آیا می توان هوش را اندازه گیری کرد؟

بسیاری از دانشمندان هوش را توانایی یادگیری، درک و تجزیه و تحلیل مسائل همراه با حافظه و تخیل خوب معنا می کنند. این بدین معنا می باشد که هوش ترکیبی از چندین قابلیت و توانایی است.

می دانیم که هوش هر فرد نسبت به فرد دیگر بسته به موارد یاد شده، فرق می کند. اما آیا می توان هوش را اندازه گرفت و سطوح مختلف آن را بطور متمایز از هم تفکیک کرد؟

برای سنجش هوش از تست ضریب هوشی یا IQ استفاده می شود. IQ مخفف Intelligence Quotient به معنای ضریب هوشی است. این ضریب در قالب یک عدد ارائه می شود.

IQ هر فرد از تقسیم سن ذهنی فرد (سن ذهنی بوسیله تست های استاندارد هوشی بدست می آید.) بر سن تاریخی او ضرب در عدد 100 محاسبه می شود. به عبارتی فرمول آن عبارت است از:

افراد بسته به امتیاز IQ خود در سطوح مختلف طبقه بندی می شوند. جدول زیر یک طبقه بندی کلی از افراد با IQهای متفاوت است.

در گذشته بسیاری از روانشناسان معتقد بودند که هر فردی دارای میزان مشخصی هوش ذاتی است. به علاوه آنها اعتقاد داشتند که هوش یک خصوصیت طبیعی و مادرزادی مثل چشمان آبی، بینی نوک تیز و… است که با انجام یک تست می توان آن را مشخص کرد. اما روانشناس فرانسوی «آلفرد بینت» این عقیده را رد کرد. او تست هایی انجام داد که توسط آنها می شد کودکان باهوش و کودکان کُند ذهن را از هم تشخیص داد.

اولین آزمایش های او در سال 1905 میلادی در چند مدرسه فرانسوی انجام شد. در سال 1915 میلادی این تست ها توسط «ویلیام اِسترن» روانشناس آلمانی و «لویس تِرفن» روانشناس آمریکایی، نیز مورد استفاده قرار گرفتند. بسیاری از روانشناسان معتقدند که تست های هوش، معیارهای خوبی برای تعیین سطح هوش فرد نیستند؛ و تصویر کاملی از عوامل موثر بر هوش را ارائه نمی دهند. بطور مثال برخی از تست ها میزان یادگیری فرد را اندازه می گیرند؛ ولی سرعت یادگیری را مشخص نمی کنند.

می دانیم که نیروی ادراک افراد مختلف با هم متفاوت است. انسان ها در توانایی یادگیری و به خاطر سپردن مطالب با هم متفاوت می باشند. به علاوه، هر یک از ما در نحوه استفاده از دانش و تجربه های خود در حل مسائل با هم فرق داریم. به همین جهت تاکنون هیچ تعریف استاندارد و کاملاً پذیرفته شده ای از هوش ارائه نشده است.

به هر حال روانشناسان معتقدند که هوش هر فرد به وراثت و محیط اطراف او بستگی دارد. هر انسانی با توانایی های ذهنی خاصی متولد می شود. رشد این توانایی ها بسته به محیط پیرامون فرد ممکن است سریع و یا کُند باشد. محیط و عوامل اجتماعی نقش مهمی در شکل گیری هوش فرد ایفا می کنند. کودکی که به خاطر نوع محیط اطرافش بطور مداوم تجربه کسب می کند، سرعت یادگیری بالایی دارد. ولی کودکانی که به خاطر نژاد یا معلولیت های فیزیکی با تبعیض مواجه اند و همچنین کودکانی که مورد تمسخر قرار می گیرند و یا سرکوب می شوند، نمی توانند به خوبی توانایی های ذهنی شان را رشد بدهند و از آنها استفاده کنند.

به این ترتیب هوش، بر خلاف چشمان آبی رنگ یک خصلت طبیعی نیست. هرگز یک ویژگی و خصلت خاص را نمی توان هوش نامید و هیچ عاملی به تنهایی آن را تعیین نمی کند.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «آیا می توان هوش را اندازه گیری کرد؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب چرا، چطور، چگونه؟، نوشته ی دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال و ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز از موسسه نشر و تحقیقات ذکر، منتشر شده در تیر 1393 با شابک 978-964-307-221-6 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.