آلیاژ چیست؟
یکی از ویژگی‌های فلزات، قابلیت مخلوط شدن آنها با فلزات و یا غیر فلزات دیگر است. این عمل معمولاً در حالت مذاب صورت می‌گیرد و به این ترتیب محلول یک یا چند جامد در جامد دیگر بدست می‌آید که به آن محلول جامد یا آلیاژ گفته می‌شود. آلیاژ معمولاً بسیار مفیدتر از مواد اولیه تشکیل دهنده‌اش است.
انسان از زمان‌های گذشته با چندین آلیاژ از جمله برنج و برنز آشنا بوده است. برنج از مخلوط مس و روی مذاب و برنز از مخلوط مس و قلع مذاب بدست می‌آید.
اکثر فلزات خالص غالباً برای استفاده‌های عملی مناسب نیستند. دوام، سختی، نقطه ذوب و رنگ فلزات را می‌توان با افزودن یک یا چند فلز دیگر به آنها بهبود بخشید. بطور مثال آلومینیوم خالص بسیار سبک است و استحکام چندانی ندارد. ولی وقتی مس و منیزیم به آن افزوده می‌شود، آلیاژ مقاومی بدست می‌آید. مس و قلع، فلزاتی نرم هستند. ولی از ترکیب آنها آلیاژ سخت و مقاومی به وجود می‌آید. برنج نیز آلیاژ محکمی است و کاربردهای فراوانی دارد. لحیم نرم، آلیاژ سرب و قلع است. بطورکلی آلیاژها مقاوم‌تر از فلزات خالص هستند و کارآیی بیشتری دارند.
امروزه فولاد یکی از مهم‌ترین آلیاژها به شمار می‌رود. فولاد از ترکیب آهن و کربن بدست می‌آید. سالانه میلیون‌ها تن فولاد در سراسر جهان تولید می‌شود. فولاد در ساختمان‌سازی، پل‌سازی و ساخت وسائل مختلف بکار می‌رود. آلیاژهای آلومینیوم بسیار سبک بوده و به همین دلیل از آنها برای ساختن هواپیما، فضاپیما، موشک، وسائل نقلیه موتوری و بسیاری وسائل دیگر استفاده می‌شود.
آلیاژهای سرب در ساخت الکترودهای باتری‌های قوی، آلیاژهای روی در ساخت اتومبیل و آلیاژهای گران قمیت طلا، نقره و پلاتین در جواهرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این فلزات، نرم هستند و باید با سایر فلزات ترکیب شوند. طلا و نقره را معمولاً با مس و پلاتین را با فلز ایریدیم ترکیب می‌کنند. فولاد ضد زنگ و آلیاژهای آلومینیوم را آلیاژهای قرن بیستم می‌نامند. آلیاژهای تنگستن و مولیبدن در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند و در ساخت موشک بکار می‌روند.
منابع
- کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.
