آتش (سوختن) چیست؟

وقتی ماده‌ای می‌سوزد، به سرعت با اکسیژن هوا ترکیب می‌شود. بنابراین عمل سوختن، واکنش شیمیایی بین ماده سوختنی و اکسیژن موجود در هوا است. اکثر موادی که می‌سوزند، مقادیر زیادی کربن و هیدروژن دارند. عمل سوختن یا آتش گرفتن را احتراق نیز می‌نامند.

تا قرن 17 میلادی احتراق به گونه دیگری تعریف می‌شد، تا اینکه در سال 1774 میلادی یک شیمیدان فرانسوی به نام آنتوان لاوازیه متوجه شد که وجود اکسیژن برای سوختن مواد ضروری است. برخی از مواد به کندی با اکسیژن هوا ترکیب می‌شوند. در این واکنش هیچ نوری تولید نمی‌شود. اما مقدار بسیار اندکی گرما ایجاد می‌شود. به چنین واکنشی، اکسیداسیون می‌گویند. زنگ زدن آهن نمونه‌ای از این واکنش است.

عمل سوختن یا آتش گرفتن در شرایط خاصی رخ می‌دهد. این شرایط عبارتند از: وجود ماده سوختنی، وجود اکسیژن به مقدار کافی و به درجه اشتعال رسیدن ماده سوختنی.

برخی از مواد مانند کاغذ، درجه اشتعال پایینی دارند. در حالی که برخی از سوختنی‌ها مانند زغال باید به شدت گرم شوند تا بسوزند. بعضی از مواد درجه اشتعال بسیار پایینی دارند. فسفر سفید نمونه‌ای از این مواد است. فسفر سفید در مجاورت هوا بتدریج دود می کند و سرانجام آتش می‌گیرد. به همین جهت آن را در آب نگهداری می‌کنند.

کاربرد

آتش، کاربردهای بسیاری دارد. نور تولید می‌کند و غذای ما را می‌پزد. از آتش برای گرم کردن آب و تهیه بخار آب استفاده می‌شود. بخار آب برای بکار انداختن بسیاری از موتورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صنایع استخراج فلزات نیز استفاده می‌شود. به علاوه آتش باعث بکار افتادن موتور اتومبیل‌ها، قایق‌ها و هواپیماها می‌شود. کاربردهای فراوان دیگری نیز دارند که برشمردن تمامی آنها در اینجا غیر ممکن است.

آتش اگر کنترل شود، بهترین دوست انسان است. اما در غیر این صورت، می‌تواند به بزرگترین دشمن او تبدیل شود. آتش می‌تواند ساختمان‌ها را ویران و جنگل‌ها را نابود کند.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.