کوارتز چیست؟

کوارتز یک ماده معدنی است. این کانی در حالت خالص، بی رنگ است. کوارتز از اکسیژن و سیلیسیم ساخته شده است و در طبیعت به وفور یافت می شود. برخی از انواع کوارتز مانند عقیق رنگی هستند و در جواهرسازی به عنوان سنگ نیمه قیمتی بکار می روند. کوارتز خالص یا دُرّ کوهی ظاهری شبیه به شیشه دارد. سختی آن زیاد است و شیشه را خط می اندازد. این ماده در مقابل مواد شیمیایی نیز مقاوم است.

بلورهای کوارتز معمولاً به صورت منشورهای شش وجهی هستند و به هرم های ناقص ختم می شوند. کوارتز در دمای بسیار زیاد ذوب می شود. این کانی را در مقدار زیاد در سنگ های آذرین روشن مثل گرانیت و همچنین در بعضی از سنگ های رسوبی مانند ماسه سنگ می توان یافت.

از کوارتز در صنایع مختلف استفاده می شود. قسمت اعظم ماسه سنگ را کوارتز تشکیل داده است. ماسه سنگ در ساختمان سازی کاربرد فراوان دارد. از کوارتز در صنایع شیشه سازی و ساخت عدسی استفده می شود. این کانی در تهیه کاغذ سمباده و ابزارهای نوری و الکترونیکی نیز بکار می رود.

کوارتز دارای خاصیت پیزو الکتریک است. اجسامی که دارای این خاصیت می باشند، اگر تحت فشار قرار گیرند، در آنها نیروی برق تولید می شود و اگر جریان برق از آنها عبور کند، منقبض یا منبسط می شوند. از این خاصیت کوارتز می توان برای تبدیل نشانه های الکتریکی به امواج صوتی و بالعکس استفاده کرد. خاصیت پیزو الکتریک بلور کوارتز نقش مهمی در ساخت رادیو، تلویزیون و رادار دارد.

از بلور کوارتز برای ساخت ساعت نیز استفاده می کنند. کوارتز گداخته در ساخت ابزارهای آزمایشگاهی بکار می رود. ظروف ساخته شده از کوارتز گداخته را می توان تا حدی که سرخ شود داغ کرد. اگر این ظروف را در همین حالت وارد آب کنیم، بدون ترک خوردن سرد می شوند. نور و حرارت نیز به راحتی از کوارتز گداخته عبور می کنند.

بلورهای کوارتز طبیعی در مقیاس تجاری بیشتر از برزیل استخراج می شوند. البته کوارتز را می توان به صورت مصنوعی نیز تهیه کرد.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.