اهمیت تنوع زیستی چیست و چه ارتباطی به ما دارد؟

تنوع زیستی یعنی زنجیره ای از موجودات زنده به هم پیوسته. این زنجیره تا جایی از دست دادن حلقه هایش را تحمل کرده و سپس از هم می پاشد. خبر بد این است که ما هم در همین زنجیره هستیم.

در هر منطقه از کره زمین که زندگی کنید، دسترسی به منابع غذایی بسیار بیشتر از اجداد اولیه انسان است. اما همگن‌تر شدن خطرناک رژیم غذایی انسان‌ها باعث شده که امسال موضوع بزرگداشت روز تنوع زیستی، «تنوع زیستی، غذای ما، سلامتی ما» اعلام شود. هدف آن، استفاده از دانش و گسترش آگاهی از وابستگی سیستم های غذایی، تغذیه و سلامت انسان به تنوع زیستی و اکوسیستم های سالم است. این موضوع از تنوع زیستی ارائه شده توسط سیستم های طبیعی برای رفاه انسان و همچنین کمک به سایر اهداف توسعه پایدار مانند کاهش و تعدیل تغییرات آب و هوایی، ترمیم اکوسیستم ها، پاکسازی آب و کاهش گرسنگی و سایر موارد تجلیل کرده است.

در یکصد سال گذشته بیش از 90 درصد گونه های گیاهی از زمین های کشاورزی حذف شده اند. نیمی از نژاد بسیاری از حیوانات اهلی از بین رفته اند. ماهی های تمام 17 منطقه اصلی ماهیگیری جهان صید شده یا بیش از حد مورد بهره برداری قرار گرفته اند. سیستم های محلی تولید غذای متفاوت از جمله دانش بومی، سنتی و محلی مرتبط مورد تهدید قرار دارند. در اثر این کاهش، گیاهان زراعی و همچنین دانش ضروری برای طب سنتی و غذاهای محلی از بین می روند.

در این مقاله شما می توانید با تنوع زیستی و اهمیت رعایت تعادل آن آشنا شوید.

مرزهای سیاره ای

در راستای اقداماتی برای کمک به حفظ تنوع زیستی، محققان موسسه محیط زیست استکهلم، مرکز انعطاف پذیری استکهلم و بنیاد تجالبرگ (Tjällberg) مفهوم مرزهای سیاره ای را طراحی کرده اند که وضعیت 9 شاخص کلیدی، فرآیندها و سیستم های حیاتی تنظیم ثبات و انعطاف پذیری سیاره زمین را نشان می دهد. انسان ها در داخل این مرزهای سیاره ای می توانند بطور ایمن و بدون آسیب زدن به سلامت زمین به رشد خود ادامه دهند.

در تصویر ارائه شده از این مفهوم می توان محدوده های ایمن را به رنگ سبز مشاهده کرد. این تحقیق بر ضرورت رعایت این مرزها تاکید دارد. زیرا خروج از حتی یک مرز می‌تواند به بی‌ثباتی و تغییرات غیرخطی و ناگهانی محیط زیست در مقیاس قاره‌ای یا سیاره‌ای منجر شود. به گفته محققان، این مسئله در حال حاضر در تاریخچه زمین رخ داده و رفتار کنونی انسان می تواند باعث عبور از مرز دیگر شده و با خود پیامدهای غیر قابل پیش بینی به همراه داشته باشید.

آخرین بروزرسانی مدل مرزهای زمین در ژانویه 2015 نشان داد که در نتیجه فعالیت های انسانی از چهار مرز عبور شده و رویدادهایی شامل تغییرات آب و هوایی، از بین رفتن بیوسفر، تغییر سیستم زمین و تغییرات چرخه های بیوگرافی و شیمیایی اتفاق افتاده است. مناطق قرمز و زرد رنگ در این تصویر نشان دهنده شاخص هایی هستند که در حال حاضر از مرز محدودیت آنها عبور کرده ایم. در میان این شاخص ها، تغییرات آب و هوایی و همچنین تغییر در یکپارچگی بیوسفر که به اصطلاح مرزهای هسته ای نامیده می شوند، مواردی هستند که تغییر در آنها باعث هدایت زمین به حالت جدیدی شده است.

تنوع زیستی، شاخص کلیدی

محققان هلندی، تنوع زیستی را به عنوان یک شاخص کلیدی در مدل خود انتخاب کردند. زیرا نقش مهمی در فراهم آوردن توابع زیست محیطی برای حمایت از زیرسیستم های بیوفیزیکی دارد. این سیستم ها بطور موثری از سایر شاخص های مرزهای سیاره ای پشتیبانی می کنند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که تنوع زیستی به میزان زیادی به تنظیم محیط زیست کمک کرده و خدمات زیستی بهتری را ارائه می‌کند. برای مثال تنوع گیاهی بیشتر به جداسازی کربن و مقاومت در برابر گیاهان مهاجم و عجیب منجر شده و همینطور تنوع بیشتر ماهی‌ها باعث ثبات بیشتر عملکرد شیلات می‌شود. این مسئله همچنین در مورد حشرات، باکتری ها، قارچ ها، پلانکتون ها و سایر موجودات نیز صادق است. این ارتباط تنگاتنگ نشان می دهد که تنوع زیستی علاوه بر ارائه ثبات محیطی همچنین نقش مهمی در سلامت و امنیت غذایی انسان دارد.

برای حفاظت از تنوع زیستی چه باید کرد؟

میزان فعلی و پیش بینی شده از دست رفتن تنوع زیستی، ششمین رویداد انقراض بزرگ در تاریخ زندگی روی زمین است که برای اولین بار و بطور خاص توسط تاثیر فعالیت های انسانی روی این سیاره هدایت می شود. در حال حاضر از جمله عوامل اصلی کاهش تنوع زیستی می‌توان به تخریب زیستگاه‌ها روی زمین در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها اشاره کرد. فعالیت‌های انسانی مانند جنگل‌زدایی، ماهیگیری با تور از کف اقیانوس‌ها، سدسازی و زهکشی رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، تخلیه و تخریب تالاب‌ها، مدخل رودخانه‌ها و گیاهان دریایی مانگرو به این تخریب دامن زده‌اند.

جنگل زدایی و احداث جاده که منجر به از دست رفتن تنوع زیستی می شوند، اغلب عواقب استخراج سوخت فسیلی هستند. این جنگل زدایی و همچنین سوزاندن سوخت های فسیلی، به شدت با تغییرات آب و هوایی مرتبط بوده که اثرات منفی در تنوع زیستی دارد. محققان دانشگاه هاروارد تخمین زده‌اند که تا سال 2050 به دلیل تغییرات آب و هوایی، 25 درصد از گونه‌های موجود در زمین از بین می‌روند. این مثال واضحی از تاثیر منفی عبور از محدودیت یک مرز بر سایر ابعاد مدل مرزهای سیاره است.

از اثرات دیگر می‌توان به افزایش میزان نیترات و فسفر اشاره کرد که از برداشت بیش از حد گونه‌های گیاهی و حیوانی ناشی می‌شود. باید اطمینان حاصل شود که یک رویکرد جامع برای حل مسائل وجود دارد. چرا که فقط بررسی یک جنبه باعث بروز خطرات از جنبه های دیگر می شود. برای مثال می توان به ساز و کارهایی برای حفظ ذخایر کربن منتشر شده از بازارهای کربن اشاره کرد که در صورت در نظر نگرفتن تنوع زیستی می تواند به از دست دادن تنوع زیستی منجر شود.

اهمیت تنوع زیستی برای بشریت، سلامت و امنیت غذایی

تحقیقات پیشین نشان داده است که بسیاری از داروهای جدید از خواص موجودات زنده گرفته شده اند. در اینجا به برخی از گیاهانی اشاره شده که اهمیت زیادی برای پزشکی داشته اند:

• مورفین از خشخاش تریاک بدست آمده است؛
• آسپرین از درخت بید سفید نشات گرفته؛
• منشاء داروی ضد انعقاد خون کمادین از گیاه شبدر شیرین فاسد شده است؛
• گیاهان استوایی مانند گل پریوش برای تولید داروی وین بلاستین به منظور درمان لنفوم هوچکین و داروی وین کریستین برای درمان لوسمی حاد دوران کودکی مورد بهره برداری قرار گرفته اند.

داروهای بدست آمده از حیوانات شامل مهار کننده های ACE برای درمان فشار خون بالا از سم مار افعی گودال و داروهای AZT برای درمان HIV و ایدز هستند که از اسفنج دریایی (Cryptotethya Crypta) بدست آمده اند.

میکروب ها نیز برای انسان آنتی بیوتیک های زیادی مانند پنی سیلین، استاتین های کاهش دهنده کلسترول خون و داروی راپامایسین برای پوشش دهی استنت های شریانی را به ارمغان آورده اند.

تنوع زیستی از اهمیت بسیار زیادی در مبارزه انسان علیه بیماری ها در آینده برخوردار است. از آنجایی که عوامل عفونی در حال تکامل بوده و بیماری‌های جدید از حیوانات به انسان منتقل می‌شوند، تاثیر داروهای متداول کمتر شده است. با افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی، به محصولات دارویی جدید نیاز است. از این منظر و به گفته بسیاری از دانشمندان، ارزش بالقوه تنوع زیستی گیاهی برای تحقیقات پزشکی برای آینده بشریت بسیار اهمیت دارد. علاوه بر آن، امنیت غذایی انسان به تنوع زیستی تکیه دارد. اگرچه امروزه باروری تعداد کمی از گونه های گیاهی مورد استفاده در کشاورزی به گرده افشانی مرتبط است، اما این امر به ثبات آب و هوایی، باروری خاک، منابع آب و تنوع ژنتیکی محصولات وابسته است که این عوامل، ارتباط تنگاتنگی با تنوع زیستی دارند.

تلفیق اطلاعات علمی و دستیابی به فرصتی برای یادگیری در مورد تاثیر انسان بر طبیعت و آثار طبیعت در تاریخ فضایی ایجاد خواهد کرد که به کمک ترویج رویکردهای جامع، راه حل هایی برای کاهش این تاثیرات سیاره ای ایجاد می کند.