کم کاری تیروئید چیست؟
وجود ید برای تولید هورمون‌های تیروئیدی در بدن لازم است. در حقیقت، مهم‌ترین محل مصرف ید در بدن، غده تیروئید است و کمبود این عنصر، عملکرد غده تیروئید را مختل می‌کند. ید با غذا وارد بدن می‌شود و توسط دستگاه گوارش به داخل جریان خون انتقال می‌یابد. غده تیروئید به شکل بسیار موثری ید را از جریان خون برداشته و آن را با غلظت‌های بالا در سلول‌های خود ذخیره می‌کند. در آنجا یون‌های ید به مولکول‌های ید تبدیل می‌شوند و پس از ترکیب با تیروزین (نوعی اسید آمینه)، هورمون‌های تیروئید را می‌سازد.
وظیفه اصلی هورمون‌های تیروئید، کنترل فعالیت‌های متابولیکی سلول‌ها است. T4 که نسبتاً ضعیف‌تر است، متابولیسم بدن را در وضعیت ثابتی نگه می‌دارد. T3 در حدود 5 مرتبه قوی‌تر از T4 است و عملکرد متابولیکی سریع‌تری دارد. این هورمون‌ها با افزایش سطح آنزیم‌های اختصاصی که مصرف اکسیژن را بالا می‌برند و نیز تغییر در نوع واکنش بافت‌ها نسبت به سایر انواع هورمون‌ها، فرآیندهای سوخت و ساز را تسریع می‌کنند.
هورمون‌های تیروئیدی، تکثیر سلولی را تحت تاثیر قرار می‌دهند و نقش مهمی در تکامل مغز ایفا می‌کنند. حضور این هورمون‌ها برای رشد طبیعی لازم است. هورمون‌های تیروئیدی از طریق تداخل در متابولیسم سلولی، تمامی اعضای مهم بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. کم کاری تیروئید در نتیجه سطوح پایین‌تر از حد طبیعی هورمون تیروئید در جریان خون ایجاد می‌شود. کمبود هورمون تیروئید می‌تواند همه عملکردهای بدن را تحت تاثیر خود قرار دهد.
علائم کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید غالباً بین 40 تا 70 سالگی بروز می‌کند و در خانم‌ها 5 برابر شایع‌تر از آقایان است و با افزایش سن، شیوع آن بیشتر می‌شود. کم کاری شَدید غده تیروئید باعث کاهش دمای بدن و سرعت ضربان قلب می‌شود. بیمار بدون مصرف زیاد غذا، بتدریج اضافه وزن پیدا می‌کند. از مهم‌ترین علائم کم کاری تیروئید می‌توان به افسردگی، خواب آلودگی، کسالت، خستگی زودرس، پریدگی رنگ تنه و اندام‌ها و صورت متمایل به رنگ زرد، خشکی پوست، ریزش موها، ضخیم شدن صدا، خونریزی بیش از حد دوران قاعدگی، ورم سر و صورت، یبوست و علائم متعدد دیگر اشاره کرد.
از آنجا که کم کاری تیروئید بیشتر در خانم‌های مسن اتفاق می‌افتد، توصیه می‌شود خانم‌های مسن تست رایج سالانه انجام دهند و خانم‌هایی که قصد بارداری دارند تست کم کاری تیروئید بدهند. در موارد خستگی، پوست خشک، یبوست، افزایش وزن و گواتر باید تست تشخیصی تیروئید انجام شود.
بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید باید از مصرف زیاد مواد غذایی گواتروژن پرهیز کنند و سبزیجات را به صورت پخته مصرف نمایند. مواد غذایی گواتروژن شامل انواع کلم، شلغم، روغن کلزا (کانولا)، بادام زمینی، ارزن و سویا است.
نکته: سویا مانع جذب کافی داروهای تیروئید می‌شود، بنابراین باید در مصرف آن احتیاط شود.
توجه داشته باشید از نمک در پایان پخت غذا استفاده کنید، زیرا در غیر این صورت ید موجود در نمک هنگام برداشتن درِ ظرف غذا، همراه با بخار خارج می‌شود. در این صورت شما میزان ید کمتری از آنچه انتظار می‌رود دریافت خواهید کرد. در ضمن نمک یددار را نباید در شیشه‌های شفاف و در معرض نور نگهداری کرد. البته توجه کنید زیاده‌روی در مصرف ید باعث کم کاری تیروئید خواهد شد.
اطمینان نسبت به تامین مقادیر کافی ویتامین‌های E – A – C و ویتامین‌های گروه B بویژه B6 – B3 – B2 که برای تولید هورمون تیروئید ضروری هستند، لازم است. در پایان اینکه استفاده از اسیدهای چرب ضروری بویژه مکمل امگا 3 که منبع غنی آن ماهی‌های روغنی آب‌های سرد هستند، می‌تواند در تخفیف برخی علائم مفید باشد. کمبود اسیدهای چرب ضروری می‌تواند باعث برهم خوردن تعادل در عملکرد غده تیروئید شود.
منابع
- دکتر کاوه سالارمند (داروساز). روزنامه جام جم.
