پر فشاری خون چیست؟

پر فشاری خون اختلالی است که فرد را در معرض حمله قلبی، سکته مغزی و ابتلا به بیماری کلیوی قرار می‌دهد. این بیماری اگرچه اغلب علائمی ندارد اما مشکل جدی به شمار می‌رود.

پزشک یا پرستار در هنگام گرفتن فشارخون، آن را بوسیله دو عدد گزارش می‌کند، مثلاً 140 روی 90. عدد بزرگتر، میزان فشار خون داخل رگ‌ها در هنگام انقباض قلب و عدد کمتر فشار خون داخل رگ‌ها در هنگام استراحت قلب است.

جدول زیر، محدوده‌های فشارخون را تعریف می‌کنند. «پیش پُر فشاری خون» اصطلاحی است که پزشکان برای هشدار استفاده می‌کنند. افرادی که دچار پیش پُر فشاری خون هستند، هنوز دچار پر فشاری خون نشده‌اند، اما فشار خون این افراد از محدوده فشارخون طبیعی که برای افراد سالم تعریف می‌شود، بالاتر است.

پر فشاری خون معمولاً علائم خاصی ندارد. در این مقاله شما می‌توانید بطور ساده با فشارخون بالا و راه‌های کنترل آن آشنا شوید.

تشخیص پر فشاری خون

بسیاری از افراد در هنگام مراجعه به پزشک دچار اضطراب می‌شوند و فشار خون‌شان اندکی بالا می‌رود؛ به همین دلیل، برای تشخیص ابتلا به پُر فشاری خون، فشارخون شما باید حداقل در دو سنجش که به فاصله یک هفته انجام می‌دهید، بالا گزارش شود. تنها مورد استثناء زمانی است که فشار خون خیلی بالا باشد یا پر فشاری خون به اندام‌هایی مانند قلب، چشم یا کلیه آسیب وارد کرده باشد. ممکن است پیش از آغاز هر گونه اقدام درمانی، از شما خواسته شود تا در منزل یا محل کار نیز فشار خون خود را اندازه‌گیری نمایید.

درمان پُر فشاری خون

در صورت عدم درمان پر فشاری خون، این بیماری می‌تواند منجر به مشکلات بسیاری از جمله بیماری‌های قلبی و سکته مغزی گردد. وقتی فشار خون شما از 110 روی 75 که فشار خون طبیعی محسوب می‌شود، تجاوز می‌کند، احتمال این مشکلات بیشتر می‌شود. درمان پُرفشاری خون باعث کاهش احتمال ابتلا به این بیماری‌ها می‌گردد. مراحل درمان پر فشاری خون به شرح زیر است:

1) تغییر الگوی زندگی

معمولاً درمان پر فشاری خون با تغییر الگوی زندگی آغاز می‌شود. نوع فعالیت‌ها و تغذیه شما تاثیر بسیاری روی فشارخون و سلامت کلی بدن‌تان می‌گذارد. پیروی از الگوهای درست می‌تواند:

• فشار خون شما را پایین بیاورد یا از ابتلا به پر فشاری خون پیشگیری کند.
• نیاز شما به مصرف داروهای فشار را کاهش می‌دهد.
• در صورتی که از داروی پُر فشاری خون مصرف می‌کنید، عملکرد آن را بهبود می‌بخشد.
• احتمال خطر حمله قلبی، سکته مغزی یا بیماری کلیوی را کاهش می‌دهد.

تغییراتی که می‌‎توانند به کاهش فشار خون کمک کنند، عبارتند از:

• کاهش وزن (در صورتی که دچار اضافه وزن هستید.)
• یک برنامه غذایی سرشار از میوه، سبزیجات و لبنیات کم چرب در نظر بگیرید و میزان مصرف گوشت، شیرینی و غلات تصفیه شده را کاهش دهید (حذف نکنید).
• نمک کمتری مصرف کنید.
• سعی کنید در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه فعالیت ورزشی انجام دهید.
• از مصرف نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید.

در صورتی که دچار پر فشاری خون هستید، ترک سیگار نیز جزء اقدامات مهم و ضروری محسوب می‌شود. ترک سیگار، فشار خون شما را پایین نمی‌آورد، اما احتمال بروز حمله قلبی یا مغزی را در شما کاهش داده و به شما کمک می‌کند احساس بهتر و زندگی طولانی‌تری داشته باشید.

چگونه و از کجا شروع کنیم؟

1) آرام و سَبُک شروع کنید.

شاید تغییراتی که در بالا ذکر شده کمی زیاد به نظرتان برسد اما نگران نباشید. لازم نیست همه آنها را یکباره انجام دهید. اعتدال راه حل ارتقاء شیوه زندگی‌تان است. یک عادت اشتباه کوچک را انتخاب کنید و سعی نمایید برای مدتی آن را تغییر دهید و آن را به شیوه درست انجام دهید. اگر نتوانستید آن را عملی کنید، آنقدر آن را ادامه دهید تا به یک عادت مبدل شود. اگر باز هم نتوانستید، تسلیم نشوید. این راهکار را برای یک عادت اشتباه دیگر بکار بگیرید و ببینید چگونه پیش می‌رود.

به عنوان مثال بیایید در نظر بگیریم که شما می‌خواهید برنامه غذایی خود را سر و سامان بخشید. اگر شما همیشه چیزبرگر و سیب زمینی سرخ شده می‌خورید، نمی‌توانید ناگهان شروع به خوردن سالاد کنید. اغلب زمانی که فرد تغییر را با چنین شدتی شروع می‌کند، با شکست مواجه می‌شود و دچار احساس یاس و ناامیدی شده و آن را رها می‌کند. پس به جای اینکه سعی کنید یکروزه تمام عادت‌های اشتباه برنامه غذایی خود را تغییر دهید، یک یا دو اشتباه کوچک برنامه غذایی خود را انتخاب نموده و سعی کنید به تغییر آن عادت کنید. برای نمونه چیزبرگر بخورید اما سیب زمینی را کنار بگذارید یا همان غذا را بخورید اما حجم آن را به نصف کاهش دهید.

2) وزن کم کنید.

گاهی ایده وزن کم کردن برای افراد، از واقعیت آن پیچیده‌تر است. برای کاهش وزن، یا باید کمتر بخورید یا بیشتر ورزش کنید. اگر هر دوی آنها را با هم انجام دهید، نتیجه بهتری هم می‌گیرید. بهترین برنامه برای وزن کم کردن، برنامه‌ای است که قادر به حفظ آن باشید.

3) برنامه غذایی خود را بهبود بخشید.

برنامه غذایی واحدی وجود ندارد که برای همگان مناسب باشد. اما بطورکلی، یک برنامه غذایی سالم می‌تواند حاوی مواد زیر باشد:

• سرشار از میوه، سبزیجات و غلات کامل
• مقداری لوبیا، نخود، عدس و اقسام حبوبات
• انواع آجیل مانند گردو، بادام و بادام زمینی
• لبنیات و شیر بدون چربی یا کم چرب
• ماهی

همچنین برای داشتن یک برنامه غذایی سالم، محدود کردن میزان مصرف قند، شیرینی، گوشت و غلات تصفیه شده ضروری است. نان سفید، برنج سفید، انواع ماکارونی و بیشتر غذاهای بسته بندی شده حاصل غلات تصفیه شده هستند.

4) کاهش مصرف نمک.

بسیاری از مردم تصور می‌کنند کاهش مصرف نمک به معنای کنار گذاشتن نمکدان و نمک در هنگام پخت و پز است. واقعیت این است که حذف نمکدان از روی میز غذا یا کاهش مصرف آن هنگام پخت و پز، تنها اندکی به کاهش نمک مصرفی کمک می‌کند چون تقریباً تمام سدیمی که شما دریافت می‌کنید، در خوراکی‌های آماده فروشگاه‌ها و غذای رستوران‌ها نهفته است.

مهم‌ترین اقدام برای کاهش مصرف نمک، کاهش مصرف مواد غذایی آماده است. این به معنای کاهش مصرف مواد غذایی کنسروی و بسته‌بندی شده است. سعی کنید میوه، سبزیجات و گوشت تازه تهیه و فریز کنید تا از طریق همین مواد، وعده‌های غذایی خود را طبخ کنید و وعده‌های کمتری را در رستوران صرف نمایید.

سعی کنید همگام با سایر تغییرات، یکباره تمام نمک مصرفی خود را حذف نکنید. به جای آن، یک یا دو غذا که حاوی مقدار زیادی نمک است انتخاب نموده و سعی کنید آنها را با دو گزینه کم نمک جایگزین کنید. زمانی که شما به این گزینه‌های کم نمک عادت کردید، یک یا دو غذای جدید را انتخاب نمایید و بار دیگر گزینه‌های کم نمکی را جایگزین آنها کنید. تا جایی به این روند ادامه دهید تا تمام غذاهای مصرفی‌تان کم نمک یا بدون نمک شوند.

5) فعالیت فیزیکی خود را افزایش دهید.

برای افزایش فعالیت فیزیکی، لازم نیست دائم به باشگاه ورزشی بروید و خیس عرق شوید بلکه می‌توانید در هنگام انجام فعالیت‌های روزانه فعالیت بدنی خود را افزایش دهید. پیاده‌روی، باغبانی و ایروبیک نمونه‌هایی از این قبیل کارها هستند. مثل سایر تغییرات، نباید برای افزایش فعالیت فیزیکی عجله یا زیاده‌روی کنید. اگر در حال حاضر هیچ فعالیتی ندارید، با یک پیاده‌روی کوتاه یک روز در میان شروع کنید و برای چند هفته آن را دنبال نمایید. اگر توانستید آن را در برنامه خود حفظ کنید، برای مدت طولانی‌تری به آن ادامه دهید. اما اگر احساس کردید که از پیاده‌روی لذت نمی‌برید، یک فعالیت دیگر را انتخاب کنید.

تغییرات را از کجا شروع کنم؟

اگر می‌خواهید الگوی زندگی خود را بهبود بخشید، با تغییراتی که برایتان آسان‌تر است شروع کنید. اگر در گذشته ورزش می‌کردید و اکنون آن را ترک کرده‌اید، ممکن است شروع مجدد آن برایتان آسان باشد یا اگر از آشپزی لذت می‌برید، شاید اولین گام، تمرکز بر تهیه غذاهای خانگی و کم نمک و کم کردن مصرف غذاهای آماده باشد.

برای اولین تغییری که در نظر گرفتید، یک هدف‌گذاری واقع‌بینانه و یک بازه زمانی مشخص تعیین کنید. برای نمونه، نگویید «بیشتر ورزش می‌کنم.» به جای آن بگویید «من قصد دارم در روزهای دوشنبه، چهارشنبه و جمعه 10 دقیقه پیاده‌روی کنم و این روند را به مدت دو هفته ادامه دهم.» همین حالا برای تغییر عادت‌های اشتباه خود قدم بردارید، شما قادر به انجام هر کاری هستید!

2) مصرف دارو

در صورتی که فشارخون شما بطور مداوم 140 روی 90 یا بالاتر باشد، ممکن است پزشک برای شما دارو تجویز کند. البته در صورت ابتلا به دیابت یا تصلب شرائین (رسوب چربی پوشش درونی رگ‌ها که در بیماری‌های قلبی، سکته مغزی یا بیماری عروق محیطی مشاهده می‌شود) ممکن است از فشار خون پایین‌تری دارو تجویز گردد. پر فشاری خون، شما را در معرض سکته قلبی، سکته مغزی، آسیب‌های کلیوی و سایر خطرات جدی قرار می‌دهد. دارویی که پزشک برای درمان پر فشاری خون شما تجویز می‌کند، می‌تواند احتمال بروز این اختلالات را کاهش داده و حتی موجب افزایش طول عمر شما گردد.

در صورتی که با مصرف داروهایتان، علائم ناخوشایند و عوارض جانبی خاصی را مشاهده نمودید، با پزشک خود مشورت کنید. این مشکلات اغلب قابل حل هستند اما ابتدا باید آن را با پزشک خود در میان بگذارید.

چه داروهایی برای من مناسب است؟

داروهای مختلفی برای درمان پر فشاری خون وجود دارند اما برخی از داروها علاوه بر کاهش فشارخون مزایای دیگری نیز برای سلامتی دارند. پزشک شما با در نظر گرفتن نکات زیر تشخیص می‌دهد که کدام دارو برای شما مناسب‌تر است:

• میزان فشارخون شما
• سایر بیماری‌هایی که به آن مبتلا هستید.
• میزان اثربخشی دارویی که مصرف می‌کنید.

ممکن است پزشک چند بار دارو و دوز مصرفی آن را برای شما تغییر دهد تا بهترین دارو و مناسب‌ترین دوزی که فشار خون شما را بطور موثر کنترل می‌کند و در عین حال حداقل عوارض جانبی را برایتان دارد انتخاب کند. همچنین ممکن است شما برای کنترل شدن فشار خون به بیش از یک دارو نیاز داشته باشید. در هر صورت بسیار مهم است که داروی خود را طبق تجویز پزشک، مصرف نمایید. در صورت مشاهده هر مشکلی در ارتباط با مصرف دارو، با پزشک خود مشورت نمایید و هرگز داروی خود را بدون مشورت با پزشک خود تغییر ندهید یا قطع نکنید.

خیلی مهم است که داروهای فشار خون خود را هر روز طبق تجویز پزشک مصرف نمایید. معمولاً پُر فشاری خون علائمی ندارد و به همین دلیل برخی از افراد آن را جدی نمی‌گیرند. سلامتی شما آرزوی ما است.

منابع

1. نورمن کَپلان. UpToDate Post. سال 2013. ترجمه مجله سلام سلامت.