کاتالیزور چیست؟

کاتالیزور ماده‌ای است که سرعت واکنش‌های شیمیایی را تغییر می‌دهد و خودش در واکنش شرکت نمی‌کند.

با استفاده از کاتالیزور می‌توان سرعت یک واکنش را کاهش یا افزایش داد. به کاتالیزوری که سرعت واکنش را افزایش می‌دهد، کاتالیزور مثبت و به کاتالیزوری که سرعت واکنش را کاهش می‌دهد، کاتالیزور منفی می‌گویند. برای مثال برای آزاد شدن اکسیژن از کلرات پتاسیم باید آن را تا حدود 400 درجه سانتیگراد حرارت دهیم. در حالی که اگر به آن دی اکسید منگنز بیفزاییم، اکسیژن در دمای 200 درجه سانتیگراد بدست می‌آید. بنابراین دی اکسید منگنز در این واکنش به عنوان یک کاتالیزور مثبت عمل می‌کند. از طرف دیگر سنگ گچ یا سولفات کلسیمی که به سیمان پُرتلند اضافه می‌شود، یک کاتالیزور منفی است و روند سفت و سخت شدن را کُند می‌کند. در این حالت پس از شروع واکنش سرعت آن بتدریج افزایش می‌یابد.

صنایع شیمیایی جدید به استفاده از کاتالیزورهای مناسب وابسته هستند. کاتالیزورها نقش مهمی را در ساخت پلاستیک، کائوچو، بنزین، روغن‌ها، اسید سولفوریک و آمونیاک بر عهده دارند. از نیکل به عنوان کاتالیزور در تبدیل روغن مایع به جامد و تهیه صابون استفاده می‌شود. آنزیم‌های گیاهی و جانوری نیز نوعی کاتالیزور هستند. این مواد سرعت واکنش‌های شیمیایی را در سلول‌ها افزایش می‌دهند.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.