منظور از آب و هوا (اقلیم) چیست؟
متوسط شرایط و وضع هوای یک ناحیه خاص از زمین در یک دوره طولانی (حداقل 50 سال) را آب و هوا یا اقلیم آن ناحیه می‌نامند. این شرایط شامل متوسط دما، بارش باران، فشار هوا، رطوبت، ساعات آفتابی و سرعت و جهش وزش باد در آن ناحیه است.
دما و بارش باران مهم‌ترین عوامل در تعیین آب و هوا هستند. اگر به نقشه آب و هوایی زمین یا نقشه‌های مربوط به میزان بارش باران و دما در نقاط مختلف جهان نگاه کنید، الگویی متغیر را می‌بینید. اقلیم‌های متفاوت به صورت نوارهایی از غرب به شرق امتداد می‌یابند. عامل دیگری که بر آب و هوا اثر می‌گذارد، توزیع خشکی و دریا است. دلیل این تاثیر آن است که نواحی قاره‌ای بسیار سریع‌تر از دریاها گرم و سرد می‌شوند و این حالت، الگوی آب و هوایی یک ناحیه را تعدیل یا ملایم می‌کند.
هوای گرم، در مقایسه با هوای سرد، آب بیشتری را در خود نگه می‌دارد. در نزدیکی استوا، حرارت خورشید، هوا را گرم می‌کند. این هوای گرم، مقدار زیادی از آب تبخیر شده از اقیانوس‌ها را درون خود نگه می‌دارد. با بالا رفتن هوای گرم، بخار آب موجود در آن، متراکم می‌شود و ابرهای باران‌زا را به وجود می‌آورد. به همین دلیل، این نواحی، گرم و مرطوب هستند. هوایی که بر فراز منطقه استوایی بالا رفته و گردش کرده است، در شمال یا جنوب استوا دوباره پایین می‌آید. هوا، همزمان با کاهش ارتفاع، گرم‌تر می‌شود و می‌تواند آب بیشتری را در خود نگه دارد. در اینجا، صحراهای خشک و گرم زمین شکل می‌گیرند، زیرا مقدار بارندگی بسیار کم است.
پرتوهای خورشید، اتمسفر را به مقدار بسیار کم گرم می‌کنند. این گرمای منعکس شده از زمین است که بیشترین اثر گرم‌کنندگی را در اتمسفر دارد. در نواحی قطبی، پرتوهای خورشید باید مسافت بیشتری را طی کنند تا به زمین برسند و در این مسیر، مقداری از گرمایشان را از دست می‌دهند. هوا در قطب‌ها بقدری سرد است که تمام بارش به صورت برف است. قطب‌ها سردترین نقاط زمین هستند. مناطقی که بین این سه ناحیه اصلی آب و هوایی قرار می‌گیرند، آب و هوای بسیار متغیری دارند و وجود کوه‌ها، جنگل‌ها یا شهرهای بزرگ، بر آب و هوایشان تاثیر می‌گذارد.
نواحی آب و هوایی
زمین را می‌توان بطورکلی به شش ناحیه آب و هوایی تقسیم کرد. در هر ناحیه، بسته به عرض و طول جغرافیایی، شرایط متفاوتی در نقاط مختلف وجود دارد.
- آب و هوای قطبی: همیشه سرد (میانگین دما زیر 10 درجه سانتیگراد)، تابستان سرد و کوتاه، بارش کم.
- آب و هوای کوهستانی: تحت تاثیر ارتفاع، سردتر و پُر باران تر از اقلیم‌های مجاور.
- آب و هوای جنگلی سرد: تابستان کوتاه و خنک (چهار ماه در 10 تا 20 درجه سانتیگراد)، زمستان طولانی و سرد، بارش کم تا متوسط.
- آب و هوای معتدل: تابستان نسبتاً سرد (طی 8 ماه میانگین دما 10 تا 20 درجه سانتیگراد)، بارش متوسط در تمام فصول.
- آب و هوای خشک (بیابانی): گرم تا سرد، تغییرات بزرگ دما در طول شبانه روز (غیر از نواحی ساحلی)، بارش کم.
- آب و هوای بارانی استوایی: همیشه گرم و مرطوب (دماهای بالای 20 درجه سانتیگراد)، بارش فراوان در طول سال.
