اشعه ماورای بنفش (فرابنفش) چیست؟

دپارتمان آموزش2017/09/15بروزرسانی در: 2023/08/05

1 مطالعه: 2 دقیقه

اشعه ماورای بنفش، امواج الکترومغناطیسی است که برای انسان غیر قابل رویت است. نور خورشید پس از عبور از منشور به هفت رنگ سازنده‌اش تبدیل می‌شود. این هفت رنگ عبارتند از: بنفش، نیلی، آبی، سبز، زرد، نارنجی و قرمز. به این نوار رنگی، طیف می‌گویند.

اشعه ماورای بنفش، نواری غیر قابل رویت در انتهای خارجی رنگ بنفش در طیف مرئی است. به نوار غیر قابل رویتی که در آن سوی رنگ قرمز قرار دارد، اشعه مادون قرمز می‌گویند.

طول موج

نور به صورت موج حرکت می‌کند. این امواج در اثر نوسانات الکتریکی تولید می‌شوند. طول موج و فرکانس هر یک از رنگ‌های موجود در طیف متفاوت است. در میان هفت رنگ موجود در طیف خورشید، بنفش بالاترین و قرمز پایین‌ترین فرکانس را دارد. به عبارت دیگر، کمترین طول موج به رنگ بنفش و بیشترین طول موج به رنگ قرمز تعلق دارد.

یک زنجیره از امواج نور، شناخته شده به عنوان طیف الکترومغناطیسی

طول موج‌های موجود در طیف مرئی بین $7.5 \times 10 ^{-5}$ الی $4 \times 10 ^{-5}$ سانتیمتر متغیر هستند. به امواجی که طول موج‌شان بیش از طول موج نور قرمز ( $7.5 \times 10 ^{-5}$ سانتیمتر) است، اشعه مادون قرمز می‌گویند. طول موج اشعه مادون قرمز بین یک میلیمتر تا حدود $7.5 \times 10 ^{-5}$ سانتیمتر است.

امواجی که طول موج‌شان بیش از طول موج اشعه مادون قرمز است، ریز موج یا مایکروویو نامیده می‌شوند. محدوده طول موج این امواج بین یک میلیمتر الی 30 سانتیمتر است.

به امواجی که طول موج‌شان بیش از این مقدار است، امواج رادیویی می‌گویند. از طرف دیگر امواجی که طول موج‌شان کمتر از طول موج رنگ بنفش ( $4 \times 10 ^{-5}$ سانتیمتر) است، اشعه ماورای بنفش نامیده می‌شوند. طول موج اشعه ماورای بنفش بین $4 \times 10 ^{-5}$ الی $4 \times 10 ^{-6}$ سانتیمتر متغیر است.

پس از اشعه ماورای بنفش به اشعه ایکس و سپس به اشعه گاما می‌رسیم. همچنان که از اشعه فرابنفش به سوی اشعه گاما پیش می‌رویم، طول موج کاهش و فرکانس افزایش می‌یابد. با افزایش فرکانس، میزان انرژی نیز بیشتر می‌شود. بنابراین اشعه ایکس و اشعه گاما تابش‌هایی با انرژی بسیار زیاد دارند.

نقش لایه ازون در کاهش اشعه ماورای بنفش

انرژی موجود در اشعه فرابنفش نیز بسیار بالا است. قرار گرفتن در معرض این اشعه می‌تواند موجب سوختن پوست و یا حتی ابتلا به سرطان پوست شود. خورشید میزان زیادی اشعه فرابنفش تولید می‌کند که قسمت اعظم آن توسط لایه‌ای به نام ازون در لایه‌های بالایی جو زمین جذب می‌شود. به این ترتیب تنها میزان اندکی از این اشعه به سطح زمین می‌رسد. اگر تمام اشعه فرابنفش موجود در نور خورشید به زمین می‌رسید، ادامه حیات روی این کره غیر ممکن بود.

با این حال میزان کم اشعه ماورای بنفش مفید است. این اشعه برخی از انواع باکتری‌ها را نابود می‌کند و باعث تبدیل برخی از مواد شیمیایی خاص موجود در پوست بدن به ویتامین د (D) می‌شود. اشعه فرابنفش برای چشم‌ها بسیار مضر است و به آنها آسیب می‌رساند. افرادی که با اشعه ماورای بنفش کار می‌کنند، باید از عینک‌های مخصوص استفاده کنند.