رشد فردی چیست و چرا مهم است؟
حکایت آن فیل را شنیده‌اید که بندی به پایش بسته بودند و بند را به تنه درختی بسته بودند تا حرکت نکند، ولی بعدها که طناب را از درخت باز کردند، آن فیل باز هم از جایش تکان نمی‌خورد؟ داستان توسعه و رشد فردی هم تا حدود زیادی به همین داستان شباهت دارد. در اغلب قریب به اتفاق مواقع، هیچ کسی جلوی مسیر ما را برای رشد و پیشرفت سد نکرده، بلکه خودمان هستیم که توانایی‌هایمان را دست‌کم می‌گیریم. با ما باشید تا روایتی متفاوت را در مورد مفهوم رشد فردی با شما در میان بگذاریم و طریقه نوشتن برنامه رشد فردی متناسب با زندگی هر فرد را به شما آموزش دهیم.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این حوزه، مقاله آموزشی توسعه فردی را مطالعه کنید.
رشد فردی به چه معناست و چه اهمیتی دارد؟
رشد فردی اصطلاحی است که طی چند سال گذشته، بیش از پیش سر زبان‌ها افتاده و توجه تعداد زیادی از افراد را به خود جلب کرده است. بگذارید یکی از دلایل این محبوبیت را با شما در میان بگذارم. موضوع به ظهور و گسترش اینترنت برمی‌گردد. امروزه جهان به یک دهکده جهانی تبدیل شده و عموم مردم راحت‌تر از گذشته می‌توانند به سخنرانی‌ها و زندگی‌نامه‌های افراد موفق دست پیدا کنند و نکته‌ای که در سخنرانی‌ها و زندگی‌نامه اکثر افراد موفق جهان مشترک است، چیزی نیست جز تمایل به پیشرفت، برنامه‌ریزی و گام برداشتن در مسیر رشد فردی.
اگر بخواهیم رشد فردی را در یک جمله معنا کنیم، باید بگوییم: به فرآیند پیوسته‌ای که باعث می‌شود یک فرد از وضعیت فعلی که دارد، به بهترین خودش تبدیل شود، رشد فردی گفته می‌شود.
واقعیتش را بخواهید، زیاد فرقی نمی‌کند اسم این فرآیند را چه چیزی بگذاریم. بعضی‌ها به این فرآیند توسعه فردی می‌گویند، بعضی دیگر آن را رشد فردی می‌‌نامند و بعضی دیگر با عبارت ارتقای فردی از آن نام می‌برند.
برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله آموزشی روش نوشتن برنامه توسعه فردی را مطالعه کنید.
چیزی که اهمیت دارد، این است که با طی کردن فرآیند مذکور، می‌توانید نقاط ضعفتان را بشناسید، آن‌ها را تقویت کنید، از نظر ذهنی، فیزیکی، اجتماعی، مالی و معنوی پیشرفت کنید و با استفاده از استعدادهایی که در وجود شما به امانت گذاشته شده، به موهبت شیرین خودشکوفایی دست پیدا کنید.
رشد فردی چه حوزه‌هایی از زندگی را شامل می‌شود؟
رشد فردی در اکثر قریب به اتفاق بخش‌های زندگی کاربرد دارد و هم در جنبه‌های فردی و هم در جنبه‌های حرفه‌ای و شغلی زندگی می‌تواند پیاده‌سازی شود.
برای این‌که بخواهیم کمی دقیق‌تر شویم، به سلسله مراتب نیازهای مازلو اشاره می‌کنیم. مازلو یک روانشناس انسان‌گرای آمریکایی بود. او در این سلسه مراتب، خودشکوفایی را به عنوان سطح بالاترین نیاز انسان تعریف کرده و هدف اصلی از تعریف برنامه توسعه و رشد فردی هم همین است که در جنبه‌های مختلف زندگی پیشرفت کنیم و در نهایت، به عنوان یک انسان، به مرحله خوشکوفایی برسیم.
سلسله مراتب نیازهای مازلو را در شکل زیر نشان داده‌ایم:
اساسی‌ترین مزایای رشد فردی چه مواردی هستند؟
اگر در مسیر رشد فردی قدم بردارید، درست مثل این است که روی خودتان سرمایه‌گذاری کرده‌اید و قسمت خوب ماجرا اینجاست که این سرمایه‌گذاری برخلاف سرمایه‌گذاری‌های دیگر، هیچ ریسکی ندارد و همیشه سودآور است. در بخش قبلی اشاره کردیم که رشد فردی چه جنبه‌هایی از زندگی را شامل می‌شود. در هر کدام از جنبه‌ها که رشد کنید، مزیت منحصر به فرد آن را لمس خواهید کرد. ولی در حالت کلی، از جمله مهم‌ترین مزایای سرمایه‌گذاری در رشد فردی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- شناخت‌تان از خودتان بالاتر می‌رود.
- چشم‌انداز روشن‌تری از ادامه مسیر زندگی‌تان پیدا می‌کنید.
- به فرد شادتری تبدیل می‌شوید.
- زندگی باکیفیت‌تری را تجربه می‌کنید.
- در تصمیم‌گیری‌های حساس و برخورد با مشکلات زندگی، بهتر عمل می‌کنید.
- به فرد هوشمندتر و پخته‌تری تبدیل می‌شوید.
- روابط بهتری با انسان‌ها برقرار می‌کنید.
- به الگوی بقیه تبدیل می‌شوید.
- چیزهای جدید یاد می‌گیرید.
- با کم‌ترین استرس به بزرگ‌ترین هدف‌هایتان دست پیدا می‌کنید و….
در یک کلام: با قدم گذاشتن در مسیر رشد و توسعه فردی، به جای این‌که منتظر بمانید اتفاقات خوب برایتان رخ دهند، خودتان دست به کار می‌شوید و اتفاقات خوب را برای خودتان رقم می‌زنید.
چه کسانی باید سراغ رشد فردی بروند؟
اگر بخواهیم خلاصه و مفید بگوییم، همه می‌توانند در مسیر رشد فردی و شخصی‌شان قدم بردارند.
همه ما انسان‌ها پتانسیل‌هایی داریم که بی‌استفاده رهایشان کرده‌ایم و از قدرتی که داریم، بی‌اطلاع هستیم.
شمایی که سر و کارتان به این مقاله افتاده، مشخص است که دغدغه رشد و پیشرفت دارید و از درصد بالایی از افراد جامعه، که چنین دغدغه‌ای ندارند، جلوتر هستید. پس فرصت را مغتنم بدانید و آستین‌هایتان را بالا بزنید.
رشد فردی از چه سنی آغاز و در چه سنی به پایان می‌رسد؟
اساساً زیبایی رشد فردی در این است که هیچ آغاز و پایانی ندارد. قابلیت‌های ما انسان‌ها بی‌نهایت هستند و هیچ مرزی برای یادگیری و پیشرفت‌مان وجود ندارد. این‌طور نیست که مقصدی برای خودمان طراحی کنیم و وقتی به آن رسیدیم، احساس کنیم دیگر همه چیز داریم و جایی برای تلاش بیشتر وجود ندارد.
هرچه در مسیر زندگی پیش می‌رویم، با مسائل و محیط‌های جدیدتری روبرو می‌شویم و نقش‌های جدیدتری به عهده می‌گیریم و اگر به شکلی آهسته و پیوسته در هر یک از جنبه‌های زندگی‌مان رشد کنیم، به فرد مفیدتر و مثبت‌تری تبدیل خواهیم شد.
هر انسانی در هر مرحله از زندگی که باشد، چه 10 ساله و چه 80 ساله، می‌تواند پا در راه بگذارد و برای پیشرفت در جنبه‌های ذهنی، فیزیکی، اجتماعی، مالی و معنوی‌اش، برنامه رشد فردی بنویسد.
چه عواملی مانع رسیدن به رشد فردی می‌شوند و چگونه می‌توانیم آن‌ها را از میان برداریم؟
1) کاهش تعهد
اکثر افرادی که در نیمه راه اجرای برنامه توسعه فردی، از ادامه مسیر بازمی‌مانند و متوقف می‌شوند؛ دلیل آن را کمرنگ شدن اراده و نداشتن تعهد می‌دانند.
در همین راستا، پیتر دراکر می‌گوید:
بدون تعهد، هرچه هست از جنس وعده و آرزو خواهد بود نه عمل.
برای جلوگیری از این کار، کافی است فردی که در آینده قصد تبدیل شدن به آن را دارید، در ذهنتان مجسم کنید و هر بار که وسوسه می‌شوید، بلافاصله به آن تصویر ذهنی فکر کنید. این کار باعث می‌شود چراغ یک پاداش در ذهنتان روشن بشود.
یک راهکار میانبر هم وجود دارد که رشد فردی را آسان‌تر می‌کند. راهکار میانبر این است که فعالیت‌های نوشته شده در برنامه رشد فردی‌تان را با استفاده از چرخه هاپکینز، به یک عادت روزانه تبدیل کنید تا انجامش برایتان آسان شود.
2) وفاداری مخرب به منطقه امن
دیگر مانع اجرای برنامه رشد فردی، این است که انسان‌ها درست مثل فیلی که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم، یک منطقه امن برای خودشان ایجاد می‌کنند و به اشتباه، باور می‌کنند هر کاری خارج از این منطقه امن باشد، برایشان دست نیافتی خواهد بود.
حل این مشکل، راهکاری ندارد جز این‌که ترس را کنار بگذارید، روی باورهایتان کار کنید و این جمله را چراغ راه قرار دهید:
اگر هدفی که برای خودتان در نظر گرفته‌اید، از نظر قوانین فیزیکی امکان‌پذیر باشد، صددرصد می‌توانید به آن دست پیدا کنید.
آن طرف منطقه امن آن‌قدرها هم که تصورش را می‌کنید خطرناک و مرگبار نیست. کافی است به خودتان باور داشته باشید، اعتماد به نفس‌تان را افزایش دهید و با تمام قوا، پایتان را از منطقه امن قراتر بگذارید تا منظره‌های زیباتر زندگی، پیش چشمانتان ظاهر شوند.
نگران هیج چیزی نباشید، در ادامه همین مقاله، ما راهکار را به شما خواهیم گفت.
چگونه می‌توانیم یک برنامه رشد فردی موفق بنویسیم؟
نوشتن برنامه رشد فردی، یک فرمول یکسان دارد که ما آن به شما توضیح می‌دهیم. شما بر اساس نیازها و علایق خودتان، می‌توانید این برنامه را برای خودتان شخصی‌سازی کنید و به اجرا دربیاورید.
اولین گام) پیش‌ارزیابی کنید.
با خودتان خلوت کنید، جنبه‌های مختلف زندگی‌تان را زیر ذره‌بین قرار بدهید و بررسی کنید که کدام بخش‌ها نیاز به رسیدگی بیشتری دارند؟
نمونه سوال‌هایی که می‌توانید از خودتان بپرسید، به شرح زیرند:
- آیا از شغلی که دارید، راضی هستید؟
- آیا از سبک زندگی روزانه‌تان راضی هستید؟
- از نظر وضعیت مالی در چه شرایطی هستید؟
- رابطه‌‌تان با همسر، فرزندان، پدر و مادر و دوستان و همکارانتان چطور است؟
از شماره یک تا ده، برای هر کدام از سوالات نمره بدهید.
دومین گام) نقاط قوت، ضعف و فرصت‌هایتان را شناسایی کنید.
طبیعی است که شما در بعضی از حوزه‌ها توانمندی بیشتری داشته باشید و در برخی دیگر از حوزه‌ها، عملکرد چندان موفقی نداشته باشید. شناخت این نقاط ضعف و قوت، کمک می‌کند راحت‌تر بتوانید مقصد مناسب برای سفر رشد فردی‌تان را پیدا کنید.
به عنوان مثال: ممکن است شما شنونده خوبی باشید، ولی در کنترل خشم‌تان ضعیف باشید. با شناسایی این نقاط ضعف و قوت، راحت‌تر و آگاهانه‌تر می‌توانید کیفیت رابطه با خانواده و دوستانتان را بهبود ببخشید.
سومین گام) اهدافتان را تعیین کنید.
در این مرحله، شما نقاط ضعفتان را پیدا کرده‌اید و می‌دانید که در چه حوزه‌هایی می‌خواهید رشد کنید. بنابراین نوبت رسیده به تعیین هدف. طبق مطالعات دانشمندان، هدف‌هایی که با جملات کلی بیان می‌شوند، اثر چندانی روی ذهن نمی‌گذارند و بیشتر اوقات هم عملی نمی‌شوند. در مقابل، کسانی که اهدافشان را به شکلی دقیق، زمان‌بندی‌شده و قابل اندازه‌گیری تعریف می‌کنند، سریع‌تر و راحت‌تر به آن‌ها جامه عمل می‌پوشانند.
به عنوان نمونه: کسی که هدفش را «کاهش وزن» تعریف می‌کند، به احتمال زیاد در میانه مسیر انگیزه‌اش را از دست می‌دهد. ولی فردی که بگوید «می‌خواهم در دو ماه آینده، پنج کیلوگرم وزن کم کنم»، از نظر ذهنی آماده‌تر عمل می‌کند و با انگیزه بالاتری در مسیر رسیدن به هدفش حرکت می‌کند.
در مقاله آموزشی هدف گذاری موفق، تمامی تکنیک‌های یک هدفگذاری صحیح و عملی را بیان کرده‌ایم.
چهارمین گام) اهدافتان را اولویت‌بندی کنید.
بدیهی است که بعضی از اهداف چالش‌برانگیزتر و ضروری‌تر از بقیه هستند و در صورت تحقق، تاثیر مثبت بیشتری روی زندگی‌تان می‌گذارند. در مقابل، اهدافی هم وجود دارند که چندان مهم نیستند و می‌توانید آن‌ها را برای مدتی عقب بیندازید. بنابراین اهدافتان را به ترتیب اهمیت و تاثیری که بر زندگی‌تان دارند، اولویت‌بندی کنید.
به عنوان مثال: اگر هدف اولتان را کاهش وزن قرار بدهید، این کار باعث می‌شود به وضعیت بدنی دلخواه‌تان برسید. متعاقب آن اعتماد به نفس‌تان افزایش پیدا می‌کند و در نهایت، رابطه بهتری را با دیگران تجربه می‌کنید.
پنجمین گام) برنامه عملی‌تان را بنویسید.
بعد از آن‌که 5 الی 10 مورد از مهم‌ترین اهدافتان را انتخاب و اولویت‌بندی کردید، نوبت می‌رسد به برنامه‌ریزی برای رسیدن به این اهداف. برنامه‌ای که تعیین می‌کنید، باید واقع‌بینانه و انعطاف‌پذیر باشد.
برای مثال، در مورد کاهش وزن، برنامه عملی زیر می‌تواند موثر باشد:
- رفتن به باشگاه در روزهای زوج
- خوردن غذاهای سالم در طول روزهای کاری هفته
- خوردن فست‌فود برای دو بار در هفته
- پیاده‌روی از محل کار تا منزل در طول روزهای هفته.
در مقاله آموزشی برنامه ریزی موفق، به شکلی جامع و کامل، ویژگی‌های یک برنامه ریزی صحیح را آموزش داده‌ایم.
ششمین گام) پیشرفت‌تان را رصد کنید.
در دوره‌های زمانی هفتگی، دو هفته یک بار و ماهانه، میزان پیشرفت‌تان را مورد ارزیابی قرار دهید. اگر از پیشرفت‌تان راضی نیستید، به راحتی می‌توانید مهلت زمانی یا برنامه رسیدن به اهدافتان را تغییر بدهید.
نکته: اگر در یک یا چند گام از برنامه عملکرد خوبی نداشته‌اید، به‌هیچ‌وجه خودتان را مزمت نکنید، مطمئن باشید که با مرور زمان کارآیی‌تان افزایش پیدا خواهد کرد. چیزی که مهم است، این است که پشتکار داشته باشید و دست از تلاش برندارید.
چه کارهایی روند کسب موفقیت در مسیر رشد شخصی و فردی را سرعت می‌بخشند؟
در کنار استفاده از دستورالعمل بالا برای نوشتن برنامه رشد شخصی، چند کاتالیزور هم وجود دارند که می‌توانند سنگلاخ‌های رسیدن به قله موفقیت را برای شما هموارتر کنند. این کاتالیزوها عبارتند از:
- دوروبرتان را با انسان‌های مثبت و پُرانرژی پُر کنید.
- مطالعه زندگی افراد موفق را در زندگی روزانه‌تان بگنجانید و از آن‌ها الهام بگیرید.
- از زمان‌های مرده نهایت استفاده را ببرید.
- استفاده از شبکه‌های اجتماعی را محدود کنید.
- از رقابت با دیگران دست بردارید و به جای آن، با خودتان رقابت کنید.
- اجتماعی بودن و برقراری ارتباط با دیگران را تمرین کنید.
- از یادگیری نکات جدید فراری نباشید.
- به اشتباهات‌تان به عنوان سکوی پرتاب نگاه کنید.
- از استراحت و تفریح غافل نشوید.
- به خودتان باور داشته باشید.
برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله آموزشی کاتالیزوهای موفقیت را مطالعه کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد رشد فردی، چه باید بکنیم؟
توسعه و رشد فردی موضوع بسیار گسترده و جامعی است و طبیعتاً در یک مقاله نمی‌توانیم تمامی نکات را بیان کنیم. به شما پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات و مهارت بیشتر در حوزه رشد فردی، کتابهای خوب این حوزه را مطالعه کنید، پای نقطه‌نظرات کارشناسان بنشینید و از دوره‌های غیرحضوری که از منزل هم می‌توانید در آن‌ها شرکت کنید، غافل نشوید.
نمونه کتابهای خوب برای رشد فردی می‌توانیم به کتابهای زیر اشاره کنیم:
- اثر مرکب از دارن هاردی
- جادوی فکر بزرگ از دیوید جوزف شوارتز
- هفت عادت مردمان موثر از استفان کاوی
سخن پایانی
پا گذاشتن در مسیر رشد و پیشرفت فردی، درست‌ترین و بهترین تصمیمی است که یک انسان می‌تواند بگیرد. اگر جزو کسانی هستید که برای اولین بار تصمیم گرفته‌اید در این مسیر پای بگذارید، طبیعی است که کمی سردرگم باشید. اما به هیچ‌وجه جای نگرانی وجود ندارد. به تدریج و با کسب تجربه، هر روز بهتر از دیروز عمل خواهید کرد. کلید کار در این است که عجله را کنار بگذارید و آهسته و پیوسته، هر روز در مسیر عملی کردن برنامه رشد فردی‌تان تلاش کنید و قدم بردارید.
