تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس چیست؟

آیا تصور می‌کنید اعتماد به نفس و عزت نفس هر دو به یک موضوع اشاره دارند و یکی هستند؟ آیا باور شما بر این است که اگر اعتماد به نفس نداشته باشیم، عزت نفس هم نخواهیم داشت؟ اگر پاسخ‌تان مثبت است، باید بگوییم شما تنها نیستید. بخش عمده‌ای از مردم، با تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس آشنایی ندارند و اکثر اوقات، آن‌ها را به جای یکدیگر استفاده می‌کنند. واقعیت این است که اعتماد به نفس و عزت نفس، به مثابه دو بال هستند که برای اوج گرفتن هر انسانی لازم هستند. ولی از بسیاری جهات با یکدیگر تفاوت دارند.

ما در این مقاله، به شکلی جامع و دقیق، شما را با تعریف دقیق و تفاوت‌های دو مفهوم اعتماد به نفس و عزت نفس آشنا می‌‌کنیم. همچنین در انتهای مقاله، راهکارهایی را برای افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس با شما در میان می‌گذاریم.

در ابتدا، بپردازیم به تعاریف:

اعتماد به نفس چه معنایی دارد؟

اعتماد به نفس، به حوزه‌های مشخصی از زندگی مربوط می‌شود. فرض کنید شما در یک یا چند حوزه خاص دارای مهارت هستید و نسبت به این مهارت‌های خودتان، تصویر ذهنی مثبتی دارید. در این صورت، می‌توانیم بگوییم شما در این حوزه‌ها دارای اعتماد به نفس هستید. به عنوان مثال، ممکن است شما اعتماد داشته باشید که در مدیریت امور مالی یا برقراری ارتباط با دیگران دارای توانایی هستید.

قرار گرفتن عبارت اعتماد در کنار عبارت نفس، نشانگر این است که شما باور دارید یک فرد توانمند هستید. اما یک نکته مهم: این امکان وجود دارد که در عین این‌که در یک حوزه دارای اعتماد به نفس هستید، در حوزه دیگری به خودتان شک داشته باشید. برای مثال، شمایی که در مدیریت امور مالی عملکرد عالی دارید، ممکن است در توانایی خودتان برای شرکت کردن در یک مسابقه ورزشی، دچار تردید و عدم اطمینان باشید.

بنابراین: اعتماد به نفس، محدود به حوزه‌های مشخص است و بسته به نوع مهارت‌ها، ممکن است کم یا زیاد باشد.

نشانه‌های کسانی که اعتماد به نفس دارند، به شرح زیر است:

• به توانایی‌هایشان اطمینان دارند.
• از اشتباه کردن نمی‌ترسند.
• می‌توانند نسبت به انجام یک کار تعهد بدهند.

عزت نفس چه معنایی دارد؟

وقتی شما عزت بالایی برای یک فرد قائل هستید، در واقع شما آن فرد را تایید و تحسین می‌کنید. بنابراین، اگر بخواهیم ساده و در یک جمله بگوییم، داشتن عزت نفس سالم یعنی تایید کردن خود.

عزت نفس، به حوزه مشخصی از زندگی مربوط نمی‌شود و بیانگر این است که شما در حالت کلی، فارغ از این‌که چه جنسیتی دارید، در چه خانواده‌ای به دنیا آمده‌اید یا سطح مالی‌تان چقدر است، چه احساسی به خودتان دارید.

آیا خودتان را فردی ارزشمند تلقی می‌کنید؟ نسبت به خودتان دیدگاه مثبتی دارید و خودتان را دوست دارید؟ آیا به عنوان یک بشر روی کره زمین، باور دارید که اشرف مخلوقات هستید و لایق بهترین‌هایید؟ اگر پاسخ‌تان مثبت است، شما از عزت نفس بالایی برخوردار هستید.

حدس می‌زنم با مطالعه تعریف بالا، این سوال به ذهنتان برسد:

آیا عزت نفس، به معنای این است که مغرور باشیم و خودمان را بالاتر از دیگران تصور کنیم؟

در پاسخ باید بگوییم فردی که عزت نفس دارد، خودش را با دیگران برابر می‌داند، برای انسان‌های دیگر نیز به اندازه خودش احترام قائل می‌شود و معتقد است تمامی انسان‌ها، دارای ارزش و سزاوار رسیدن به بهترین‌ها هستند. در حالی‌که یک فرد مغرور، خودش را یک سر و گردن بالاتر از دیگران تلقی می‌کند. بنابراین، خیالتان راحت باشد، عزت نفس یک خصیصه پسندیده به شمار می‌رود و هیچ ارتباطی با تکبر و مغرور بودن ندارد.

نشانه‌های کسانی که عزت نفس دارند، به شرح زیر است:

• به خودشان رسیدگی می‌کنند و سبک زندگی درستی دارند.
• خودشان را دوست دارند.
• از انجام گفتگوهای منفی با خودشان اجتناب می‌ورزند.
• به مهارت‌های دیگران احترام می‌گذارند.
• از دادن پاسخ «نه» ابایی ندارند.
• محدودیت‌ها و کاستی‌های خودشان را پذیرفته‌اند.
• تاب‌آوری بالایی دارند. (به این معنا که در صورت روبرو شدن با ناکامی‌ها، چالش‌ها و شکست‌ها، می‌توانند خیلی زود به حالت اولیه برگردند.)
• نظرات دیگران، آن‌ها را به هم نمی‌ریزد و مشوش نمی‌کند.
• اجازه نمی‌دهند دیگران به آن‌ها بی‌احترامی کرده یا آن‌ها را مورد تمسخر قرار دهند.

اگر به این حوزه، علاقمندید، پیشنهاد می‌کنیم مطالعه مقاله آموزشی عشق به خود را از دست ندهید.

آیا این احتمال وجود دارد که اعتماد به نفس داشته باشیم، اما عزت نفس نداشته باشیم؟

بله! این اتفاق محتمل است و نمونه‌های زیادی وجود دارد که بر این ادعا صحه می‌گذارند. تعداد زیادی از افراد مشهور و ستارگان سینما، با وجود این‌که موفق هستند، جایزه‌های جهانی گرفته‌اند و در حوزه فعالیت‌شان، اعتماد به نفس بالایی دارند، ولی از درون، احساس خوبی به خودشان ندارند. آن‌ها اغلب دست به انجام جراحی‌های زیبایی می‌زنند تا حس بهتری نسبت به خودشان پیدا کنند، ولی بعد از انجام این جراحی‌ها، به خودشان می‌آیند و می‌بینند اساساً، حس‌شان نسبت به خودشان هیچ تغییری نکرده است.

اجازه بدهید یک نمونه عینی برایتان مثال بزنم که شاید شما نیز آن را تجربه کرده یا به احتمال زیاد، مشابه آن را در اطرافیان‌تان دیده باشید. یکی از دوستانم به من می‌گفت: برای سالیان متمادی، عزت نفس نداشته و تصور می‌کرده که «به اندازه کافی، خوب نیست.» این تصویر ذهنی، در کل دوران زندگی‌اش با او بوده. او چندین رابطه عاطفی ناموفق را پشت سر گذاشته بود، در محیط کار مدام از سوی مدیرش مورد تحقیر قرار می‌گرفت و به شکلی پیوسته، این جمله را با خودش زمزمه می‌کرد که «حق من همین است. من ارزش دریافت توجه و احترام از سوی دیگران را ندارم.»

با این وجود، او یک برنامه‌نویس عالی است، دوست خوبی است و در مدیریت زمان، عملکرد درخشانی از خودش نشان می‌دهد. او خودش هم به این توانمندی‌هایش آگاه است و در حوزه‌های مذکور، اعتماد به نفس بالایی دارد.

خوشبختانه او اکنون توانسته با کنار گذاشتن گفتگوهای درونی منفی و تمرکز کردن روی نقاط قوتش، هم اعتماد به نفس و هم عزت نفسش را به شکل چشمگیری افزایش بدهد.

اعتماد به نفس مهم‌تر است یا عزت نفس؟

پاسخ دقیقی به این سوال وجود ندارد. اما همان‌گونه که در تعریف اعتماد به نفس و عزت نفس اشاره کردیم، عزت نفس حس پایدارتری است و نشانگر ارزشی است ما به خودمان می‌دهیم. اساساً ما یا عزت نفس داریم و یا نداریم.

اما در مورد اعتماد به نفس، این امکان وجود دارد که در یک کار، اعتماد به نفس داشته باشیم و در کار دیگر، نداشته باشیم.

کسی که عزت نفس دارد، در خودش این حس ارزشمندی را می‌بیند که سزاوار بهترین‌هاست، در نتیجه با تمرین و تکرار، می‌تواند مهارت‌های دلخواهش را یاد گرفته و حس اعتماد به نفس را در خودش ایجاد کند.

چند راهکار برای افزایش سطح اعتماد به نفس و عزت نفس

1. گفتگوهای درونی‌تان را به سمت مثبت و سازنده، جهت‌دهی کنید.
2. خودتان را با خودتان بسنجید نه با دیگران.
3. توجه داشته باشید که هیچ فردی کامل نیست.
4. توجه داشته باشید که تمامی انسان‌ها، در زندگی دچار خطا می‌شوند.
5. کارهایی را انجام بدهید که خوشحال‌تان می‌کند.
6. از توجه به مواردی که کنترلی به رویشان ندارید دست بردارید و فقط روی موضوعاتی متمرکز شوید که می‌توانید کنترلشان کنید.

سخن پایانی

در این مقاله، شما را با تعریف و تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس آشنا کردیم. اعتماد به نفس، به معنای باوری است که یک انسان به توانایی‌هایش دارد و عزت نفس، ارزشی است که هر فرد به خودش می‌دهد. این دو مفهوم، هر دو مهم هستند و می‌توانند کیفیت زندگی ما را هم از نظر شغلی و هم از نظر روابط فردی ارتقا بدهند.

هرچه اعتماد به نفس و عزت نفس بالاتری داشته باشیم، راحت‌تر می‌توانیم انتقادها را بپذیریم، از اشتباهاتمان درس می‌گیریم و ارتباطات موثرتری برقرار می‌کنیم. در نتیجه، به افراد کارآمدتری تبدیل می‌شویم و هم برای خودمان و هم برای دیگران، مفید واقع می‌شویم.