سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک بیماری است که روی سطح هورمون های زنانه تاثیر می گذارد. این سندروم ناشی از عدم تعادل هورمونی است و معمولاً خانم هایی که در سن باروری هستند (15 تا 44 سال) را درگیر می کند. بین 2.2 تا 26.7 درصد از خانم ها در این رده سنی دچار سندروم تخمدان پلی کیستیک می شوند. بسیاری از خانم هایی که سندروم تخمدان پلی کیستیک دارند از بیماری خود اطلاع ندارند. این سندروم بر تخمدان ها و اندام های تولید مثل که استروژن و پروژسترون تولید می کنند و هورمون هایی که سیکل قاعدگی را تنظیم می کنند تاثیر می گذارد (تخمدان ها هم مقدار کمی هورمون مردانه تولید می کنند که به آن آندروژن گفته می شود).
راهنمایی: تخمدان ها تخمک ها را آزاد می کنند تا توسط اسپرم بارور شوند. به آزاد شدن یک تخمک در هر ماه تخمک گذاری گفته می شود.
هورمون FSH یا هورمون تحریک کننده و هورمون LH یا جسم زرد فرآیند تخم گذاری را کنترل می کنند. FSH تخمدان را تحریک می کند تا فولیکول تولید کند؛ فولیکول کیسه ای است که حاوی تخمک می باشد. سپس هورمون LH تخمدان را تحریک می کند تا تخمک بالغ را رها کند.
تخمدان پلی کیستیک یک سندروم است، مجموعه ای از علائم که بر تخمدان ها و تخمک گذاری تاثیر می گذارند. سه ویژگی اصلی آن عبارت است از:
- وجود کیست در تخمدان ها
- سطح بالای هورمون های مردانه
- قاعدگی های بی نظم
در این سندروم، تعداد زیادی کیسه های کوچک پُر از مایع داخل تخمدان تشکیل می شود. پلی کیستیک به معنی تعداد زیادی کیست می باشد. این کیسه ها در واقع فولیکول هستند و هر کدام دارای یک تخمک نابالغ هستند. اما تخمک ها هیچ وقت به اندازه کافی رشد نمی کنند تا به تخمک بالغ تبدیل شوند.
عدم تخم گذاری باعث تغییر در سطح استروژن، پروژسترون، FSH و LH می شود. در این بیماری سطح استروژن و پروژسترون از حد طبیعی پایین تر است، در حالی که سطح آندروژن بالاتر از حالت نرمال است. مقدار بیش از حد هورمون های مردانه چرخه قاعدگی را مختل می سازد، بنابراین تعداد سیکل قاعدگی در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک کمتر از حالت طبیعی است.
در این مقاله شما می توانید با سندروم تخمدان پلی کیستیک بطور کامل آشنا شوید.
علت سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
پزشکان دلیل اصلی این بیماری را نمی دانند. آنها معتقدند که سطح بالای هورمون مردانه مانع تولید هورمون ها و تولید یک تخمک سالم توسط تخمدان ها می شود.
- ژن ها: تحقیقات نشان داده است که سندروم تخمدان پلی کیستیک در خانواده به صورت ژنتیکی منتقل می شود. احتمالاً تعداد زیادی از ژن ها در به وجود آمدن این شرایط دخیل هستند.
- مقاومت به انسولین: نزدیک به 70 درصد از زنان مبتلا به این سندروم نسبت به انسولین مقاومت دارند، یعنی سلول هایشان نمی تواند به درستی از انسولین استفاده کند. انسولین هورمونی است که از پانکراس ترشح می شود و به بدن کمک می کند تا برای تامین انرژی مورد نیاز خود از قند حاصل از مواد غذایی استفاده کند. وقتی سلول ها نتوانند به درستی از انسولین استفاده کنند، درخواست بدن برای انسولین بیشتر می شود. پانکراس (لوزالمعده) برای جبران، انسولین بیشتری تولید می کند؛ انسولین اضافی هم باعث تحریک تخمدان ها برای تولید بیشتر هورمون های مردانه می شود. چاقی یکی از دلایل عمده مقاومت به انسولین است. هم چاقی و هم مقاومت به انسولین می توانند خطر ابتلا به دیابت نوع دو را در فرد افزایش دهند.
- التهاب: اغلب میزان هورمون های التهابی در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک افزایش یافته است. اضافه وزن هم می تواند با افزایش هورمون های التهابی در ارتباط باشد. مطالعات، هورمون های التهابی بالا را با سطح بالای آندروژن مرتبط کرده است.
علائم شایع بیماری
برخی از زنان علائم را نزدیک به اولین دوره قاعدگی مشاهده می کنند. برخی دیگر زمانی متوجه این بیماری می شوند که اضافه وزن زیادی پیدا کرده و یا در باردار شدن دچار مشکل شده اند.
علائم شایع این بیماری عبارت است از:
- قاعدگی های نامنظم: عدم تخمک گذاری مانع ریزش لایه داخل رحم در هر ماه می شود. برخی از زنان مبتلا به PCOS کمتر از 8 بار در سال پریود می شوند.
- خون ریزی های شَدید: لایه داخل رحم مدت طولانی تری برای رشد دارد، بنابراین زمانی که پریود می شوند شدت خون ریزی بیشتر از حالت طبیعی است.
- رشد مو: روی صورت و بدن (کمر، شکم و سینه) در بیش از 70 درصد از زنان مبتلا به این سندروم، موهای زائد رشد می کند. به رشد بیش از حد مو در مکان های خاص هیرسوتیسم یا پُرمویی می گویند.
- آکنه: هورمون های مردانه می توانند باعث چرب تر شدن پوست و بروز جوش روی صورت، سینه و بالای کمر شوند.
- افزایش وزن: حدود 80 درصد از زنان مبتلا به این سندروم اضافه وزن دارند یا حتی چاق هستند.
- طاسی با الگوی مردانه: موهای روی شقیقه ها نازک تر شده و بعد می ریزند.
- تیره تر شدن پوست: ممکن است لکه های تیره پوست در قسمت های چین و چروک دار مانند گردن، کشاله ران و زیر سینه ها ایجاد شود.
- سردرد: در بعضی از خانم ها، تغییرات هورمونی می تواند منجر به سردرد شود.
تاثیرات سندروم تخمدان پلی کیستیک روی بدن
بالا بودن سطح آندروژن می تواند روی باروری و سایر جنبه های سلامتی تاثیر بگذارد.
- ناباروری: برای اینکه بتوانید باردار شوید، باید تخمک گذاری صورت بگیرد. در زنانی که بطور مرتب تخمک گذاری انجام نمی دهند، در واقع تخمکی برای بارداری وجود ندارد. سندروم تخمدان پلی کیستیک یکی از دلایل شایع ناباروری در زنان می باشد.
- سندروم متابولیک: حدود 80 درصد از زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک، اضافه وزن دارند. هم چاقی و هم سندروم تخمدان پلی کیستیک احتمال بالا رفتن قند خون، فشار خون و کلسترول بد و همچنین پایین آمدن HDL یا کلسترول خوب را افزایش می دهند. در مجموع، به تمام این عوامل سندروم متابولیک گفته می شود و این عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی، دیابت و سکته مغزی را افزایش می دهند.
- آپنه خواب: وقتی آپنه رخ می دهد مکث های مکرر در تنفس در طول شب باعث قطع خواب می شود. آپنه خواب در خانم هایی که اضافه وزن دارند بیشتر دیده می شود، بخصوص اگر سندروم تخمدان پلی کیستیک نیز داشته باشند. خطر ابتلا به آپنه خواب در زنان چاق با سندروم تخمدان پلی کیستیک 5 تا 10 برابر بیشتر از افرادی است که این سندروم را ندارند.
- سرطان آندومتر: در طی تخمک گذاری، لایه داخل رحم ریخته می شود. اگر هر ماه تخمک گذاری نداشته باشید، این لایه روی هم انباشته می شود. ضخیم شدن لایه داخل رحم می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.
- افسردگی: هم تغییرات هورمونی و هم علائمی همچون رویش موهای زائد می تواند تاثیرات منفی بر عواطف فرد بگذارد. بسیاری از افراد مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک دچار افسردگی و اضطراب می شوند.
روش های تشخیص بیماری
پزشکان بطور معمول این بیماری را در زنانی که حداقل دو مورد از این سه علائم را دارند تشخیص می دهند:
- سطح بالا آندروژن
- قاعدگی نامنظم
- وجود کیست داخل تخمدان
پزشک در مورد وجود سایر علائم همچون آکنه، رشد موهای زائد روی صورت و بدن و اضافه وزن نیز سوالاتی مطرح می کند. به کمک معاینه لگنی می توان هر مشکلی در تخمدان ها و سایر قسمت های دستگاه تناسلی را بررسی کرد. به کمک آزمایش خون نیز می توان سطح هورمون ها را بررسی کرد. همچنین ممکن است نیاز باشد تا از طریق آزمایش خون سطح کلسترول، انسولین و تری گلیسرید نیز بررسی شده تا خطر ابتلا به بیماری های قلبی و دیابت سنجیده شود.
به کمک سونوگرافی می توان فولیکول های غیر طبیعی و سایر مشکلات تخمدان ها و رحم را بررسی کرد.
بارداری و سندروم تخمدان پلی کیستیک
سندروم تخمدان پلی کیستیک باعث ایجاد اختلال در چرخه قاعدگی شده و بارداری با دشواری صورت می گیرد. بین 70 تا 80 درصد بیماران، مشکل باروری دارند؛ همچنین در این افراد خطر عوارض بارداری نیز افزایش می یابد. احتمال زایمان زودرس در زنان مبتلا به این سندروم دو برابر بیشتر است. آنها همچنین در معرض خطر سقط جنین، فشار خون بالا و دیابت حاملگی نیز قرار دارند.
با این حال، زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک با استفاده از روش های درمانی باروری که باعث بهبود تخمک گذاری می شوند، می توانند باردار شوند. کاهش وزن و کاهش قند خون هم می تواند شانس بارداری سالم را بهبود بخشد.
نکاتی در مورد رژیم غذایی و سبک زندگی برای درمان
درمان این سندروم معمولاً با تغییر در شیوه زندگی مانند کاهش وزن، رژیم غذایی سالم و ورزش شروع می شود. کاهش فقط 5 تا 10 درصد از وزن بدن می تواند به تنظیم چرخه قاعدگی و بهبود علائم این بیماری کمک کند. کاهش وزن همچنین می تواند باعث بهبود سطح کلسترول، کاهش انسولین و کاهش خطر بیماری های قلبی و دیابت شود.
مطالعات انجام شده در مورد رژیم های غذایی مناسب برای این سندروم نشان داده است که برای کاهش وزن و کاهش انسولین، رژیم هایی که کربوهیدرات کمتری دارند، موثرتر هستند. رژیم غذایی با شاخص قندی پایین که بیشتر سهم کربوهیدراتش را از میوه، سبزیجات و غلات کامل دریافت می کند بهتر از یک رژیم کاهش وزن معمولی می تواند چرخه قاعدگی را تنظیم کند.
برخی مطالعات نشان داده است که حداقل 3 روز در هفته و هر بار 30 دقیقه ورزش ملایم می تواند به کاهش وزن در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک کمک کند.
سلامتی شما آرزوی ما است.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله HealthLine ترجمه شده توسط مجله سلام سلامت، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
