چرا قله کوه سردتر است؟

بعضی از افراد فکر می کنند چون قله کوه به خورشید نزدیک تر است، پس باید هوای آنجا گرم تر باشد. اما این درست نیست.

هوای اطراف ما یا جو، لایه های متعددی دارد. پایین ترین لایه که ما در آن زندگی می کنیم، تروپوسفر است. هرچه در تروپوسفر بالاتر برویم هوا سردتر می شود.

اتمسفر از چندین لایه تشکیل شده است که هر کدام با لایه های دیگر تفاوت دارند. لایه های اصلی اتمسفر سیاره ی زمین عبارتند از: تروپوسفر، استراتوسفر، یونوسفر. این لایه ها روی هم پوششی به ضخامت چند صد کیلومتر را در اطراف سیاره ی زمین به وجود آورده اند.

تروپوسفر لایه ی پایینی اتمسفر زمین است و همان لایه ای است که ما در آن زندگی می کنیم. ارتفاع تروپوسفر از سطح زمین تقریباً 12 کیلومتر است. ابزارهایی که با بالن برای اندازه گیری علمی به بالای این لایه فرستاده شده اند، ثابت کرده اند که درجه ی حرارت بطور پیوسته کاهش می یابد. هر قدر که به قسمت های بالاتر تروپوسفر برویم، از دمای آن بیشتر کاسته می شود و در ارتفاعات بالایی تا 60 درجه ی سانتی گراد زیر صفر پایین می آید. به همین علت است که وقتی از یک کوه بالا می رویم، در حقیقت مثل این است که در داخل لایه ی تروپوسفر بالا رفته ایم.

به این ترتیب، کوهی که 1500 متر ارتفاع دارد، درجه ی حرارت قله اش ممکن است هفت درجه پایین تر از درجه حرارت دامنه اش باشد. حالا در نظر بگیرید کوه هایی در کره ی زمین وجود دارند که ارتفاع شان از هفت تا هشت هزار متر هم بیشتر است؛ پس نباید تعجب کنید که برف موجود در بعضی از قله ها هیچ وقت آب نمی شود. در آخرین نقطه ی تروپوسفر دما به 70 درجه ی سانتی گراد زیر صفر می رسد.

هوایی که در مجاورت سطح زمین قرار دارد، همیشه گرم تر از هر جای دیگر است. علت این موضوع آن است که نور خورشید سطح زمین را گرم می کند و زمین نیز گرمایی از خودش تولید می نماید که باعث گرم شدن هوا می گردد. البته خورشید اتمسفر زمین را مستقیماً گرم نمی کند.

برای درک این مطلب، ابتدا باید بدانیم که خورشید چگونه زمین را گرم می کند. خورشید مستقیماً به زمین گرما نمی دهد. گرمای خورشید پس از عبور از لایه های جو است که به زمین می رسد. زمین این گرما را جذب کرده و سپس آن را بیرون می دهد و هوای اطرافش را گرم می کند. لایه های زیرین به سطح زمین نزدیک تر بوده و برای همین است که گرم تر هستند. هرچه از سطح زمین دورتر شویم، حرارت ناشی از زمین کمتر شده و به همین دلیل قله کوه ها سردتر از مناطق کم ارتفاع است.

در لایه ی موسوم به یونوسفر هوا بسیار رقیق است و اتم ها و مولکول ها در معرض بمباران تشعشعات خورشید قرار دارند. در ارتفاع 90 کیلومتری سطح زمین، درجه ی حرارت بسیار زیاد است و در روز، به 1650 درجه ی سانتی گراد می رسد!

منابع

مقاله علمی و آموزشی «چرا قله کوه سردتر است؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب های به من بگو چرا و چگونه، نوشته ی آرکادی لئوکوم و ترجمه سعید درودی از انتشارات بهزاد، منتشر شده در 1391 با شابک 8-57-5959-964 و بخوانید و بدانید، ویراستار بی تو ساگال و ترجمه سپیده عندلیب و حسین یاسینی از انتشارات پیکان، منتشر شده در اسفند 1384 با شابک 3-72-6229-964-978 به عنوان منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند.