آشنایی با سیستم ترمز اتومبیل

ترمز سلسله دستگاهی است که با استفاده از آن می توان سرعت اتومبیل را کم کرده و در صورت لزوم اتومبیل را متوقف نمود.

هر ترمز دارای یک یا دو قطعه ثابت و متحرک می باشد. بدین ترتیب که قطعه ثابت قطعه متحرک را بوسیله نیروی منجر به اصطکاک از حرکت باز می دارد. به عبارتی در اتومبیل ها لنت های ترمز با چسبیدن به قطعه متحرک (کاسه ها یا دیسک ها) اتومبیل را متوقف می نمایند یا سرعت گردش چرخ را کمتر می کنند، چون کاسه چرخ یا دیسک ترمز که به خود چرخ مربوط است در حول محور چرخ با آن می چرخد ولی لنت ها ثابت هستند.

ساختمان کلیه ترمزها با استفاده از این خاصیت در اتومبیل ها تعبیه شده اند. سیستم ترمز از پدال ترمز، بوستر، سیلندر اصلی، سیلندر چرخ ها، دیسک و کاسه ترمز، لنت ها و روغن ترمز تشکیل شده است.

شما می توانید در ادامه با سیستم ترمز و فناوری های جدید آن آشنا شوید.

معمول ترین ترمزها، ترمز روغنی است که از قانون پاسکال (هرگاه به یک نقطه مایع فشار وارد شود این فشار عیناً به سطح کل مایع منتقل می شود) استفاده شده است. منظور از مایع در ترمز، روغن ترمز است. ترمز روغنی (Brake hydraulics) دارای یک سیلندر پمپ اصلی ترمز بوده و در داخل چرخ ها هم سیلندر ترمز چرخ قرار دارد. با فشار به پدال ترمز روغن ترمز به وسیله پمپ تحت فشار به سیلندر چرخ ها منتقل شده و در داخل هر سیلندر دو پیستون لاستیکی قرار دارد که بین آن روغن ترمز می باشد و در موقع فشار، روغن پیستون را به بیرون سیلندر فشار داده و سبب باز شدن کفشک ها یا چسبیدن لنت ها به کاسه چرخ می شود و پس از برداشتن پا از روی پدال ترمز، به وسیله فنر، پیستون ها به حالت اول درآمده و لنت آزاد می شود.

بررسی مداوم چگونگی عملکرد ترمز در زمان شروع به حرکت و همچنین بازدید از روغن ترمز یا همان سیال فعال سیستم ترمز از وظایف مهم رانندگان می باشد. روغن ترمز باید در شرایط آب و هوایی تهران حداکثر هر دو سال یکبار بطور کامل تخلیه و تعویض گردد. (در مناطق جغرافیایی با درصد رطوبت بالا هر سال یکبار) انجام این کار بدین خاطر است که پس از گذشت دو سال در تهران، 3 درصد از روغن ترمز تبدیل به آب می گردد. زیرا روغن ترمز جاذب آب است و وجود آب در سیستم با ترمزهای مکرر ایجاد بخار کرده و قفل گازی ایجاد شده در سیستم، توان ترمزی را کاهش می دهد و همچنین لوازم ترمز را از بین خواهد برد.

راننده باید روغن ترمز را هر هفته یکبار از مخزن آن که جایگاهش در خودروهای مختلف متفاوت می باشد، بازدید نماید تا روغن ترمز به اندازه کافی در مخزن وجود داشته باشد. در صورت کاهش سطح روغن ترمز داخل مخزن در هفته های متوالی بازدید، راننده نباید روغن ترمز به مخزن اضافه کند. عموماً دلیل کاهش روغن ترمز یا به پایان رسیدن لنت های ترمز خودرو است و یا نشتی در مدارهای روغن رسان و خرابی لوازم لاستیکی ترمز وجود دارد. بنابراین راننده باید به تعمیرگاه مجاز مراجعه نموده و نقص را شناسایی و مشکل را برطرف سازد.

نکته: خودروهای سواری در ایران از دو استاندارد برای روغن های ترمز استفاده می نمایند که Dot-3 و Dot-4 هستند یا همان روغن ترمز زرد و آبی. در دفترچه راهنمای خودروها نوع روغن ترمز استاندارد اتومبیل مشخص شده است.

بازدید ترمز
برای بازدید از سیستم ترمز که جزو مهم ترین بازدیدهای فنی خودرو می باشد ابتدا باید روغن ترمز را بازدید کنیم. برای بازدید روغن ترمز، ابتدا خودرو را خاموش کرده و روی سطح صاف قرار دهید. شما می توانید سطح روغن ترمز را از روی شاخص مشخص شده مخزن بررسی کنید. سطح روغن ترمز باید بین دو شاخص کمترین (Min) و بیشرین (Max) و به صورت مطلوب نزدیک به شاخص بیشترین باشد.

مرحله بعدی بازدید و چک کردن بوستر است. برای این کار می توانید به این شکل عمل کنید که هفته ای یکبار سوئیچ را باز کنید پدال ترمز را چند بار بفشارید تا میزانی که پدال ترمز کاملاً سفت شود، سپس استارت بزنید. اگر پدال ترمز زیر پای شما مقداری نرم شد و به اندازه ی چند میلیمتر به پایین حرکت کرد، نشان می دهد که بوستر در سیستم ترمز اتومبیل سالم است.

در اثر کارکرد، لنت های ترمز خودرو به مرور زمان به اتمام می رسند. زمان اتمام لنت به نحوه رانندگی، سرعت و کیلومتر کارکرد خودرو وابسته می باشد و این مطلب را می توانید از پایین آمدن سطح روغن ترمز و در برخی خودروها با چراغ هشدار دهنده اتمام لنت متوجه شوید. حتماً در صورت تمام شدن لنت ها برای تعویض اقدام نمایید تا موجب خرابی دیسک و یا کاسه ترمز نگردد. وجود نشتی در سیستم ترمز و خروج روغن ترمز از هر کدام از قطعات اصلی ترمز، به معنی خرابی لوازم ترمز و کاسه نمدهای سیلندرهای ترمز می باشد.

فناوری های جدید ترمز

ABS: سیستم ABS ترمز از قفل شدن چرخ های خودرو در ترمزهای ناگهانی جلوگیری می کند. به عبارتی به منظور افزایش توان ترمزی و بهبود کنترل و فرمان پذیری خودرو در آستانه قفل شدن چرخ در ترمزهای ناگهانی، فشار روغن ترمز را برای لحظه ای کاهش داده تا چرخ خودرو روی سطح جاده لغزش نکند.

EBD: سیستم EBD در واقع سیستمی مکمل برای سیستم ABS طراحی گردیده است که به منظور رساندن مناسب فشار روغن ترمز برای هر چرخ انجام وظیفه می نماید. در زمان ترمز نیروی ترمزی بیشتری برای چرخ های جلو لازم می باشد و یا در شرایط مختلف مسیر و جاده هر کدام از چرخ های خودرو به میزان متفاوتی نیاز به فشار روغن ترمز دارند. این سیستم به منظور جلوگیری از لغزش چرخ ها مخصوصاً چرخ های محور عقب روی خودروها نصب می گردد. (به ویژه خودروهای باری و نیمه سنگین)

ESP: این سیستم برای کنترل مطلوب خودرو روی سطوح جاده و حفظ ثبات آن در هنگام پیچیدن طراحی شده است. در خودروهایی که این سیستم نصب می گردد اگر راننده در پیچ، فرمان را بیش از حد بچرخاند و تعادل خودرو از بین برود این سیستم، خودرو را به مسیر اصلی خود باز می گرداند. این عمل توسط شناسایی و پردازش ناحیه لغزش توسط ایجاد حالت ترمزی روی یک چرخ و همزمان کاهش توان تولیدی موتور برای بازگردانی ثبات به خودرو انجام می گردد. در واقع ESP بطور مداوم چهار مورد را در خودرو بررسی می نماید:

1. سرعت گردش هر چرخ و سرعت حرکت خودرو
2. وضعیت قرارگیری فرمان و همین طور محاسبه سرعت گرداندن فرمان
3. میزان شتاب وارده طولی و شعاعی به خودرو
4. وضعیت موتور از نظر گشتاور تولیدی

ASR: این سیستم ترمز در شرایط جاده های برفی و زمستانی جلوی هرزگردی چرخ های محرک را می گیرد. در واقع آن چرخی که روی سطح جاده در حال گردش هرز می باشد را با اعمال ترمز کنترل کرده و باعث حفظ پایداری خودرو در جاده های لغزنده می گردد. نام دیگر این سیستم TC و ETC و TSC می باشد.

ACC: این سیستم دارای یک رادار در جلوی خودرو می باشد که پس از دریافت اطلاعات مبنی بر نزدیکی به مانع با ارسال سیگنال مربوطه واحد کنترل الکترونیکی (کامپیوتر خودرو) را مطلع کرده و سرعت خودرو را کاهش می دهد. واحد کنترل موتور با کم کردن زاویه دریچه گاز و کاهش پاشش انژکتور دور موتور را کاهش می دهد و واحد کنترل ترمز، با کم کردن سرعت چرخ ها سرعت خودرو را کم می کند و در عین حال چراغ خطر عقب را نیز برای آگاهی رانندگان عقب روشن می سازد. با عبور مانع از جلوی خودرو سرعت دوباره توسط واحدهای کنترل نام برده شده به حالت اولیه باز می گردد.

Cruise Control: کروز کنترل سیستمی برای ثابت نگه داشتن سرعت خودرو به میزان مورد دلخواه راننده در شرایط مختلف جاده می باشد. اگر بطور مثال سرعت خودرویی 100 کیلومتر بر ساعت تنظیم گردد این سیستم همواره در شرایط مختلف جاده ای مثل سربالایی و یا سر پایینی و یا هنگام وزش باد مخالف سرعت را ثابت نگه می دارد و راننده با فشردن پدال ترمز یا کلاچ می تواند این سیستم را غیر فعال سازد.

در پایان لازم است، به چند نکته ی مفید نیز اشاره داشته باشیم:

1. ترمز دستی از ترمز پایی کاملاً مستقل و جدا می باشد و تنها دو چرخ عقب اتومبیل را از حرکت باز می دارد.
2. هیچگاه از ترمز دستی به عنوان ترمز اصلی استفاده نگردد. این وسیله به منظور ساکن کردن خودرو با سرنشینان در شیب 30 درصد طراحی گردیده است.
3. برای افزایش عمر مفید قطعات قبل از رسیدن به سرعت گیر و یا دست اندازها سرعت را کاهش دهید تا روی آنها، پا از روی پدال ترمز برداشته شده باشد.
4. در اتومبیل های مجهز به سیستم ترمز EBD و ABS ممکن است در هنگام ترمزگیری صدایی از چرخ های عقب به گوش برسد. این صدا نشان دهنده سالم بودن سیستم ضد لغزش چرخ های عقب می باشد و نشانه خرابی در مدولاتور سیستم ترمز نمی باشد.

شما می توانید با افزایش اطلاعات خود کمتر به تعمیرگاه بروید و در شرایط اضطراری، آگاهانه در مقابل مکانیک بایستید.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «آشنایی با سیستم ترمز اتومبیل»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش میدانی، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب های 1) مکانیک عمومی اتومبیل و رانندگی پایه یکم، نوشته ی اعزازالدین مشکوتی از انتشارات کوروش، منتشر شده در 1378 با شابک 4-83-6049-964 و 2) خودآموز فنی خودرو، نوشته ی محمد مهدی پویا گهر از انتشارات نظری منتشر شده در آذر 1394 با شابک 9-310-289-600-978 و مقاله وب سایت HOW a CAR WORKS به عنوان منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند.

[/toggle]