوتیلون و مرکبات زینتی اشاره کرد.
پنسمان
حذف جوانه و برگ های انتهایی گیاه به منظور پُر پشت شدن آن یا تشکیل ساقه گل دهنده جدید را پنسمان گویند. حذف جوانه انتهایی در حسن یوسف و بگونیا برای پُر پشت شدن گیاه و ساقه گل دهنده در رز و زبان درقفا برای تولید ساقه گل دهنده جدید نمونه هایی از این قبیل عملیات است.
آفت ها و بیماری ها
گل ها و گیاهان آپارتمانی همانند سایر گیاهان در معرض حمله تعداد زیادی آفات و عوامل بیماری زا قرار می گیرند. در اینجا به اختصار به چند نمونه اشاره می کنیم:
شته
شته ها حشراتی با بدن کروی هستند و بواسطه داشتن پنجه های دو مفصلی و یک جفت زائده به نام کورنیکول روی بند پنجم یا ششم شکم، از سایر حشرات متمایز می شوند. شته ها انواع متعدد و قدرت تکثیر زیادی دارند. آنها طی 7 تا 8 ماه ممکن است تا بیست نسل ایجاد کنند. شته ها بوسیله خرطوم خود شیره گیاهی را می مکند و باعث ضعف گیاه می شوند. از عوارض ناشی از تغذیه شته می توان زردی و پیچیدگی برگ و ریزش گل و میوه را نام برد.
شستشوی مرتب برگ ها و اندام های گیاهان زینتی با اسفنج مرطوب، بطور معمول شته ها را از بین می برد. یکی از راه های خوب برای مبارزه با این آفت در منزل، استفاده از آب تنباکو است. این روش از نظر ایمنی نیز خطری ندارد. برای این منظور، مقداری برگ تنباکوی معمولی (بدون عطر و طعم خاص) در حدود 5 تا 10 گرم (یک مشتِ بسته انسان) را به مدت 24 ساعت در حدود یک لیتر آب می ریزیم و پس از صاف کردن این مخلوط، آن را در داخل آب پاش قرار می دهیم و اندام هوایی گیاه را کاملاً به آن آغشته می کنیم. لازم است برای جلوگیری از انتشار بوی بد تنباکو، سمپاشی را در خارج از منزل انجام دهیم و برای لحظاتی آنها را در بیرون از منزل نگه داریم. در صورتی که این آفت به این طریق کنترل نشود، می توانیم از پاشیدن سمومی مانند دیازینون و متاسیستوکس و مالاتیون به نسبت یک میلی لیتر سم در یک لیتر آب روی اندام های گیاه آلوده در محیط جداگانه استفاده کنیم.
شپشک
حشرات نر آنها بالدار هستند و معمولاً تغذیه نمی کنند؛ اما حشرات ماده بدون بال هستند. سر و قفسه سینه آنها به همدیگر متصل شده است و از شکم کاملاً متمایز است. انواع متعددی دارند که شپشک نرم تن و آردآلود از جمله حشراتی هستند که به گیاهان زینتی حمله می کنند. شپشک ها بوسیله خرطوم بلند خود از شیره گیاهان تغذیه می کنند و باعث ضعف گیاه می شوند. شپشک آردآلود مانند ذرات پنبه ای در زیر برگ ها و انتهای دم برگ و ساقه جمع می شوند. حسن یوسف، کروتن، دراسنا و سرخس ها از جمله گیاهانی هستند که بیشتر در معرض حمله این آفت قرار می گیرند. برای مبارزه با شپشک ها گیاهان آلوده را باید با اسفنج یا پارچه مرطوب آغشته به سموم مناسب موجود در بازار، به فاصله دو هفته تمیز کرد.
کنه های نباتی
بدن گروهی از آفات یکپارچه است و شاخک ندارند. اینها کنه های نباتی هستند و انواع متعددی دارند. با قطعات دهانی شان، ضمن پاره کردن بافت گیاه، شیره خارج شده از آن را می مکند. خاک آلود بودن سطح برگ بر اثر تار تنیدن کنه ها و نیز زرد شدن و زنگ زدگی و ریزش برگ ها و میوه ها از جمله عوارض حمله کنه ها است. برای مبارزه با آنها باید گیاهان آلوده را به صورت جداگانه با کنه کش های رایج، سمپاشی کنیم.
بیماری ها
قارچ ها و باکتری ها و ویروس ها از جمله عوامل بیماری زای گیاهی است که منجر به کاهش رشد و از بین رفتن گیاهان می شود. سفیدک سطحی و پوسیدگی ریشه از جمله بیماری هایی است که گیاهان آپارتمانی از آنها صدمه می بینند.
سفیدک سطحی
عامل بیماری نوعی قارچ است که در صورت آلودگی گیاه، در تمام دوره رویش میزبان، به فعالیت خود ادامه می دهد. بعد از ابتلای گیاه، پوشش یکنواخت سفید رنگی روی برگ ها دیده می شود که بر اثر شدت آلودگی، ساقه های جوان و غنچه ها را نیز آلوده می کند. سطح برگ ها چین دار می شود و نوک شاخه نیز رنگ سبز خود را از دست می دهد و می خشکد. در صورت آلودگی، غنچه های گل یا باز نمی شوند یا پس از شکفتن می ریزند. برای مبارزه، در صورت آلودگی شَدید قسمت های آلوده را اگر به فرم گیاه آسیب جدی نمی زند، باید هرس کنیم. همچنین سمپاشی با قارچ کُش مناسب نظیر کاراتان به نسبت یک در هزار و سمپاشی مجدد بعد از دو هفته لازم است. برای جلوگیری از گسترش بیماری لازم است با پیدایش اولین لکه های سفید روی برگ، اقدام به سمپاشی کنیم.
پوسیدگی نرم
بالا بودن دما و رطوبت نسبی در محیط آپارتمان وضعیتی را فراهم می کند که برخی گیاهان آپارتمانی مانند سیکلامن، هورتانسیا و آزالیا در معرض حمله قارچ های بیماری زا قرار گیرند. اندام های در معرض حمله قارچ ها بتدریج نرم و لِهیده می شوند. برای مقابله با این بیماری، در درجه اول توصیه می شود تا می توانید، از افزایش رطوبت محیط جلوگیری کنید. در صورت ابتلای گیاهان به این بیماری می توانیم از سموم قارچ کش مناسب مانند بنومیل استفاده کنیم.
پوسیدگی ریشه و طوقه
پوسیدگی بخش زیرزمینی گیاهان زینتی ممکن است به علل مختلفی از جمله آبیاری بیش از اندازه، بسته شدن زهکش ته گلدان و عوامل بیماری زای گیاهی مانند قارچ ها و باکتری ها به وجود آید. برای پیشگیری و درمان آن لازم است نکاتی را رعایت کنیم:
- مقدار آبی که به گیاهان می دهیم، متناسب با نیاز آبی آنها باشد.
- هر چند وقت یک مرتبه زهکش گلدان ها را وارسی کنیم و از مسدود نبودن آنها مطمئن شویم.
- هیچ وقت از خاک تعویض شده گلدان ها برای دیگر گیاهان استفاده نکنیم.
- در موقع تعویض گلدان، تا می شود از زخمی شدن ریشه گیاه جلوگیری کنیم.
- در طول سال چند مرتبه مقداری قارچ کش به آب آبیاری اضافه کنیم.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «مراقبت های عمومی از گیاهان آپارتمانی»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب نزدیکترین گلخانه نوشته محمدحسن باقری از انتشارات بوی شهر بهشت، منتشر شده در سال ۱۳۹۵ با شابک ۶-۰۳۷-۳۷-۶۰۰-۹۷۸ به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
