چگونه دندان می‌روید؟
دندان ساختاری سخت و استخوان مانند است که در دهان اکثر مهره‌داران وجود دارد. دندان‌های پیشین و نیش برای بریدن و تکه تکه کردن غذا و دندان‌های آسیا برای خرد کردن و له کردن آن بکار می‌روند. دندان‌های جانوران مختلف بر اساس نوع رژیم غذایی آنها تکامل یافته‌اند. در پستانداران گوشتخوار دندان‌های نیش و پیشین تکامل بیشتری یافته‌اند. گیاهخواران، آسیاهای تکامل یافته‌تری دارند. دندان‌های پیشین جوندگان بسیار بلند می‌باشند. دندان‌های انسان با رژیم غذایی او که مخلوطی از گیاهخواری و گوشتخواری است، متناسب شده‌اند.
انسان به هنگام تولد، دندان ندارد. اولین دندان‌ها از شش ماهگی به بعد ظاهر می‌شوند. به این دندان‌ها «دندان‌های شیری» می‌گویند. بین سنین 6 تا 14 سالگی دندان‌های شیری می‌افتند و به جای آنها دندان‌های همیشگی در می‌آیند. تعداد دندان‌های شیری ده عدد در هر آرواره است. در انسان بالغ 32 دندان همیشگی در دو آرواره پایین و بالا وجود دارد.
ساختمان دندان انسان
دندان انسان از دو بخش تشکیل شده است:
- ریشه: ریشه که تعدادش گاهی یک و گاهی به چند عدد نیز می‌رسد، دندان را محکم در استخوان آرواره نگه می‌دارد.
- تاج: تاج قسمت قابل رویت دندان است. یعنی همان قسمتی از دندان که ما می‌توانیم آن را در دهان ببینیم.
در ساختمان دندان چهار ماده مختلف به کار رفته است:
- مینا: مینا ماده‌ای صاف و بسیار سخت است که تاج دندان را در میان گرفته و آن را می‌پوشاند. بیش از 96 درصد آن را املاح آهکی و بقیه را یک پروتئین مخصوص تشکیل داده است.
- ساروج: ساروج ماده‌ای است که از لحاظ جنس به استخوان شباهت دارد و ریشه دندان را در برگرفته است و آن را می‌پوشاند.
- دانتین: دانتین، ماده‌ای استخوانی و عاجی است و قسمت عمده دندان‌های ما از همین دانتین تشکیل می‌شود.
- مغز دندان: حفره‌ای در داخل دندان وجود دارد که مغز دندان را در خود جای داده است. مغز دندان از یک نوع بافت که عصب‌ها، سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها را در بر می‌گیرد، درست شده است.
در نتیجه کمبود کلسیم یا کمبود ویتامین D، مینای دندان سست می‌شود و این حالت به پوسیدگی دندان‌ها کمک می‌کند. فرآیند پوسیدگی وقتی تشدید می‌شود که مواد آلاینده در طول مدت یک شب روی دندان‌های ما باقی بمانند. مواد نشاسته‌دار و قنددار، موادی هستند که در دهان تجزیه می‌شوند و همزمان با این تجزیه شدن، به تولید اسیدهایی که نابودکننده کلسیم دندان‌ها است، می‌پردازند. زمانی که اسیدهای مزبور تولید شدند، آن وقت رفته رفته دندان‌ها سست می‌گردند و راه نفوذ باکتری‌ها به درون دندان‌ها هموار خواهد شد.
پوسیدگی دندان ممکن است بتدریج توسعه پیدا کند و به ریشه برسد. تا قبل از این مرحله، شخص احساس درد نمی‌کند، ولی وقتی پوسیدگی به ریشه می‌رسد، درد دندان آغاز می‌شود.
چرا گاهی دندان‌ها کج و معوج در می‌آیند؟
پاسخ این سوال در افراد مختلف، متفاوت است. دانشمندان می‌گویند نحوه تکامل یافتن آرواره‌ها، مسئله کج و معوج درآمدن دندان‌ها را موجب شده است. به عبارت دیگر، آرواره‌های انسان همیشه برای روییدن دندان‌ها فضای کافی را فراهم نمی‌آورند. به همین دلیل است که در نتیجه تنگ بودن جا، دندان‌ها هنگام روییدن کج و معوج در می‌آیند و یا جا به جا می‌شوند.
در صورتی که چنین وضعیتی برای یک دندان در آرواره پایین رخ دهد، همان حالت باعث می‌شود دندانی که در آرواره بالا می‌روید و درست در مقابل آن دندان قرار دارد نیز کج و معوج در بیاید.
منابع
- کتاب به من بگو چرا و چگونه. نوشته آرکادی لئوکوم. ترجمه سعید درودی. انتشارات بهزاد. سال 1391.
