آنچه از اختلال خواب باید بدانید

سختی در به خواب رفتن یا در خواب ماندن یا هر دو حالت ذکر شده با وجود شرایط مناسب برای خوابیدن را بی خوابی می گوییم. در این اختلال معمولاً فرد در طول روز بی حوصله بوده و توانایی انجام مناسب کارهایش را ندارد. فرد در طول روز عملاً بی انرژی است و این اختلال مشخصاً بر سلامت، عملکرد کاری مناسب و کیفیت زندگی فرد تاثیر منفی دارد.

کمبود خواب بر کل زندگی انسان تاثیر می گذارد. تحقیقات انجام شده بیانگر ارتباط میان بی خوابی و بروز تصادفات، عملکرد شغلی ضعیف، آسیب های حین انجام کار، اختلال حافظه، مشکلات خلقی و ضعف در روابط عاطفی است. این مطالعات نشان داده اند که اختلال خواب نقش موثری در ایجاد بیماری های قلبی، چاقی و دیابت دارد.

بطور معمول اگر مدت به خواب رفتن، حدود 30 دقیقه یا بیشتر طول بکشد و فرد تنها 6 ساعت یا کمتر بخوابد و این اتفاق حداقل 3 روز در هفته در طول یک ماه یا بیشتر رخ دهد، نشانه بی خوابی است. به عبارتی دیگر اگر هر چند وقت یکبار در به خواب رفتن دچار مشکل می شوید، امری طبیعی است اما اگر این مشکل هر شب بطور مرتب تکرار می شود، به این معنا است که به بی خوابی مبتلا هستید. 7 تا 8 ساعت خواب شبانه برای یک فرد بالغ زمان مناسبی است.

بسیاری از بالغین بی خوابی را در مقاطع کوتاه تجربه کرده اند، ولی زمانی این موضوع اختلال در نظر گرفته می شود که مزمن شده باشد. سخت به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر در طول خواب، بیدار شدن خیلی زود، احساس کوفتگی و حال بد بعد از خواب شب، احساس خستگی و خواب آلودگی در طول روز، بیقراری، افسردگی یا اضطراب، عدم تمرکز حواس و یادآوری در برنامه ها و کارهای روزانه، افزایش خطاها یا حوادث، سردردهای فشاری، علائم گوارشی، نگرانی مداوم در به خواب رفتن از علائم بی خوابی است.

از جمله عوامل بی خوابی می توان به استرس، اضطراب، افسردگی، تغییر در برنامه زندگی یا کاری، نداشتن برنامه مناسب برای خواب، کافئین، نیکوتین، الکل، غذا خوردن زیاد، بعضی بیماری ها مانند دردهای مزمن، مشکلات قلبی تنفسی، مشکلات دستگاه ادراری که منجر به ادرار مکرر می شود، رفلاکس مری، مشکلات تیروئید و مغزی مانند پارکینسون و آلزایمر، سکته مغزی و همچنین داروها اشاره کرد.

بارداری یکی دیگر از علل بروز اختلال خواب خصوصاً در سه ماهه اول و سوم بارداری است. یائسگی نیز به دلیل ایجاد گر گرفتگی در خانم ها باعث بروز اختلال در خواب می شود.

جدا از این موارد، خانم ها و آقایان در سنین بالاتر از 65 سالگی، اغلب دچار اختلال خواب می شوند.

در این مقاله شما می توانید با مهم ترین اشکال و انواع اختلال خواب آشنا شوید.

حمله خواب

نارکولپسی (Narcolepsy) یک اختلال خواب مزمن است که با خواب آلودگی و حملات ناگهانی خواب در روز همراه است. این بیماری علت مشخصی ندارد و هیچ ارتباطی با افسردگی، اختلالات تشنجی و افت هوشیاری ندارد. شاید عواملی مانند ژنتیک یا عفونت ها در این اختلال موثر باشند که البته مورد اثبات شده ای وجود ندارد.

این اختلال از حدود 10 تا 25 سالگی شروع می شود. معمولاً در سال های اول وضعیت بدتری دارد ولی به مرور بهتر شده و فرد زندگی اش را بر اساس آن تغییر داده و خود را با شرایط هماهنگ می کند. علائم فرد شامل افزایش خواب روزانه، کاهش ناگهانی قدرت عضلانی (Cataplexy)، فلج موقت در زمان حمله خواب و توهم است. معمولاً فرد دچار نارکولپسی، اختلالات دیگر مربوط به خواب (آپنه انسدادی، سندروم پای بی قرار و حتی بی خوابی) را هم ممکن است تجربه کند.

اختلال معمولاً با حملات کوتاه و در حد چند ثانیه همراه است. ولی در همین زمان کم امکان دارد فرد رفتارهای غیر ارادی را انجام دهد. مثلاً فردی که در حال رانندگی است، ناگهان یک لحظه به خودش می آید و متوجه می شود که مقداری از مسیر را طی کرده ولی متوجه نشده است!

راه رفتن در خواب

این اختلال که با راه افتادن در خواب مشخص می شود اغلب در کودکان سنین 4 تا 8 سال مشاهده شده و نشان دهنده مشکلی جدی نیست. معمولاً با افزایش سن این رفتار کاهش یافته و از بین می رود. البته می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد و همراه با رفتارهای خطرناکی مانند بالا رفتن از بلندی یا پنجره یا ادرار کردن همراه باشد. احتمال ارثی بودن این اختلال نیز وجود دارد.

علائم این بیماری اغلب در یک یا دو ساعت بعد از شروع خواب و در زمان خواب عمیق اتفاق می افتد. فرد هیچ موردی را در صبح فردا به خاطر نمی آورد. بیمار با چشمان باز از رختخواب بیرون می آید در حالی که خیره شده به اطراف دور خانه می چرخد و حتی درها را باز و بسته کرده و لامپ ها را خاموش و روشن می کند. شروع می کند به انجام کارهای روزمره، صحبت نامفهوم، حرکت و حتی رانندگی. اگر همراه با وحشت خواب باشد می تواند این رفتارها با جیغ و فریاد همراه باشد.

در این حالت، بیدار کردن فرد خیلی مشکل است. تکرار زیاد، احتمال آسیب به خود یا دیگران، همراهی با علائم و نشانه های بیماری های دیگر و ادامه داشتن تا سنین نوجوانی از جمله مواردی هستند که مراجعه به پزشک را حتمی می کنند.

ایمن کردن محیط اطراف در منزل، افزایش زمان استراحت، داشتن برنامه منظم ریلکس کننده قبل از خواب، دور کردن استرس از خود و بیدار کردن فرد در زمان خواب عمیق و مجدداً به خواب رفتن، می تواند در کاهش و برطرف شدن این اختلال کمک کند.

قطع تنفس در خواب

چیزی که به نام آپنه خواب شهرت دارد می تواند یک اختلال جدی باشد که با قطع شدن مکرر تنفس و شروع مجدد آن در زمان خواب مشخص می شود. خروپف بلند و احساس خستگی علیرغم خواب کامل، نشانه مهم آن است. فشار خون بالا، مشکلات قلبی، خستگی روزانه، مشکلات کبدی و ایجاد اختلال خواب برای خانواده فرد از جمله عوارضی هستند که باعث اهمیت این اختلال می شوند.

اضافه وزن، گردن کوتاه، لوزه های بزرگ، سن بالا و مرد بودن، نژاد سیاه، سابقه فامیلی، مصرف الکل، سیگار، آرام بخش ها و داروهایی که باعث شل شدن عضلات می شوند از جمله عوامل خطر برای ایجاد فرم انسدادی این اختلال هستند.

جهت درمان موارد خفیف، معمولاً ایجاد تغییر در رفتار زندگی مانند کاهش وزن و قطع سیگار کافی است. کاهش وزن، ورزش، عدم مصرف الکل و داروهای خواب و ضد اضطراب، خوابیدن به پهلو یا شکم به جای پشت، استفاده از اسپری بینی در موارد گرفتگی بینی و قطع مصرف سیگار از جمله روش هایی است که می تواند در درمان این اختلال کمک کننده باشد.

اختلالات خواب چگونه تشخیص داده می شوند؟

اگر با مشکل خواب کم یا بی کیفیت روبرو هستید پزشک شما در ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد و اطلاعاتی در مورد علائم و سابقه پزشکی شما جمع آوری می کند. همچنین ممکن است آزمایش های مختلفی را برای شما تجویز کند، از جمله:

• تست خواب: مطالعه ای مربوط به خواب است که سطوح اکسیژن، حرکات بدن و امواج مغزی را ارزیابی می کند تا مشخص کند که آنها چگونه باعث اختلال در خواب می شوند.
• الکتروانسفالوگرافی: آزمایشی که فعالیت الکتریکی را در مغز بررسی می کند و هر گونه مشکلات احتمالی مربوط به این فعالیت را شناسایی می کند.
• آزمایش خون: یک آزمایش خون که معمولاً برای تشخیص ناکولپسی و سایر مشکلات سلامتی زمینه ای بکار می رود که ممکن است موجب بروز مشکلات خواب شوند.

اختلالات خواب چگونه درمان می شوند؟

درمان اختلالات خواب می تواند بسته به نوع و علت زمینه ای آنها متفاوت باشد و بطورکلی شامل ترکیبی از درمان های پزشکی و تغییرات سبک زندگی است.

درمان دارویی

درمان پزشکی برای اختلالات خواب ممکن است شامل هر یک از موارد زیر باشد:

• قرص های خواب آور
• مکمل های ملاتونین
• داروی آلرژی یا سرماخوردگی
• داروهای مربوط به مشکلات سلامتی زمینه ای
• دستگاه تنفس یا جراحی (معمولاً برای آپنه خواب)

تغییرات سبک زندگی

ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می تواند کیفیت خواب شما را تا حد زیادی بهبود ببخشد؛ بخصوص هنگامی که به همراه درمان های پزشکی انجام شود. اینها برخی از تغییراتی هستند که باید در نظر بگیرید: گنجاندن سبزیجات و ماهی بیشتر در رژیم غذایی تان و کاهش مصرف قند، کاهش اضطراب و استرس، داشتن برنامه خواب منظم و پایبندی به آن، نوشیدن آب کمتر قبل از خواب، محدود کردن مصرف کافئین بخصوص در اواخر بعد از ظهر یا شب کاهش مصرف تنباکو و الکل، خوردن وعده های کم کربوهیدرات کوچکتر قبل از خواب.

ورزش بطور مرتب باید بخشی از برنامه زندگی شما باشد. وقتی بدن شما خسته است، راحت تر به خواب می روید. اما ورزش کردن بطوریکه عرق بریزید، می تواند تاثیر منفی داشته باشد و باعث شود نتوانید هنگام شب به خواب بروید.

بیدار ماندن تا دیر وقت و تماشای تلویزیون، انجام بازی کامپیوتری یا جستجو در اینترنت باعث می شود بی خواب شوید. بنابراین پیشنهاد می شود تلویزیون و کامپیوتر را از اتاق خواب بیرون ببرید.

خوابیدن و بیدار شدن در یک ساعت مشخص در هر روز نیز می تواند کیفیت خواب شما را بطور قابل توجهی افزایش دهد. در حالی که ممکن است در آخر هفته ها وسوسه شوید تا دیرتر از خواب بیدار شوید، اما این کار می تواند بیدار شدن و به خواب رفتن را در طول هفته کاری برای شما دشوارتر کند.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «آنچه از اختلال خواب باید بدانید»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد.