چرا هوا در خط استوا گرم است؟

خط استوا یک «خط فرضی» است، یعنی اینکه وجود خارجی ندارد. واژه استوا که کلمه Equator می‌باشد، لغتی به معنای برابر کردن است. به عبارتی خط استوا زمین را به دو بخش برابر و مساوی تقسیم می‌کند:

• نیمکره شمالی
• نیمکره جنوبی

بنابراین، خط استوا یک خط موهوم است که گرداگرد زمین طوری ترسیم شده است که درست از نیمه راه قطب شمال و قطب جنوب عبور می‌کند. خط‌های دیگری نیز روی کره زمین و به موازات خط استوا فرض می‌شوند. هر کدام از این خط‌ها را یک مدار می‌نامند.

در علم جغرافیا خط استوا را خط صفر فرض می‌کنند و آنگاه مدارهای بالا و پایین آن را طبق درجه‌بندی ویژه‌ای نامگذاری می‌نمایند و به این وسیله عرض جغرافیایی هر منطقه‌ای از زمین مشخص می‌شود. عرض جغرافیایی هر نقطه‌ای از زمین عبارت از فاصله‌ای است که نقطه مورد بحث با خط استوا دارد. این فاصله را برحسب درجه بیان می‌کنند.

در نقشه، کره زمین به پنج منطقه گوناگون تقسیم می‌شود. این منطقه‌ها به ترتیب عبارتند از:

• منطقه قطب شمالی
• منطقه معتدل شمالی
• منطقه گرمسیری یا حاره
• منطقه معتدل جنوبی
• منطقه قطب جنوبی

منطقه حاره عبارت از نواحی است که روی خط استوا قرار گرفته‌اند و تا 23.5 درجه به پایین (عرض جنوبی) و بالا (عرض شمالی) گسترده شده است. این قسمت از کره زمین را «منطقه استوایی» هم نامگذاری کرده‌اند. در منطقه استوایی، پرتوهای خورشید بطور عمودی می‌تابند. از این رو، نقاطی که در این منطقه قرار گرفته‌اند، همیشه آب و هوای گرمی دارند.

علت آب و هوای گرم مناطق استوایی چیست؟

حتماً می‌دانید که کره زمین در زمانی که به دور خورشید گردش می‌کند، محوری دارد و این محور راست و مستقیم نیست بلکه کج و اریب است. به همین جهت است که خط استوا هم نسبت به مسیر کره زمین اندکی کج می‌شود که این کجی دقیقاً برابر با 23.5 درجه می‌باشد. به خاطر همین کج بودن است که نور عمودی گاهی از اوقات بر خط استوا، زمانی بر قسمت‌های شمالی و بعضی اوقات بر قسمت‌های جنوبی آن می‌تابد. اما خورشید هیچ وقت بر مناطقی که بیشتر از 23.5 درجه از خط استوا دور هستند بطور عمودی نمی‌تابد.

بنابراین، منطقه استوایی تنها منطقه در روی کره زمین است که پرتوهای خورشید به حالت عمودی بر آن می‌تابند. همین موضوع موجب شده است که نواحی دور و بَر خط استوا همیشه هوایی کاملاً گرم داشته باشند.

منابع

1. کتاب به من بگو چرا و چگونه. نوشته آرکادی لئوکوم. ترجمه سعید درودی. انتشارات بهزاد. 1391.