شایع‌ترین عوامل سقط مکرر
سقط مکرر، یک تجربه بسیار دردناک چه برای پزشک و چه برای بیمار می‌باشد که با میزان شیوع 3 درصد، یکی از شایع‌ترین عوارض حاملگی است. سقط مکرر با از دست دادن محصول حاملگی بطور پیاپی و به تعداد سه بار یا بیشتر، در سه ماهه اول بارداری تعریف می‌شود.
سقط‌های مکرر به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. در سقط مکرر اولیه، هیچگاه بارداری به شکل موفقیت‌آمیز روی نداده است. در سقط مکرر ثانویه، پس از یک تولد زنده، سقط‌های مکرر روی خواهند داد. البته عوامل مختلفی از جمله اختلالات ساختمانی رحم، مشکلات هورمونی، اختلالات کروموزومی، سندروم تخمدان پلی کیستیک، بیماری‌های خودایمنی و اختلالات همراه با افزایش انعقادپذیری خون باعث ایجاد سقط‌های مکرر می‌شوند.
در مورد دلایل و عوامل سقط مکرر، با دکتر سهیلا عارفی – متخصص زنان و زایمان و نازایی – گفتگو کرده‌ایم که شما می‌توانید در ادامه مطالعه نمایید.
تفاوت میان سقط منفرد و سقط مکرر
شایع‌ترین علت سقط منفرد، دلایل ژنتیکی است، در حالی که شایع‌ترین دلیل سقط مکرر عوامل ایمونولوژیک می‌باشد. معمولاً سقط‌های ژنتیکی در سنین پایین‌تر حاملگی، در زمانی که طول جنین کمتر از 30 میلیمتر است اتفاق می‌افتد اما سقط‌های ایمونولوژیک در حاملگی‌های بالای 10 هفته، بیشتر دیده می‌شود.
اختلالات ایمونولوژیک
اختلالات ایمونولوژیک، شایع‌ترین و مهم‌ترین علت سقط مکرر می‌باشد. مهم‌ترین دلیل ایمونولوژیک، سندروم آنتی فسفولیپید است. به همین دلیل، کالج آمریکایی زنان و زایمان (ACOG)، اندازه‌گیری آنتی‌بادی ضد فسفولیپید در خانم‌های با سابقه سقط مکرر را الزامی دانسته است. این آزمایش باید هر 6 هفته یکبار تکرار شود.
سندروم آنتی فسفولیپید با علائم کلینیکی خاصی خود را نشان می‌دهد. علائمی مانند مسمومیت بارداری، ریتم غیرطبیعی قلب جنین، از بین رفتن جنینِ به ظاهر نرمال پس از 10 هفته بدون علت مشخص و یا زایمان زودرس قبل از 34 هفته با افزایش فشار خون و نارسایی جفت. گاهی این سندروم در زمینه بیماری لوپوس ایجاد می‌شود که توجه به آن بسیار مهم است.
اختلالات سیستم ایمنی بدن
یکی از دلایل سقط مکرر، مشکلات مربوط به سیستم ایمنی بدن می‌باشد. در واقع این مشکل زمانی رخ می‌دهد که پاسخ ایمنی طبیعی بدن به ژن‌های جنین و جفت، غیر طبیعی باشد.
این مشکل باعث اختلال در ایجاد آنتی‌بادی‌های بدن مادر شده و به از دست رفتن جنین منجر خواهد شد. برخی از مطالعات نشانگر اهمیت یکسان بودن ژن‌های گلبول‌های سفید (که در رد پیوند دخالت دارد) در بروز سقط و اشکال در لانه‌گزینی می‌باشد. مطالعات دیگر نیز بطور اختصاصی حاکی از ارتباط این ژن‌ها با سقط مکرر و ارتباط با ناباروری و شکست در IVF است. اهمیت آن در وزن زمان تولد نوزادانی که دوران جنینی موفقی را گذرانده‌اند در مطالعات نشان داده شده است.
از اختلالات هورمونی که به سقط مکرر منجر می‌شوند می‌توان به اختلالات و ضعف تخمدان، دیابت و بیماری‌های تیروئیدی اشاره کرد. تداوم بارداری در خلال 2 ماه اول بارداری وابسته به تولید پروژسترون از تخمدان است که اگر به مقدار کافی تولید نشوند، سلول‌های جفتی رشد کافی نخواهند داشت و به سقط خودبخود منجر می‌شود.
علت سقط در دیابت ممکن است اختلال در جریان خون رحمی باشد. کم‌کاری تیروئید، بیماری هورمونی دیگری است که به دلیل تاثیر روی تخمک‌گذاری و اختلال عملکرد تخمدان‌ها می‌تواند باعث سقط مکرر شود.
نحوه تشخیص سقط مکرر
در بیشتر بیماران پس از 2 تا 3 بار سقط پیاپی باید ارزیابی‌های لازم صورت گیرد. برای ارزیابی سقط مکرر، علاوه بر گرفتن شرح حال و انجام معاینه بالینی، از آزمون‌هایی مانند بررسی کروموزوم والدین، بررسی آنتی‌بادی‌های موثر در سقط مکرر، بررسی ترومبوفیلیا (نوعی اختلال افزایش انعقاد خون)، ارزیابی حفره رحم (با تصویربرداری از رحم و لوله‌های رحم)، بررسی کروموزومی محصول حاملگی و سایر آزمایش‌های خونی استفاده می‌شود.
در بررسی آناتومیک رحم با انجام عکس رنگی رحم می‌توان به وجود اشکالاتی در ساختمان رحم پی برد که اکثراً با انجام هیستروسکوپی (آندوسکوپی رحم) قابل تشخیص و درمان است. از جمله ناراحتی‌های قابل تشخیص با این روش عبارتند از:
- چسبندگی‌های داخل رحمی و دیواره وسط رحم
- پولیپ یا فیبروم داخل رحمی
- سپتوم رحم
- ناهنجاری‌های شریان رحمی
- نارسایی دهانه رحم
- لیومیوم‌ها
- آدنومیوز
راه‌های درمان
در بیمارانی که دچار سقط مکرر با علت ایمونولوژیک هستند، درمان با استفاده از هپارین، آسپرین، ویتامین D، ایمونوگلوبولین تزریقی (تنظیم کننده سیستم ایمنی) و یا ترکیبی از این درمان‌ها امکانپذیر است. هپارین علاوه بر اثر ضد انعقادی، اثرات ایمونولوژیک دارد. ویتامین D نیز اثرات ایمونومدولاتور (تنظیم کننده سیستم ایمنی) دارد.
تغذیه و سقط مکرر
امروزه محققان به غیر از موارد اشاره شده، روی یکی دیگر از دلایل ناشناخته سقط مکرر یعنی تغذیه تمرکز کرده‌اند. پیش از این، بررسی‌ها نشان داده بود چاقی یا لاغری مفرط تاثیری منفی بر باروری و تخمک‌گذاری دارد و حتی می‌تواند در صورت بارداری خانم سبب سقط جنین شود. این موضوع بویژه زمانی که شاخص توده بدنی (BMI) پایین‌تر از 18.5 یا بالاتر از 30 باشد بیشتر قابل مشاهده است. اما آنچه اهمیت بیشتری نسبت به وزن بالا دارد، چربی‌های دور شکم است، چرا که کنترل قندخون را تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند باعث سقط جنین شود.
جالب است بدانید داشتن وزن بالا بر تخمدان، آندومتر و رحم نیز تاثیرگذار است و هر میزان اضافه وزن بالاتر برود، کیفیت تخمک پایین‌تر آمده و رشد جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سقط جنین در این خانم‌ها بسیار دیده می‌شود و فرقی نمی‌کند که این خانم‌ها طبیعی باردار شده باشند یا به روش مصنوعی. به همین دلیل است که طبق قوانین؛ خانم‌هایی که مایل به بارداری با روش مصنوعی هستند، ابتدا باید وزن خود را (در صورت داشتن اضافه وزن) کاهش دهند.
سایر عوامل موثر در سقط مکرر
سقط مکرر می‌تواند بر بارداری‌های بعدی هم تاثیر منفی بگذارد. به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده زنانی که دچار سقط مکرر می‌شوند، دچار کمبود ویتامین B9 یا اسید فولیک می‌باشند. حتی برخی از آنها حاصل اختلالات ژنتیکی هستند که از جذب ویتامین B9 جلوگیری کرده و اگر تغذیه آنها حاوی مقدار کمی اسید فولیک باشد، کمبود آن می‌تواند تاثیر مخربی بر جنین داشته باشد.
همین دسته از زنان در صورتی که بطور مرتب ویتامین‌های گروه B را مصرف کنند، مانع از سقط خواهند شد و در صورتی که طی دوران بارداری و قبل از آن اسید فولیک مصرف کنند، سقط جنین به میزان 57 درصد کاهش خواهد یافت. برخی بیماری‌ها نظیر بیماری سلیاک (عدم تحمل گلوتن) می‌تواند یکی از دلایل سقط جنین باشد.
این بیماری گرچه شایع است اما در برخی موارد تشخیص داده نمی‌شود و در نتیجه بدون درمان باقی می‌ماند. از جمله نشانه‌های ابتلا به این بیماری، اسهال شَدید و لاغری است. این ناراحتی می‌تواند بر تخمک‌گذاری نیز تاثیر گذاشته و عامل ناباروری یا سقط جنین باشد. خانم‌هایی که مبتلا به این ناراحتی هستند با دریافت رژیم بدون گلوتن می‌توانند از بروز سقط پیشگیری کنند.
ماده غذایی دیگری که گاهی احتمال سقط را افزایش می‌دهد، قهوه است. جالب است بدانید احتمال سقط در صورتی که میزان مصرف کافئین در روز از 250 میلیگرم یا دو فنجان قهوه بالاتر برود به شدت افزایش می‌یابد. نکته دیگر اینکه باید متوجه مصرف کافئین پنهان هم بود. این کافئین در چای، برخی نوشابه‌ها و شکلات وجود دارد.
بدیهی است مصرف نوشیدنی‌های الکلی نیز بسیار مضر می‌باشد و اثرات منفی آن بر مادر و جنین اثبات شده است.
