مفهوم میدان بینایی چیست؟

زمانی که ما به یک جسم کوچک خیره می شویم، می توانیم جزئیات آن نقطه را بطور دقیق ببینیم چون تصویر آن جسم روی مرکز لکه زرد یا ماکولای چشم ما می افتد، ولی اگر توجه داشته باشیم در همان لحظه، می توانیم در حالی که به جسم خیره شده ایم و چشمانمان را ثابت نگه داشته ایم، وسعتی از فضا را در سمت راست، چپ، بالا و پایین آن جسم (البته نه با دقت زیاد) ببینیم. این وسعت دید را میدان بینایی می گویند.

میدان بینایی موجب می شود در حالی که ما به یک جسم خیره شده ایم، بتوانیم از دور و بَر خود نیز مطلع باشیم. این توانایی نه تنها کارآیی بیشتری در سیستم بینایی ما به وجود می آورد، بلکه موجب تسلط بیشتر ما به اطراف نیز می شود.

میدان بینایی هر چشم بطور تک چشمی وجود دارد و در طرف گوش از همه وسیع تر است و وسعت آن در سمت پایین، سمت بینی و سمت بالا قدری کمتر می شود. نحوه استخوان بندی کاسه چشم و اندازه اجزای نواحی اطراف چشم، نوع و جنس پلک ها و عواملی از این قبیل موجب می شود قدری میدان بینایی موثر ما کم یا زیادتر باشد. به عنوان مثال یک بینی بزرگ موجب می شود که میدان بینایی تک چشمی در سمت بینی وسعت کمتری داشته باشد. همچنین پوست پلک بالا که بر اثر مسن شدن شل می شود، ممکن است قدری جلوی وسعت میدان بینایی در سمت بالا را دستخوش تغییراتی کند.

این تغییرات میدان بینایی، فیزیولوژیک است یعنی اگرچه محدودیتی ایجاد می کند، ولی خطرناک نیست. بخشی از میدان بینایی دو چشم همپوشانی دارند و میدان بینایی دو چشمی را تشکیل می دهند که قابلیت بینایی سه بُعدی نیز در این میدان وجود دارد ولی بخش های کناری تر میدان بینایی تک چشمی است و اگرچه آگاهی دهنده و هشدار دهنده است و می تواند به ما کمک کنند تا از اطراف مان اطلاع داشته باشیم، ولی قابلیت دید دو چشمی را ندارد.

انسان به دلیل اینکه دو چشم در امتداد هم در مقابل سر دارد، دارای قابلیت میدان بینایی دو چشمی بیشتری است، ولی برخی حیوانات مثل پرندگان به دلیل اینکه دو چشم آنها در طرفین سر قرار دارد اصلاً میدان بینایی دو چشمی مثل انسان ندارند. در عوض میدان بینایی وسیع تری دارند بطوریکه حتی می توانند پشت سرشان را هم ببینند.

مشکلاتی که موجب کاهش وسعت میدان بینایی می شود یا حساسیت درک بینایی را در هر نقطه از میدان بینایی کم می کند، مربوط به چشم است ولی گاهی اختلالات مرتبط با مغز موجب آسیب به میدان بینایی می شود. یکی از بیماری های بسیار مهم چشم که می تواند دچار نقص در میدان بینایی شود آب سیاه یا گلوکوم است که در صورت عدم شناسایی به موقع با اختلال در میدان بینایی، خود را بطور بارز نشان می دهد.

اپتومتریست ها (بینایی سنج ها) به کمک تستی به نام پریمتری، میدان بینایی چشمان شما را اندازه گیری می کنند و بر اساس این تست بطور دقیق مشخص می شود که کدام قسمت از میدان بینایی شما کمتر از حد طبیعی است که با توجه به نتایج دیگر معاینات چشم شما مشخص خواهد شد، احتمالاً چه نوع مشکلی در سیستم بینایی شما ایجاد شده است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «مفهوم میدان بینایی چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مصاحبه با دکتر علی میرزاجانی – دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران – توسط روزنامه جام جم به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.