آیا ورزش در پیشگیری از آلزایمر موثر است؟
آلزایمر در سال 1906 میلادی توسط یک پزشک آلمانی به نام آلویس آلزایمر تعریف شد. آلزایمر با از دست دادن حافظه کوتاه مدت و فراموش کردن اسامی و آدرس ها شروع می شود و ممکن است تا جایی پیش رود که فرد حتی راه بازگشت به خانه اش یا جای اتاق خواب و سرویس بهداشتی منزلش را گم کند.
آلزایمر را به عنوان بیماری زوال حافظه و یا به تعبیر صحیح تر، زوال عقل می دانند. اما آیا راه فراری دارد یا می توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد؟ آیا ورزش کردن در دسته پیشنهادهای مربوط به جلوگیری از آلزایمر جایی دارد؟ در این مقاله شما می توانید با آلزایمر و پاسخ این گونه سوالات آشنا شوید.
آنچه که از آلزایمر لازم است بدانید؟
مغز ما از میلیون ها سلول عصبی تشکیل شده که هر کدام از آنها به تنهایی یا با اتصال به دسته ای دیگر از سلول ها، عهده دار یک مسئولیت خاص هستند. سلول های مغزی ما به هم نچسبیده اند و یک فاصله خیلی کوچک بین هر سلول وجود دارد که در آن انتقال اطلاعات از یک سلول به سلول دیگر توسط مواد شیمیایی بین سلولی مثل سروتونین انجام می شود.
وقتی سن بالا می رود، سلول های مغزی ما مثل سایر سلول های بدنمان، پیر می شوند و سروتونین نیز در مغز کاهش پیدا می کند؛ همین امر باعث می شود تا انتقال اطلاعات بین سلولی در مغز با مشکل مواجه شود و به همین علت است که در افراد مسن حافظه ضعیف شده و خاطرات قدیمی کم رنگ می شوند؛ البته علت پیر شدن سلول های مغزی فقط در اثر افزایش سن نیست و گاهی اوقات پس از سکته مغزی یا یک شوک عاطفی شَدید، سلول های مغزی رو به پیری می روند.
طی تحقیقات بسیاری که دانشمندان انجام داده اند، مشخص شده که هم عوامل محیطی و هم عوامل ژنتیکی در بروز بیماری آلزایمر نقش دارند، اما نقش عوامل ژنتیکی بسیار پُر رنگ تر است و احتمال ابتلا به آلزایمر در فردی که والدین یا یکی از اعضای خانواده اش مبتلا به آلزایمر بوده اند، تا 71 درصد بیشتر از فردی است که این بیماری در خانواده اش وجود نداشته است.
آلزایمر معمولاً بعد از سن 60 سالگی بروز می کند، اما در موارد نادری که مشکل ژنتیکی وجود داشته باشد، فرد در سن 30 سالگی هم می تواند به آلزایمر مبتلا شود. آلزایمر ممکن است تا 20 سال به صورت نهفته همراه فرد باشد و بعد از 20 سال علائم آن آشکار شود؛ فرد مبتلا به آلزایمر هم معمولاً تا 10 سال بعد از بروز کامل بیماری زنده می ماند.
یکی از عوامل اصلی بیماری آلزایمر، پروتئینی در مغز به نام پپتید آمیلوئید است که با اسکن و بررسی مغز افراد مبتلا به آلزایمر مشخص شد که این پروتئین در مغز افراد مبتلا، بیشتر از حالت نرمال است. نقش این پروتئین در اتصال سلول های مغز به یکدیگر است و در حالت عادی، مقدار این پروتئین در مغز کم است، اما در بیماری آلزایمر تعادل مقدار آن در مغز به هم می ریزد.
در اولین مراحل آلزایمر معمولاً 10 نشانه وجود دارد که می تواند به ما کمک کند تا بروز این بیماری را در خودمان پیش بینی کنیم که به صورت خلاصه می توان به این 10 مورد اشاره کرد:
- اختلال حافظه
- اختلال در انجام وظایف روزمره
- گم کردن زمان و مکان
- اختلال در گفتار
- اختلال در قضاوت
- اختلال در تفکر
- تغییر در خلق و خو
- جا گذاشتن وسائل
- از دست دادن یا کاهش انگیزه زندگی
- تغییرات شخصی
البته تاکید می کنیم که این علائم، هشدار دهنده هستند و وجود یک یا دو علامت از موارد ذکر شده، قطعاً منجر به آلزایمر نمی شود.
بطورکلی آلزایمر سه مرحله دارد: در مرحله اول علائم خفیف هستند و مشکلاتی جزئی برای فرد ایجاد می کنند. در مرحله دوم علائم با شدت بیشتری بروز می کنند و بهتر است فرد مبتلا یک همراه داشته باشد و در مرحله آخر، بخش های عمده مغز درگیر آلزایمر می شود و فرد علاوه بر مشکلات حافظه و ذهن، اغلب دچار مشکلات جسمانی نیز شده و برای ادامه زندگی وابسته به دیگران می شود؛ چون گاهی فرد حتی به خاطر نمی آورد که غذا خورده یا خیر و در رفع ابتدایی ترین نیازهای خود نیز عاجز می شود.
متاسفانه تاکنون برای آلزایمر درمان قطعی کشف نشده است، اما می توان از آن پیشگیری یا آن را کنترل کرد تا تمام زندگی فرد را تحت الشعاع قرار ندهد. مواردی که در پیشگیری و کنترل آلزایمر پیشنهاد می شوند عبارتند از:
- از مغز خود کار بکشید: بازی های فکری مثل شطرنج، حل کردن جدول و یادگیری زبان جدید در پیشگیری از آلزایمر بسیار مفید هستند.
- رژیم غذایی مناسب داشته باشید: میوه، سبزی و بخصوص ماهی (به دلیل دارا بودن مقدار زیاد امگا 3) استفاده کنید و از مصرف گوشت قرمز بپرهیزید. شاید به نظرتان ساده باشد، اما همین روش تغذیه ساده می تواند تا 40 درصد ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد.
- زردچوبه را در وعده های غذایی خود بسیار استفاده کنید: زردچوبه از رسوب پپتید آمیلوئید در مغز که عامل اصلی آلزایمر است، جلوگیری می کند.
حالا آیا ورزش در پیشگیری از آلزایمر موثر است یا خیر؟
با قطعیت می توان پاسخ داد: بله. افراد مبتلا به آلزایمر به دلیل شرایطی که در مغز آنها ایجاد می شود، معمولاً دچار افسردگی هم می شوند و به دلیل اینکه حافظه ضعیفی دارند، فعالیت بدنی کمتر و تغذیه نامناسبی دارند. با این تفاسیر با اطمینان کامل می توان گفت که ورزش منظم تاثیر بسزایی در سلامت جسمانی، حافظه، پیشگیری و حتی درمان آلزایمر دارد.
با ورزش کردن، شرایط جسمانی فرد و وضعیت قلب و عروق او بهبود می یابد و همین امر باعث جلوگیری از بستری شدن فرد در بیمارستان می شود؛ چون این افراد اگر مشکلات قلبی – عروقی داشته باشند، قرص های خود را به دلیل فراموشی مصرف نمی کنند و همین امر باعث بدتر شدن شرایط می شود.
ورزش منظم (بخصوص ورزش های گروهی مثل پیاده روی گروهی، تنیس، پینگ پنگ و…) در بهبود افسردگی و اختلالات خواب این افراد بسیار موثر هستند. ورزش کردن، به دلیل احتیاج داشتن به هماهنگی اعضای بدن باعث می شود تا مغز فعال تر باشد و فرمان صحیح صادر کند؛ همچنین ورزش باعث بهبود رفتار و خلقیات اجتماعی فرد شده و اعتماد به نفس فرد را بالا می برد. معمولاً برای پیشگیری یا بهبود افراد مبتلا، ورزش هایی از جمله پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری توصیه می شوند و انجام فعالیت هایی مانند باغبانی یا آشپزی که نیاز به دقت و طی کردن مراحل به صورت منظم دارند نیز بسیار مفید هستند.
در یک نتیجه گیری ساده، سبک زندگی سالم که شامل برنامه ورزشی منظم باشد، قطعاً در عدم ابتلا به این بیماری بسیار موثر است.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «آیا ورزش در پیشگیری از آلزایمر موثر است؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله مرضیه علیپور در مجله موفقیت، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
