سندروم مرگ ناگهانی نوزاد چیست؟
سندروم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)، مرگ ناگهانی نوزاد و کودک زیر یکسال است که اغلب بدون دلیل یا توضیح خاصی اتفاق می‌افتد. از آنجا که نوزاد و کودک اغلب در گهواره خوابیده‌اند که دچار مرگ می‌شوند؛ به آن مرگ گهواره هم گفته می‌شود.
این سندروم دو نوع دارد:
- نوع اول: سندروم مرگ ناگهانی کودک زیر یکسال نامیده می‌شود و حالتی است که کودک زیر یکسال در خواب و بدون دلیل مشخصی فوت می‌کند. احتمال بروز این سندروم در کودکان 2 تا 4 ماه بیشتر است.
- نوع دوم: مربوط به مرگ کودک زیر یکسال در خواب به صورت اتفاقی است. این حادثه زمانی رخ می‌دهد که کودک زیر یکسال در اثر عامل دیگری مانند اسباب‌بازی، بالش، روانداز سنگین، یا حتی غلتیدن والدین یا خواهر و برادر در حین خواب به سمت‌شان، خفه می‌شود.
اگرچه علت دقیق سندروم مرگ ناگهانی کودک زیر یکسال ناشناخته است، اما به نظر می‌رسد مربوط به نقص در بخشی از مغز است که تنفس و همچنین بیدار شدن از خواب را کنترل می‌کند.
با وجود عدم شناسایی دقیق علل بروز این حادثه، برخی عوامل به عنوان عامل خطر شناسایی شده است. لازم است همه والدین از آنها آگاه باشند و در مواقع لزوم پیشگیری‌های لازم را جهت حفاظت از نوزادان انجام دهند. یکی از مهم‌ترین این اقدامات که در ادامه به آن بیشتر می‌پردازیم، خواباندن نوزادان به پشت (روی کمر) است.
علل
مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی و فاکتورهای محیطی هنگام خواب می‌تواند کودک را نسبت به این سندروم آسیب‌پذیرتر کند. این عوامل ممکن است از کودکی به کودک دیگر متفاوت باشد.
عوامل فیزیکی
عوامل فیزیکی مرتبط با سندروم مرگ ناگهانی نوزاد عبارت است از:
- نقص مغزی: بعضی از کودکان با مشکلاتی به دنیا می‌آیند که احتمال مرگ با SIDS را در آنها بیشتر می‌کند.
- وزن کم در زمان تولد: زایمان زودرس یا چند قلویی، احتمال کامل نشدن مغز نوزاد را افزایش می‌دهد. بنابراین کنترل کمتری بر فرآیندهای خودکار مانند تنفس و ضربان قلب دارد.
- عفونت تنفسی: بسیاری از کودکانی که بر اثر SIDS فوت کردند، اخیراً سرما خورده بوده‌اند که ممکن است منجر به مشکلات تنفسی در آنها و نهایت فوت در خواب شده باشد.
فاکتورهای محیطی خواب
گهواره کودک، نحوه خوابیدن یا وسائلی که در گهواره وجود دارد به علاوه علل فیزیکی می‌تواند احتمال بروز سندروم مرگ ناگهانی کودک را افزایش دهد. برای مثال:
- خوابیدن روی شکم یا به پهلو: خوابیدن در این دو حالت ممکن است نفس کشیدن را برای کودک دشوار کند.
- خوابیدن روی یک سطح نرم: خوابیدن روی شکم روی یک سطح نرم می‌تواند در مسیر ورود هوا به داخل بدن کودک موانعی ایجاد کند.
- خوابیدن در یک تخت خواب در کنار نوزاد: اگرچه بهتر است کودک زیر یکسال با پدر و مادر در یک اتاق بخوابد، اما خوابیدن روی یک تخت به همراه والدین می‌تواند خطر وقوع آسیب را بیشتر کند.
- خوابیدن در گرمای بیش از حد: گرمای بیش از حد موقع خواب می‌تواند خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد زیر یکسال را افزایش دهد.
سایر عوامل خطر
از دیگر عواملی که خطر ابتلا به این سندروم را افزایش می‌دهد، عبارت است از:
- جنسیت: احتمال مرگ پسران در اثر SIDS کمی بیشتر است.
- سن: کودکان بین ماه‌های دوم و چهارم زندگی بیشترین آسیب‌پذیری را دارند.
- نژاد: به دلایلی که هنوز بطور کامل مشخص نیست، نوزادان غیر سفید پوست بیشتر در معرض ابتلا به SIDS هستند.
- سابقه خانوادگی: نوزادانی که خواهر یا برادرشان بر اثر SIDS فوت کرده‌اند در معرض خطر بیشتری هستند.
- دود سیگار: نوزادانی که با افراد سیگاری زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر SIDS هستند.
- نارس بودن: هم تولد زود هنگام و هم داشتن وزن کم در هنگام تولد، احتمال وقوع SIDS را در کودک افزایش می‌دهد.
پیشگیری
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از سندروم مرگ ناگهانی نوزاد وجود ندارد. اما می‌توان با رعایت نکات زیر شرایط خواب ایمن‌تری را برای نوزادان و کودکان فراهم کرد:
- کودک خود را هر بار (چه شب‌ها و چه برای خواب‌های کوتاه مدت) به پشت بخوابانید. (روی کمر)
- در طول خواب از استفاده از وسائلی که کودک را در یک وضعیت نگه می‌دارند، خودداری کنید. اگر کودک شما وضعیت سلامتی خاصی دارد که نیاز به موقعیت متفاوتی برای خواب دارد، گزینه‌های ایمن برای رفع نیازهای کودک‌تان را با مشورت متخصصان در اختیار او قرار دهید. در ماه‌های اول پس از تولد، اگر کودک هنگام خواب روی شکم خود می‌غلتد، به آرامی او را روی پشت خود قرار دهید. هنگامی که کودک شما بیدار است یا زمانی که به سنی برسد که بتواند بدون کمک از هر دو طرف غلت بزند، این کار ضروری نیست. اما در دوران نوزادی، حتی برای مدتی کوتاه یا برای آرام کردن گریه نوزاد هم نباید روی شکم خوابانده شود.
- تخت یا گهواره کودک و نوزاد را تا حد امکان خلوت نگه دارید. از یک تشک سفت استفاده کنید. از قرار دادن کودک روی تشک‌های ضخیم و کرکی مانند پوست بره یا لحاف ضخیم خودداری کنید. بالش‌ها، اسباب‌بازی‌های کرکی یا حیوانات عروسکی را در گهواره نگذارید. اگر صورت کودک روی آنها قرار بگیرد، ممکن است در تنفس وی اختلال ایجاد کند.
- کودک خود را گرم نگه دارید اما نه خیلی گرم. گرمای بیش از حد خطر ابتلا به SIDS را افزایش می‌دهد. برای تشخیص دمای مناسب، سر کودک را چک کنید. اگر گرم باشد یعنی دمای محیط مناسب است. دست‌ها و پاهای کودک بطور معمول کمی خنک‌تر هستند. برای اطمینان از مناسب بودن دمای هوا، پشت گردن کودک خود را بررسی کنید و اگر عرق کرده یا برافروخته به نظر می‌رسد، یک لایه از روی او بردارید. دمای اتاق باید برای بزرگسالان مطلوب باشد. برای گرم نگه داشتن نوزاد در خانه کافی است از یک پتوی نازک استفاده کنید و نیازی به استفاده از کلاه و لباس بیشتر نیست.
- قنداق کردن محکم می‌تواند نفس کشیدن را برای کودک سخت کند و همچنین باعث گرم شدن بیش از حد او و افزایش خطر SIDS شود. به علاوه کودک و یا نوزاد قنداق شده ممکن است هنگام غلت زدن روی شکم بماند و نتواند به موقعیت امن‌تری بازگردد. در حالت ایده‌آل کودک باید حداقل به مدت شش ماه و در صورت امکان تا یکسال در اتاق شما، اما به تنهایی در گهواره یا تخت خودش بخوابد. تخت بزرگسالان برای نوزادان ایمن نیست. کودک ممکن است بین فضای بین تشک و دیوار یا قسمت‌های مختلف گیر کند و خفه شود. همچنین ممکن است والدین هنگام خواب بطور تصادفی غلت بزنند و بینی و دهان کودک را بپوشانند که می‌تواند خود منجر به خفگی شود.
- بهتر است نوزاد از شیر مادر تغذیه شود. شیر مادر به محافظت از کودک در برابر SIDS و بسیاری از بیماری‌های دوران کودکی کمک می‌کند. هنگامی که با کودک خود در اتاق مشترک هستید، شیردهی آسان‌تر است. همچنین کودک نزدیک‌تان می‌خوابد و می‌توانید مراقب او باشید.
- از پستانک استفاده کنید. مکیدن پستانک بدون بند در زمان خواب ممکن است خطر SIDS را کاهش دهد. اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید، منتظر بمانید تا به 3 تا 4 هفتگی برسد و بعد به او پستانک بدهید تا به روال شیردهی عادت کند. اگر کودک شما به پستانک علاقه‌ای ندارد، او را مجبور نکنید. توجه داشته باشید اگر در هنگام خواب پستانک از دهان نوزاد افتاد نباید آن را مجدد داخل دهانش بگذارید.
- واکسیناسیون کودک را به موقع انجام دهید. هیچ مدرکی مبنی بر اینکه واکسیناسیون خطر SIDS را افزایش می‌دهد وجود ندارد و برخی شواهد نشان می دهد که ایمن‌سازی می‌تواند حتی به پیشگیری از SIDS کمک کند.
سلامتی شما و خانواده‌تان آرزوی ما است.
