نور قطبی چیست؟

نور قطبی طرح زیبایی از نور است که گاهی اوقات در آسمان شب مشاهده می‌شود. در این حالت، درخششی به رنگ‌های سبز، قرمز، آبی و زرد در آسمان پدیدار می‌شود. نور قطبی نزدیک به قطب شمال را نور قطبی شمالی و نور قطبی نزدیک به قطب جنوب را نور قطبی جنوبی می‌نامند.

مطالعات علمی در مورد نور قطبی در سال 1716 میلادی، زمانی که نور قطبی زیبا و خارق‌العاده‌ای در اروپا رخ داد، آغاز شد. این نور قطبی، در تمام قاره اروپا قابل رویت بود. ادموند هالی (Edmond Halley) – ستاره‌شناس انگلیسی – رابطه بین ظهور نور قطبی و میدان مغناطیسی زمین را به اثبات رساند.

می‌دانیم که خورشید گویی بزرگ و آتشین است. واکنش‌های هسته‌ای که در خورشید رخ می‌دهند، باعث تولید حرارت می‌شوند. در نتیجه این واکنش‌ها، ذرات بارداری مثل الکترون‌ها و پروتون‌ها بطور مدام از خورشید به سوی خارج جریان می‌یابند. جریان این ذرات باردار، طوفان خورشیدی نامیده می‌شود. این ذرات با سرعت 480 کیلومتر بر ثانیه در جهات مختلف فضا پراکنده می‌شوند و پس از رسیدن به جو زمین، توسط میدان مغناطیسی زمین جذب می‌شوند. قطب‌های شمال و جنوب مغناطیسی جهت و سرعت این ذرات را تغییر می‌دهند. این ذرات در قسمت‌های سرد، رقیق و بالای جو با مولکول‌های هوا برخورد می‌کنند. این امر باعث یونیزاسیون و در نتیجه ایجاد نورهای رنگی می‌شود. به این نورهای رنگین، نور قطبی می‌گویند.

وقتی فعالیت خورشیدی بطور غیر معمول افزایش می‌یابد و یا میدان مغناطیسی زمین دچار اختلال می‌شود، گزارش رویت نور قطبی نیز افزایش می‌یابد.

نور قطبی شمالی غالباً در حوالی عرض جغرافیایی 70 درجه شمالی و نور قطبی جنوبی در اطراف عرض جغرافیایی 70 درجه جنوبی رویت می‌شود. این حالت معمولاً در ارتفاع 80 کیلومتری از سطح زمین پدید می‌آید. گاهی اوقات نیز ممکن است در ارتفاع هزار کیلومتری به وجود آید.

نور قطبی به شکل‌های مختلف ظاهر می‌شود و غالباً صدای خاصی در آسمان تولید می‌کند.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.