چگونه زلزله سنج، زلزله را اندازه گیری می کند؟

حتماً تا به حال شنیده اید که در یکی از نقاط جهان زمین لرزه ای اتفاق افتاده است. گاهی مواقع زمین لرزه ها به اندازه ای شَدید و هولناک هستند که شهرهایی را ویران و افراد بسیاری را نابود کرده اند.

اگر واقعاً زمین در جایی لرزیده است، پس چرا زمین شهر ما تکان نخورده است؟ این یک تصور اشتباه است؛ زیرا باید بگوییم که بر اثر هر زمین لرزه ای حتی زمین شهر شما هم تکان خورده است. هر چند که شما چیزی را احساس نکرده اید، ولی دانشمندان می توانند با استفاده از دستگاه مخصوصی آن زمین لرزه ها را بطور دقیق ثبت نمایند.

دستگاهی که برای ثبت زمین لرزه ها به کار می رود، «زلزله نگار» یا «زلزله سنج» نامیده می شود و علم مطالعه و تحقیق درباره ی زمین لرزه ها را «زلزله شناسی» می گویند. حالا ببینیم در حالی که شما زمین لرزه ای را به هیچ وجه احساس نمی کنید، چگونه دانشمندان قادر هستند آن را ثبت کنند؟

زمانی که به زلزله فکر می کنیم، خرابی ساختمان ها، شکاف بزرگ در زمین و… در نظرمان مجسم می شود، اما نمی دانیم چه چیز را باید اندازه گرفت.

زلزله، لرزش یا جنبش سطح زمین است و این لرزش هاست که اندازه گیری می شود. علت وقوع زلزله معمولاً جابجایی در سنگ های پوسته زمین می باشد. در اثر نیروی عظیم اصطکاک سنگ ها با یکدیگر شکستگی در آنها به وجود می آید. انرژی تماس لایه ها با یکدیگر است که سبب لرزاندن سنگ ها می شود. این لرزش ممکن است منطقه ای به وسعت هزاران مایل را در بر گیرد و به همین دلیل است که اگر زلزله ای در توکیو به وقوع بپیوندد، می توان در انگلیس آن را ثبت نمود و اندازه گیری کرد.

لرزش های حاصل از زمین لرزه، تحت تاثیر سه یا چند نوع حرکت موجی قرار دارند که با سرعت های مختلف در سطح پوسته سنگی زمین حرکت کرده و در جهات مختلف پخش می شوند. ارتعاشات اولیه امواج، در جهت طولی و ارتعاشات ثانویه ی آنها در جهت عرضی است و امواج بلند در سطح زمین پخش می شوند. امواج بلند سرعت چندانی ندارند، اما تکان های شدیدی ایجاد می کنند و عامل همه خرابی ها و ویرانی هایی هستند که بشر تاکنون دیده است.

دستگاه هایی که زلزله سنج و یا زلزله نگار نامیده می شوند، فقط در نقاط مختلف دنیا نصب شده اند و همه روزه ارتعاشات و لرزش ها را ثبت می کنند. صفحات مربوط به دو یا چند زلزله نگار به زلزله شناسان کمک می کند تا دریابند که زمین لرزه در کجا واقع شده است.

یک زلزله نگار، وزنه ی آویخته ای است که وقتی زمین لرزه، نقاط اطراف دستگاه را می لرزاند، آن وزنه ثابت باقی می ماند. به عبارت دیگر، این وزنه که از یک ستون ثابت آویخته شده است، در حین زمین لرزه حرکت نمی کند. اما ستونی که آن را نگاه داشته متحرک بوده و در زیر وزنه نموداری توسط آن رسم می شود. نقشه های ثبت شده زمان ورود امواج زلزله و نیروی زلزله را نشان داده و حتی جهتی را که امواج زلزله از آنجا آغاز شده اند را نشان می دهند.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «چگونه زلزله سنج، زلزله را اندازه گیری می کند؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب به من بگو چرا و چگونه، نوشته ی آرکادی لئوکوم و ترجمه سعید درودی از انتشارات بهزاد، منتشر شده در 1391 با شابک 8-57-5959-964 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

[/toggle]