یونوسفر چیست؟
در ابتدای قرن بیستم میلادی لایه ای به نام یونوسفر در اتمسفر کشف شد. در 12 دسامبر 1901 میلادی یک مخترع ایتالیایی به نام گوگلیلمو مارکونی (Guglielmo Marconi) پیامی را بوسیله بی سیمی که ساخته بود، از انگلستان به کانادا فرستاد. به این ترتیب امواج رادیویی برای اولین بار بدون نیاز به سیم از یک سوی اقیانوس اطلس به سوی دیگر آن رسید.
می دانیم که کره زمین گرد است و امواج رادیویی در خط صاف حرکت می کنند. بنابراین آزمایش مارکونی این سوال را مطرح می کرد که چگونه امواج رادیویی توانسته اند مسافتی چنین طولانی را بپیمایند. دانشمندان به این نتیجه رسیدند که در قسمت های بالایی اتمسفر لایه ای وجود دارد که مانند آئینه ای امواج رادیویی را منعکس می کند.
در سال 1902 میلادی دو دانشمند انگلیسی و آمریکایی وجود چنین لایه ای را در اتمسفر زمین ثابت نمودند. واتسون وات (Robert Watson-Watt) مخترع رادار این لایه را یونوسفر نامگذاری کرد.
یونوسفر لایه ای از اتمسفر زمین است که از ارتفاع 50 الی 500 کیلومتری زمین گسترده شده است. این لایه ویژگی های الکتریکی خاصی دارد. در یونوسفر هوا بسیار رقیق است. در این لایه ذرات هوا به شکل یون در می آیند؛ زیرا تشعشعات خورشید، بخصوص اشعه ماورای بنفش، اتم های اکسیژن و نیتروژن را بمباران می کنند و موجب خروج الکترون از آنها می شوند. در نتیجه یون های مثبت نیتروژن و اکسیژن به وجود می آیند. این یون ها و الکترون های آزاد به صورت لایه هایی در می آیند. این لایه ها از پایین به بالا با حروف D و E و F مشخص می شوند.
لایه D معمولاً در ارتفاع 50 الی 90 کیلومتری سطح زمین، لایه E در ارتفاع 100 الی 120 کیلومتری و لایه F در ارتفاع 130 الی 450 کیلومتری آن واقع است. لایه F از دو لایه F1 و F2 تشکیل شده است.
لایه های یونوسفر امواج رادیویی را منعکس می کنند. لایه D شب ها از بین می رود و لایه E نیز ضعیف می شود. مجموع دو لایه F1 و F2 نیز لایه ضعیف F را به وجود می آورند.
به نظر می رسد که لایه D امواج رادیویی را به جای انعکاس، جذب می کند. به همین دلیل شب ها ایستگاه های رادیویی دور دست را بهتر از روز می توان گرفت. گاهی اوقات انفجارات سطح خورشید میزان یونیزه بودن گازهای لایه D را افزایش می دهند و در ارتباطات رادیویی اختلالاتی به وجود می آورند.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «یونوسفر چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب چرا، چطور، چگونه؟، نوشته ی دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال و ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز از موسسه نشر و تحقیقات ذکر، منتشر شده در تیر 1393 با شابک 978-964-307-221-6 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
