طول و عرض جغرافیایی چیست؟

طول و عرض جغرافیایی خطوطی فرضی روی سطح کره زمین هستند که موقعیت یک نقطه خاص را بر سطح زمین نشان می‌دهند. طول و عرض جغرافیایی هر دو برحسب درجه هستند. هر درجه 60 دقیقه و هر دقیقه به 60 ثانیه تقسیم می‌شود.

به دایره‌هایی فرضی که از دو قطب زمین می‌گذرند، نصف النهار می‌گویند. برای هر نقطه می‌توان یک نصف النهار در نظر گرفت که از قطب جنوب، آن نقطه و قطب شمال می‌گذرد. نصف النهار گرینویچ واقع در انگلستان، نصف النهار مبداء است و برای سنجش طول جغرافیایی تمام نقاط روی کره مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این ترتیب طول جغرافیایی هر نقطه عبارت است از فاصله آن نقطه از نصف النهار مبداء برحسب درجه.

اگر از گرینویچ به سوی غرب حرکت کنیم، تا 180 درجه طول غربی و اگر به سوی شرق برویم، تا 180 درجه طول شرقی خواهیم داشت. به این ترتیب نیمی از نقاط روی زمین دارای طول غربی و نیمی دیگر دارای طول شرقی هستند.

حال اگر کره زمین را با سطوحی فرضی عمود بر محور زمین قطع کنیم، در محل تلاقی این سطوح و کره زمین دایره‌هایی به وجود می‌آید که به آنها مدار می‌گویند. بزرگترین مدار از مرکز زمین می‌گذرد و استوا نام دارد. استوا مبداء عرض جغرافیایی است. به این ترتیب عرض جغرافیایی هر نقطه، فاصله آن نقطه از دایره استوا برحسب درجه است که می‌تواند شمالی و یا جنوبی باشد.

عرض جغرافیایی استوا صفر، عرض جغرافیایی قطب شمال 90 درجه شمالی و عرض جغرافیایی قطب جنوب 90 درجه جنوبی است. اندازه یک درجه عرض جغرافیایی بین 110.5 کیلومتر در استوا و 111.9 کیلومتر در قطبین متغیر است.

اگر مختصات نقطه‌ای را داشته باشیم، می‌توانیم آن نقطه را روی زمین یا نقشه بیابیم. هر نقطه روی زمین با طول و عرض جغرافیایی مشخص می‌شود. بطور مثال طول جغرافیایی لندن 0.5 دقیقه غربی و عرض جغرافیایی آن 51 درجه و 30 دقیقه شمالی است. شهر پاریس دارای طول جغرافیایی 2 درجه و 20 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 48 درجه و 50 دقیقه شمالی است.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.