کاهش کلسترول با تغذیه
طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی در سال 2005 در دو جنس (زن و مرد) تقریباً 17 میلیون نفر به علت بیماری های قلبی – عروقی فوت کرده اند، که 30 درصد کل مرگ و میرها را به خود اختصاص داده است. در ایران نیز 38 درصد موارد فوت ناشی از بیماری های قلبی – عروقی است و اولین علت مرگ و میر کشور به شمار می رود. با ایجاد تغییر در نوع غذاها می توان میزان کلسترول خون را کاهش داد. مقدار کلسترول خون تحت تاثیر مواد غذایی مصرفی و نیز عوامل ارثی می باشد، اما با کاهش چربی های غذایی می توان زمینه ارثی را کمی کاهش داد.
کلسترول با وجود اینکه نقش های مهمی در بدن دارد، در مقادیر بالا باعث بروز بیماری های قلبی – عروقی در افراد مختلف می شود. مواد غذایی حاوی پروبیوتیک ها از مسیرهای مختلفی باعث کاهش کلسترول و کلسترول بد خون می شوند. میوه ها و سبزیجات که قابلیت دسترسی آسان دارند از دیگر مواد غذایی هستند که در کاهش کلسترول خون موثر می باشند. ادویه ها نیز با قدرت ضد اکسیدانی بالای خود سبب کاهش کلسترول پلاسمای خون و در نتیجه کاهش ابتلا به بیماری های قلبی – عروقی می شوند.
در این مقاله شما می توانید با برخی از مواد غذایی کاهنده کلسترول آشنا شوید.
تاثیر مواد غذایی حاوی پروبیوتیک بر کاهش کلسترول خون
در سال های اخیر مصرف مواد غذایی تخمیری افزایش یافته است چون تاثیرات مفید باکتری های اسید لاکتیک موجود در آن نشان داده است که می تواند سطح کلسترول تام سرم را پایین آورند. مطالعات مختلف زیستی مشخص کرده که برخی لاکتوباسیل ها می توانند کلسترول را کاهش دهند.
پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های غیر بیماری زایی هستند که اگر به تعداد کافی و به صورت زنده مورد استفاده قرار گیرند، از طریق ایجاد تعامل میکروبی در روده، اثرات مفید و سلامت بخشی برای میزبان خود دارند و به همین دلیل در گروه غذاهای فراسودمند قرار می گیرند.
باکتری های مولد اسید لاکتیک، بویژه لاکتوباسیلوس ها و بیفیدوباکتریوم ها بطور عادی جزئی از اکوسیستم دستگاه گوارش هستند و پروبیوتیک محسوب می شوند. اثر محصولات لبنی تخمیر شده توسط پروبیوتیک ها بر فشار خون افراد متفاوت است. پروبیوتیک ها از طریق مکانیسم های احتمالی دکونژوگاسیون اسیدهای صفراوی توسط آنزیم هیدرولاز و توقف چرخش روده ای – کبدی اسیدهای صفراوی قابلیت اتصال کلسترول به دیواره سلولی پروبیوتیک ها و ترکیب کلسترول با غشای سلولی باکتری و در نتیجه جلوگیری از جذب کلسترول مواد غذایی، جلوگیری از سنتزکبدی کلسترول توسط اسیدهای چرب کوتاه زنجیره ناشی از تخمیر توسط پروبیوتیک ها از توانایی کاهش کلسترول خون برخوردار هستند.
تاثیر ادویه ها بر کاهش کلسترول خون
بر طبق تحقیقات انجام شده مصرف ادویه جات در پیشگیری و درمان بیماری ها و سرطان های ناحیه معده و روده و دستگاه گوارشی تاثیر بسزایی دارد. همچنین باعث افزایش سوخت و ساز بدن و تسریع در هضم مواد غذایی در دستگاه گوارش شده، اختلال در هضم را بهبود بخشیده و در کاهش میزان قند و کلسترول خون تاثیر مثبتی را ایفا می کنند، به همین جهت سازمان غذا و داروی آمریکا ادویه جات را در لیست GRAS (مخفف Generally recognized as safe) قرار داده است.
در سال های اخیر استفاده از نگهدارنده های طبیعی مشتق شده از ادویه جات و گیاهان معطر هم در زمینه صنعت مواد غذایی و هم در زمینه تحقیقات علمی افزایش یافته است و علت آن هم خواص ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی این مواد است که علاوه بر داشتن تاثیر مثبت بر افزایش زمان ماندگاری غذا، فاقد اثرات مضر نگهدارنده های شیمیایی می باشد.
افزودن نیم تا یک درصد از زنجبیل به رژیم غذایی همستر، کلسترول تام پلاسمای خون، کلسترول کبد و پلاکت های تصلب شریان آئورت را کاهش داد. زردچوبه یکی از مفیدترین گیاهان دارویی علفی است. زردچوبه همچنین دارای خواص مفید مختلف همراه با فعالیت های ضد اکسیدانی است و در شرایطی مثل سرطان، التهاب و زخم مفید می باشد. زردچوبه دارای فعالیت های ضد میکروبی، ضد قارچی و فعالیت های حفاظتی از کلیه و کبد است. زردچوبه با خواص ضد اکسیدانی خود پراکسیداسیون لیپیدها را کاهش می دهد.
اثر زردچوبه روی کلسترول ممکن است به خاطر کاهش جذب کلسترول در روده و افزایش تبدیل کلسترول به اسید صفراوی در کبد باشد. اثر دارچین در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 به صورت کاهش تری گلیسرید، کاهش کلسترول LDL و کلسترول تام و کاهش خطر بیماری های قلبی – عروقی مربوط به دیابت گزارش شده است. منابع غذایی کم و متوسط و زیاد کلسترول عبارتند از:
- فاقد کلسترول: سفیده تخم مرغ، تمام مواد غذایی گیاهی
- مقادیر ناچیز کلسترول: شیر بدون چربی، ماست کم و بدون چربی
- مقادیر متوسط کلسترول: شیر پُر چرب، خامه، بستنی، کره، مرغ و ماهی
- مقادیر فراوان کلسترول: زرده تخم مرغ، امعا و احشای دام (مغز، قلوه، دل و…) و میگو
تاثیر میوه و سبزی در کاهش کلسترول خون
مطالعه های آزمایشگاهی نشان داده اند که مصرف میوه و سبزی اثر محافظتی در مقابل بیماری های قلبی – عروقی دارند، بطوریکه رژیم های غنی از میوه و سبزی (حداقل 5 سهم در روز) با پایین آوردن سطح کلسترول، در کاهش خطر این نوع بیماری ها نقش دارند.
اثر مثبت میوه و سبزی به فیبر رژیمی و آنتی اکسیدان های موجود در آن، بویژه ترکیبات فنولی نسبت داده می شود. فیبر و پلی فنل ها از ترکیباتی هستند که سبب بهبود میزان چربی در بیماری های قلبی – عروقی می شوند. سیب از جمله میوه هایی است که به سبب داشتن فیبر و ترکیبات شیمیایی از جمله فلاونوئید، پلی فنل و کاروتنوئید نقش کلیدی در کاهش خطر بیماری های مزمن دارد.
سیر از جمله گیاهانی است که از قرن های گذشته به علت دارا بودن خواص دارویی در درمان بیماری های مختلف بسیار مورد توجه بوده است از جمله تاثیرات مفید سیر می توان به مواردی از قبیل خاصیت ضد میکروبی فعالیت ضد سرطانی، فعالیت ضد اکسیدانی، توانایی در کاهش بیماری های قلبی – عروقی و بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن اشاره کرد.
تنوع گسترده در خواص دارویی و غذایی سیر به ترکیبات گوگردی موجود در آن نسبت داده می شود. بیش از 20 نوع از ترکیبات گوگردی، با عملکرد متفاوت در سیر موجود است به عنوان مثال آلیسین دارای خاصیت ضد باکتریال، متیل آلیل تری سولفید دارای خاصیت ضد ترومبوزی و دی آلیل تری سولفید دارای خاصیت ضد سرطانی است.
ترکیبات گوگردی موجود در سیر به دو فرم محلول در آب و محلول در چربی است. از این میان ترکیبات گوگردی محلول در آب دارای پتانسیل بیشتری برای از بین بردن سنتز کلسترول هستند.
اگر کلسترول خون شخص کمتر از 200 میلیگرم در دسی لیتر خون باشد، نشانه بسیار خوبی برای سلامت یک قلب سالم است. اما اگر کلسترول خون بین 200 تا 239 میلیگرم در دسی لیتر خون باشد، شخص در مرز خطر افزایش کلسترول و خطر ابتلا به حمله قلبی قرار دارد و زمانی که کلسترول خون بالاتر از 240 میلیگرم در دسی لیتر خون باشد خطر حمله قلبی را باید جدی گرفته و بوسیله رژیم غذایی کاهش داده شود. هرچه در دیواره رگ ها LDL بیشتری در خون موجود باشد، خطر بیماری قلبی در افراد بیشتر می شود. هرچه سطح LDL خون بالاتر باشد، بهتر است. اگر سطح HDL خون پایین باشد، خطر بیماری های قلبی افزایش می یابد. سلامتی شما آرزوی ما است.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «کاهش کلسترول با تغذیه»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله دکتر مصطفی نوروزی و پگاه نقدی در مجله دنیای تغذیه، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
