آسیب های پوستی ناشی از اشعه فرابنفش

تشعشعات فرابنفش گونه ای از امواج الکترومغناطیس است که از خورشید منتشر می شود. این اشعه طول موج کوتاه و انرژی زیادی دارد و با چشم دیده نمی شود. نور خورشید سه نوع از پرتوهای فرابنفش را به همراه دارد:

• نوع اول UVA،
• نوع دوم UVB
• و نوع سوم UVC.

تقریباً 95 درصد از انرژی UV خورشید که به زمین می رسد از نوع UVA و 5 درصد نیز UVB است، اما از پرتوهای نوع UVC چیزی به زمین نمی رسد؛ زیرا لایه ازون جلوی آن را می گیرد. بخارهای آب و اکسیژن موجود در لایه های بالای اتمسفر این پرتوها را جذب می کنند.

انواع پرتوهای فرابنفش چه فرقی با هم دارند؟

UVA که بیشترین پرتو منتشر شده از خورشید است که به زمین می رسد، موجب آسیب های پوستی در بلندمدت می شود؛ آسیب هایی همچون چین و چروک پوست. البته این پرتو نقشی در ابتلا به برخی سرطان های پوستی نیز دارد.

نوع دوم اشعه فرابنفش، UVB از پرتوهای UVA انرژی بیشتری دارد. این پرتو می تواند بطور مستقیم به DNA سلول ها آسیب بزند و دلیل اصلی آفتاب سوختگی است. این پرتو دلیل اکثر سرطان های پوستی نیز هست.

نوع سوم اشعه فرابنفش، UVC از دو پرتو قبلی انرژی بیشتری دارد، اما نمی تواند از اتمسفر عبور کند و در نور خورشید که به زمین می رسد، وجود ندارد. این نوع پرتو بطور معمول دلیل سرطان های پوستی نیست.

آیا تشعشعات فرابنفش برای بدن فایده ای هم دارد؟

قرار گرفتن در معرض پرتوهای فرابنفش کمک می کند تا پوست نوعی از ویتامین دی به نام D3 را تولید کند؛ ویتامینی که در کنار کلسیم نقشی تعیین کننده در سلامتی استخوان ها و ماهیچه ها دارد. اینکه بدن به چه میزان اشعه UVB احتیاج دارد، به فاکتورهای دیگری نیز بستگی دارد؛ فاکتورهایی همچون میزان ویتامین D در رژیم غذایی، رنگ پوست، استفاده از کرم های ضد آفتاب، لباس پوشیدن، موقعیت جغرافیایی محل زندگی، ساعات مختلف روز و فصل های مختلف سال.

پرتوهای فرابنفش گاهی در درمان بیماری نیز بکار می آیند. این پرتوها به صورت لیزر یا لامپ یا ترکیبی از این وسائل و داروهای موضعی که باعث بالا رفتن حساسیت به اشعه فرابنفش می شوند، در درمان بیماری هایی استفاده می شوند که اغلب نمی توان از راه های دیگری آنها را درمان کرد. این روش که با نام فوتوتراپی نیز شناخته می شود، با قرار گرفتن در معرض پرتوهای فرابنفش توسط متخصصان بهداشت و زیر نظر متخصص پوست انجام می شود. در فوتوتراپی، بیمار در فواصل زمانی مشخص و به صورت کاملاً دقیق، در معرض میزان مشخصی پرتوی UV قرار می گیرد. در برخی موارد ابتدا بیمار دارو یا پماد خاصی استفاده می کند تا حساسیت پوست نسبت به پرتوی فرابنفش نیز بیشتر شود. اگرچه در این شیوه درمان نیز اثرات منفی قرار گرفتن در معرض پرتوی فرابنفش وجود دارد، اما درمان بطور کامل زیر نظر پزشک انجام می شود تا مطمئن شود مزایای آن نسبت به خطراتش بیشتر است.

اشعه فرابنفش چگونه به پوست ما آسیب می زند؟

تیره و قرمز شدن مکانیسمی طبیعی است که پوست در مقابل اشعه فرابنفش خورشید از خود نشان می دهد. سلول های پوست ماده ای به نام ملانین تولید می کنند که اشعه UV را جذب می کند و آن را از بین می برد. ملانین زمانی برای محافظت از ما در بدن ما ارسال می شود که بدن احساس می کند چیزی ممکن است به پوست آسیب بزند و زمینه چنین صدمه ای در حال فراهم شدن است.

قرار گرفتن بیش از حد در برابر اشعه فرابنفش خورشید ممکن است به تغییر دادن سلول های پوست و در نهایت مشکلات پوستی همچون سرطان پوست منجر شود. طبق آمار و اطلاعات منتشر شده در بنیاد سرطان پوست، شانس ابتلا به نوع مرگبار سرطان پوست، که ملانوما نامیده می شود، در افرادی که 5 بار یا بیشتر دچار آفتاب سوختگی شده اند، دو برابر است.

انجمن سرطان آمریکا، قدرت اشعه فرابنفشی را که به زمین می رسد، به عوامل مختلفی وابسته می داند:

1. ساعات روز: اشعه فرابنفش در ساعت 10 صبح تا 4 عصر قدرتمندتر است.
2. فصل های سال: اشعه فرابنفش در طول ماه های بهار و تابستان قوی تر است.
3. فاصله تا مدار استوا: هرچه از مدار استوا دورتر می شویم، اشعه فرابنفش خورشید نیز کمتر می شود.
4. ارتفاع: در ارتفاعات بالاتر میدان اشعه فرابنفش نیز بیشتر است.
5. پوشش ابرها: تاثیر ابرها روی اشعه فرابنفش بسیار متفاوت است. برخی ابرها مانع از رسیدن این اشعه به زمین می شوند و گاهی نیز برخی دیگر از ابرها باعث انعکاس و حتی افزایش قدرت اشعه های فرابنفش می شوند. با این توضیحات مهم است بدانیم که پرتوهای فرابنفش می توانند از میان ابرها هم عبور کنند و حتی در روزهای ابری هم به زمین برسند.
6. انعکاس سطوح: پرتوهای فرابنفش در برخورد با برخی اجسام انعکاس پیدا می کنند؛ اجسامی از جمله آب، شن، برف، پیاده رو یا چمن. این اجسام حتی گاهی باعث افزایش شدت این پرتوها می شوند.

میزان اشعه فرابنفش در روزهای مختلف قابل اندازه گیری است و می توان مشخص کرد چه روزهایی خورشید با شدت بیشتری این اشعه را به زمین فرستاده است. آژانس حفاظت از محیط زیست شاخص UV را از 1 تا 11 در نظر گرفته است. هرچه این شاخص بیشتر باشد، بدین معنی است که شدت پرتوهای فرابنفش بیشتر است و احتمال آفتاب سوختگی یا آسیب های پوستی ناشی از اشعه فرابنفش نیز بیشتر است.

بیشتر بدانید…

منابع

مقاله علمی و آموزشی «آسیب های پوستی ناشی از اشعه فرابنفش»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله مریم فانی در مجله دانشمند به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.