اتمسفر چیست و کجاست؟

دپارتمان آموزش2015/09/18بروزرسانی در: 2023/08/05

0 مطالعه: 2 دقیقه

اتمسفر یا جوّ، توده‌ای از گاز است که اطراف زمین را فراگرفته و آن را به نام هوا می‌شناسیم. این توده هوا از زمین به سمت فضا گسترش می‌یابد و از 78 درصد نیتروژن، 21 درصد اکسیژن و یک درصد گازهای دیگر تشکیل شده است.

اتمسفر وارد آورنده فشار نیز هست. فشار هوا یا فشار جو، بر اثر وزن هوای بالا دست به وجود می‌آید. در سطح زمین، این فشار برابر یک کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است. ما این فشار عظیم را در نظر نمی‌گیریم، چون همواره وجود دارد و عادی شده است.

گرانش یا کشش جاذبه زمین، اتمسفر را نزدیک آن نگه می دارد. اتمسفر بر اساس دماهای متفاوتی که دارد، به لایه های مختلف تقسیم شده است. تروپوسفر یا گشت کره، لایه ای است که درون آن زندگی می کنیم و 75 درصد اتمسفر را تشکیل می دهد. تقریباً تمام ابرها در این لایه تشکیل می شوند و باران و برف نیز در آن می بارد. استراتوسفر یا پوش کره، تا ارتفاع 48 کیلومتری از سطح زمین امتداد می یابد. ابرها بندرت در این لایه دیده می شوند و هواپیماها معمولاً در آن پرواز می کنند تا از آشفتگی های هوا در تروپوسفر، در امان باشند. لایه ازون بین استراتوسفر و مزوسفر (میان کره) قرار می گیرد. مزوسفر تا ارتفاع 80 کیلومتری ادامه دارد. در بالای این لایه نیز ترموسفر یا گرما کره قرار گرفته که هوایش بسیار رقیق است. حدود 99.99 درصد اتمسفر، زیر این لایه قرار می گیرد. قسمت پایینی مزوسفر را یونوسفر (یون کره) می نامند که امواج رادیویی را به سمت زمین باز می گرداند و به همین دلیل است که می توان امواج رادیویی را به سرتاسر زمین ارسال کرد. اگزوسفر یا برون کره نیز از ارتفاع 480 کیلومتری آغاز می شود و در فضا محو می گردد. — گرانش یا کشش جاذبه زمین، اتمسفر را نزدیک آن نگه می‌دارد. اتمسفر بر اساس دماهای متفاوتی که دارد، به لایه‌های مختلف تقسیم شده است. تروپوسفر یا گشت کره، لایه‌ای است که درون آن زندگی می‌کنیم و 75 درصد اتمسفر را تشکیل می دهد. تقریباً تمام ابرها در این لایه تشکیل می‌شوند و باران و برف نیز در آن می‌بارد. استراتوسفر یا پوش کره، تا ارتفاع 48 کیلومتری از سطح زمین امتداد می‌یابد. ابرها بندرت در این لایه دیده می‌شوند. هواپیماها معمولاً در آن پرواز می‌کنند تا از آشفتگی‌های هوا در تروپوسفر، در امان باشند. لایه ازون بین استراتوسفر و مزوسفر (میان کره) قرار می‌گیرد. مزوسفر تا ارتفاع 80 کیلومتری ادامه دارد. در بالای این لایه نیز ترموسفر یا گرما کره قرار گرفته که هوایش بسیار رقیق است. حدود 99.99 درصد اتمسفر، زیر این لایه قرار می‌گیرد. قسمت پایینی مزوسفر را یونوسفر (یون کره) می‎نامند که امواج رادیویی را به سمت زمین باز می‌گرداند و به همین دلیل است که می‌توان امواج رادیویی را به سرتاسر زمین ارسال کرد. اگزوسفر یا برون کره نیز از ارتفاع 480 کیلومتری آغاز می شود و در فضا محو می‌گردد.

در ارتفاعات بالا، اتمسفر رقیق‌تر و تنفس دشوارتر می‌شود. رد یا اثر اتمسفر را می‌توان تا هزاران کیلومتر در فضا یافت، اما حتی ارتفاع 2200 متری شهر مکزیکوسیتی نیز در المپیک 1968، ورزشکاران را دچار تنگی نفس کرد.

هرچه بالاتر برویم، اتمسفر علاوه بر رقیق شدن، سردتر نیز می‌شود. در قله کوه اورست (با ارتفاع 8848 متر)، دما 50- درجه سانتیگراد است. به همین دو دلیل است که هواپیماها باید کاملاً درزبندی شوند و ذخیره اکسیژن مورد نیاز را همراه داشته باشند تا مسافرین از سرما در امان بمانند و بتوانند بطور عادی تنفس کنند.

اتمسفر با سد کردن راه تابش‌های مضر و خطرناک خورشید و فضا، از ما محافظت می‌کند. برای مثال لایه‌ای از اکسیژن به نام لایه ازون مانع عبور نور نامرئی فرابنفش می‌شود که عامل آفتاب سوختگی شَدید و مرگ‌آور است.

دانشمندان دریافته‌اند که اگر مقدار دی اکسید کربن موجود در اتمسفر زمین، 2 برابر و معادل 0.06 درصد آن شود، دمای کلی زمین بالا خواهد رفت. در این حالت، یخ پهنه‌های قطب‌ها آب می‌شوند و سرزمین‌های ساحلی و کم ارتفاع، به زیر آب می‌روند.

گازهای موجود در اتمسفر چیست؟

4.5 میلیارد سال طول کشیده تا مخلوط گازهای اتمسفر به وضع فعلی تکامل یابد. حدود 99 درصد اتمسفر را نیتروژن و اکسیژن تشکیل می‌دهد. یک درصد باقیمانده نیز به گازهای آرگون، دی اکسید کربن و مقادیر ناچیزی هیدروژن، ازون، متان، نئون، کریپتون و گزنون مربوط می‌شود. مقدار بخار آب، به دما و رطوبت هوا بستگی دارد.