رادیواکتیویته چیست؟

رادیواکتیویته یا پرتوزایی، توصیف کننده ذرات زیراتمی بسیار کوچک و پرتوهای پُر انرژی ای است که از هسته های مرکزی بعضی از انواع اتم ها بیرون داده می شوند. حداقل سه نوع رادیواکتیویته وجود دارد که عبارتند از تابش های آلفا، بتا و گاما.

تابش آلفا شامل دو پروتون و دو نوترون است که به هم چسبیده اند و به هسته یک اتم هلیم شباهت دارند. تابش بتا از الکترون ها و پوزیترون ها تشکیل شده و هنگامی تولید می شود که درون هسته، یک نوترون به یک پروتون یا یک پروتون به یک نوترون تبدیل می شود.

هر دو نوع رادیواکتیویته آلفا و بتا، عدد اتمیِ اتم برجا مانده را تغییر می دهند. تابش گاما از تابش الکترومغناطیس با فرکانس بسیار بالا تشکیل می شود. این نوع تابش، نوع هسته برجا مانده را تغییر نمی دهد و در مقایسه با ذرات آلفا و بتا، قدرت نفوذ بیشتری دارد.

نکته: ذرات آلفا انرژی کمی دارند و یک ورق کاغذ هم می تواند راهشان را سد کند. ذرات بتا، از کاغذ می گذرند ولی از آلومینیوم عبور نمی کنند. ذرات گاما از همه پُر قدرت تر هستند و فقط لایه ای ضخیم از فولاد یا سرب می تواند مانع عبور آنها شود.

رادیواکتیویته یا پرتوزایی یک فرآیند تصادفی است و نمی توان زمان پرتوزایی یک اتم خاص را تعیین کرد. اما برای تعداد زیادی از اتم ها می توان زمان از بین رفتن نیمی از آنها را تعیین کرد. این زمان را نیمه عمر می نامند.

رادیواکتیویته را با واحدی به نام بکرل اندازه گیری می کنند که نام کاشف آن است. آنتوان هانری بکرل یک فیزیکدان فرانسوی بود که در سال 1896 میلادی رادیواکتیویته را کشف کرد. او دریافت که تابش بیرون آمده از نمک های اورانیوم، صفحات عکاسی را کدر و تار می کند. او به تحقیق در مورد این تابش ادامه داد و سه ماه بعد ثابت کرد که مقداری از آن را ذرات باردار تشکیل می دهند. به خاطر همین تحقیقات، در سال 1903 میلادی جایزه نوبل فیزیک را بطور اشتراکی با کاشفان رادیوم (پییر و ماری کوری) بدست آورد.

منابع

1. کتاب Kingfisher Science Encyclopedia. تالیف Catherine Headlam. ترجمه محمود سالک. نشر Kingfisher Books. سال 1991.