چگونه بر احساس تنهایی غلبه کنیم؟

با افزایش تعداد افراد تنها در دنیا، گروهی از محققان بر آن شده اند تا تحقیق کنند که آیا احساس تنهایی واقعاً دردناک است و آیا می توانیم مانع از این بشویم که تنهایی، ما را به بیماری بکشاند. امروزه مردم در جوامع نسبت به قبل فاصله بیشتری از هم دارند، اما اگر یک دلیل برای دور هم جمع شدن افراد باشد، احساس تنهایی است. این احساس را همه، از سالمندان گرفته تا کودکان، تجربه می کنند.

نتایج پژوهشی که اخیراً در انگلستان انجام شده است، نشان می دهد که حدود نه میلیون نفر از احساس تنهایی مزمن رنج می برند؛ یعنی اگر همه افراد تنهای انگلستان را در یک شهر جمع می کردند، شهری به بزرگی لندن درست می شد.

خب؛ این فقط ناراحت کننده نیست، بلکه خطرناک هم هست. مطالعات نشان می دهند که ابتلا به احساس تنهایی، درست به اندازه مصرف 15 نخ سیگار در روز و حتی بدتر از چاقی، برای سلامتی مضر است. احساس تنهایی همچنین با افزایش خطر بیماری های قلبی و سکته همراه است و احتمال مرگ زود هنگام را تا 26 درصد بالا می برد؛ اما چگونه تنهایی می تواند چنین تاثیری داشته باشد؟

در این مقاله شما می توانید با پیشگیری از عوارض مخرب تنهایی آشنا شوید.

استیو کول، پزشک و محقق در دانشگاه کالیفرنیا می گوید که بخشی از جواب این سوال، به تاثیر احساس تنهایی بر سیستم ایمنی بر می گردد. مطالعات او نشان می دهند که افراد مبتلا به احساس تنهایی مزمن، دچار تغییری در برنامه ریزی سلول های ایمنی بدن می شوند؛ به جای اینکه گوش به زنگ مبارزه با ویروس ها باشند، درست مثل وقتی که دچار جراحت شده باشد، بدن شان در وضعیت آمادگی برای مقابله با عفونت باکتریایی قرار می گیرد. این همان موقعیت گذرایی است که بدن در شرایط معروف به مبارزه یا فرار، در آن قرار می گیرد، با این تفاوت که افراد تنها، در همین وضعیت باقی می مانند. در بلندمدت، این وضعیت به التهاب شَدید منجر خواهد شد که اثبات شده در ابتلا به سرطان، حمله قلبی، آلزایمر و افسردگی نقش دارد. کول می گوید: «تنهایی، به خودی خود، یکی از خطرناک ترین وضعیت هایی است که ما با آن مواجه ایم.»

مردم زخمی

این واکنش بدن به تنهایی، روی مغزمان هم اثر می گذارد و باعث رفتارهایی می شود که در نهایت حتی باعث می شود تنهاتر هم بشویم. وقتی این سیگنال های التهابی به مغز می رسد، جنبه های خاصی از عملکرد مغز، از جمله انگیزه های اجتماعی تغییر می کنند که باعث می شود بیشتر دفاعی، گارد گرفته و شبیه آدم های زخم خورده رفتار کنیم که طبیعتاً اصلاً وضعیت مناسبی برای معاشرت و مهمانی نیست.

دانشمندان این تغییرات را در اسکن های مغزی دیده اند. آنها به افراد تنها، دو تصویر را نشان دادند، تصویر یک تهدید اجتماعی مثل قلدری و تصویر یک تهدید غیر اجتماعی مثل حمله کوسه. افراد تنها، به تهدید اجتماعی خیلی سریع تر از هر نوع خطر دیگری واکنش نشان می دادند.

این یافته ها توضیح می دهند که چرا افراد تنها بیشتر و بیشتر در تنهایی خود غرق می شوند. وقتی ما احساس تنهایی می کنیم، تعامل های اجتماعی مان بیشتر مثل یک هشدار خواهد بود، چون انگار در رفتار و گفتار آدم های اطراف مان، تهدیدهای بالقوه بیشتری را درک می کنیم. همین امر باعث می شود بدبین تر هم باشیم و کمتر با دیگران ارتباط برقرار کنیم که در نتیجه باعث می شود حتی بیشتر هم احساس تنهایی کنیم. این چرخه معیوب ادامه پیدا می کند و فرد را بیشتر و بیشتر در تنهایی فرو می برد.

تنهایی در خواب

تحقیقات نشان می دهد که ما حتی وقتی در خواب هستیم هم، احساس تنهایی می کنیم. مطالعه ای که دکتر تیموتی متیوز، روانشناس در کالج کینگ لندن اخیراً روی دو هزار جوان انجام داده است، نشان می دهد که افراد تنها، در مقایسه با دیگران، خواب ضعیف تری را گزارش می کنند و 24 درصد بیشتر، احساس خستگی و عدم تمرکز در روز دارند. این وضعیت حتی با کنترل عامل احتمالی اختلالات روانی یا عصبی، باز هم باقی می ماند. ارتباط بین مشکلات خواب و تنهایی در بین افرادی که در دوره نوجوانی، مواجهه با خشونت شَدید را تجربه کرده بودند، 70 درصد قوی تر از دیگران بود. متیوز توضیح می دهد: «خب، شما احساس می کنید به حال خود رها شده اید، جهان جای تهدیدآمیزتری به نظر می رسد و همین باعث می شود شب نتوانید خوب بخوابید و استراحت کنید.»

این ادراک خطر از محیط، در مورد افرادی که واقعاً در معرض یک تهدید بوده اند (به عنوان نمونه قربانی خشونت) بیشتر است. شاید حالا بهتر بتوان واکنش سیستم دفاعی افراد تنها را درک کرد، آنها مثل کسی هستند که مورد حمله حیوانی درنده قرار گرفته اند و قبیله ای ندارند که از آنها محافظت کند یا آنها را نجات دهد.

این یافته ها با تئوری فرگشت تنهایی هم مطابقت دارد که می گوید انسان ها موجوداتی اجتماعی هستند و اجداد ما برای ادامه، نیاز داشتند با هم تشکیل گروه بدهند؛ بنابراین، احساس تنهایی به نوعی راهی برای بقا است. همانطور که احساس گرسنگی، هشداری است که به ما می گوید بدن مان به غذا نیاز دارد، احساس تنهایی هم هشداری است که به ما می گوید نیاز داریم با دیگران ارتباط برقرار کنیم؛ اما چگونه؟ هنوز راه درازی تا رسیدن به جوابش داریم.

دکتر «مان» می گوید که مردم هنوز از اینکه به پزشک یا مشاور خود بگویند تنها هستند، خجالت می کشند، در حالی که این یک مشکل سلامتی بزرگ است و باید مردم را تشویق کنیم در این باره راحت حرف بزنند.

گفتگوهای گروهی

مان امیدوار است در آینده ای نزدیک، مراکزی تاسیس شوند که با حضور کارشناسان و متخصصان، افراد بتوانند در قالب گروه ها، تعامل داشته باشند و نیاز اجتماعی خود را تغذیه کنند. او همچنین امیدوار است از دل این گروه ها، بتوان از توانمندی های افراد استفاده و آنها را درگیر فعالیت های بیشتر هم کرد.

با این همه، هنوز موارد بسیاری را در مورد تنهایی و بخصوص در حوزه سلامت روان نمی دانیم. مان می گوید: «ما می دانیم که ارتباطی قوی بین افسردگی و تنهایی وجود دارد، تنهایی احتمال افسردگی را در افراد بالا می برد و از سوی دیگر، اگر شما افسرده باشید به احتمال زیاد احساس تنهایی را تجربه خواهید کرد؛ اما در مورد ارتباط تنهایی با دیگر اختلالات روانی، مانند شیزوفرنی یا دوقطبی هنوز به تحقیقات بسیار بیشتری نیاز داریم.»

یکی از نتایج جالب بدست آمده از تحقیقات آن است که افزایش شبکه ی اجتماعی فرد تنها، همیشه راهکار مناسبی نیست. احساس تنهایی با تنهایی اجتماعی فرق دارد، بسیاری از افراد حتی وقتی دورشان شلوغ است هم، احساس تنهایی می کنند. لویی ارسنالت، استاد روانشناسی رشد در کالج کینگ لندن می گوید: «برخی از افرادی که احساس تنهایی می کنند، سوگیری های شناختی ای دارند که باعث می شود روابط شان را راضی کننده یا واقعی و معنادار نبینند؛ بنابراین از دید آنها، دوستان شان، دوستان واقعی نیستند. من فکر می کنم مردم نباید روی تعداد دوستان شان تمرکز کنند، بلکه باید روی یکی دو ارتباط متمرکز شوند تا آنها را رضایت بخش و معنادار کنند و بتوانند معنای واقعی دوستی را درک کنند.»

چگونه بر تنهایی غلبه کنیم؟

اولین قدم، شروع یک گروه یا فعالیتی است که آدم ها را جمع کند، اما تله ای در این راه وجود دارد که بیشتر مردم به دام آن می افتند. به گفته دکتر مان، اگر می خواهید این راه واقعاً جواب بدهد باید پا را از منطقه امن خودتان فراتر بگذارید. ما بطور معمول گرایش داریم که با افراد شبیه به خودمان ارتباط برقرار کنیم؛ اما اگر می خواهیم واقعاً در جایی که زندگی می کنیم، گروهی تشکیل دهیم که به رفع احساس تنهایی مان کمک کند، باید به جذب افرادی که به این تعلق به گروه بیشتر نیاز و علاقه خواهند داشت هم فکر کنیم، مثل بچه ها، سالمندان، افرادی که به نوعی به اختلالات روانی دچار هستند یا معلولیتی دارند که باعث می شود کمتر دیده شوند.

برای اینکار می توانید از یک مشاور یا گروه هایی که قبل از این تشکیل شده اند، کمک بگیرید و سعی کنید به افرادی دسترسی بیابید که آسیب پذیرتر هستند.

مطالعات مردم شناسی نشان می دهد که احساس تنهایی دو نقطه اوج در زندگی افراد دارد: یکی در جوانی و دیگری در دوران پیری. حدس دلایل تنهایی در پیری دشوار نیست، عواملی مانند بازنشستگی، مشکلات حرکتی و از دست دادن اطرافیان از این جمله هستند؛ اما احساس تنهایی در نوجوانی و آغاز جوانی دلایل متفاوتی می تواند داشته باشد. دکتر مان توضیح می دهد: «احساس تنهایی مزمن در جوانان هم اتفاق می افتد، بخصوص در افرادی که طرد می شوند.»

پروفسور کول می گوید: «در سن نوجوانی، دنیای اجتماعی می تواند خطرناک باشد، چون این دوران، گذرگاهی از زندگی است که ما معمولاً بیشترین آگاهی نسبت به موقعیت خودمان را در آن تجربه می کنیم. این دورانی است که نوجوان و جوان ممکن است احساس کند که نزد همسالانش ارزشمند نیست. سطح رقابت بالا است و افرادی که نتوانند در این رقابت ها توجه کافی را کسب کنند، احساس می کنند از دست رفته اند.»

دکتر جولیت ویکفیلد از دانشگاه ناتینگهام ترنت معتقد است که موضوع، دوره های گذار در زندگی است، ما در دوره های گذار زندگی مان، احساس تنهایی می کنیم؛ وقتی از یک مقطع تحصیلی به دیگری می رویم، وقتی بچه دار می شویم، وقتی همسر خود را از دست می دهیم، وقتی بازنشسته می شویم و…. در همه این موارد، برای ما خطر از دست دادن روابطی که قبل از این گذار داشتیم، وجود دارد و می تواند باعث به وجود آمدن احساس تنهایی شود.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «چگونه بر احساس تنهایی غلبه کنیم؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله مجله BBC FOCUS مارس 2018 ترجمه بهنوش خرم روز، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.