چگونه زنبورهای عسل با هم حرف می‌زنند؟

زمانی که یکی از زنبورهای کارگر، گل مناسب برای شهدبرداری پیدا کند، بلافاصله زنبورهای دیگر را باخبر می‌سازد. اما این زنبور چگونه برای زنبورهای عسل دیگر پیام می‌فرستد و حرف می‌زنند؟ چگونه به یاران خود آدرس محل آن گل را می‌دهد تا آنها هم بروند و مثل او شهدبرداری کنند؟

زنبور عسل به شیوه بسیار جالبی زنبورهای دیگر را به محل گلی که پیدا کرده است راهنمایی می‌کند و این خود یکی از شگفتی‌های جهان طبیعت به شمار می‌رود. چون باید بدانید که زبان زنبور عسل زبان غریزه می‌باشد. یعنی به هیچ وجه آن را از کسی نیاموخته‌اند. به محض اینکه یک زنبور کارگر به سن رشد رسید، خودبخود قادر خواهد بود با این زبان با سایر زنبورهای عسل همنوعش صحبت کند.

زبان زنبورها عبارت از رقصیدن و بوییدن است. لابد تعجب کرده‌اید؟ خب؛ برایتان توضیح می‌دهیم که زنبور عسل چگونه بوسیله رقصیدن و بوییدن منظور خود را به زنبورهای دیگر تفهیم می‌کند.

زنبورهای عسل با رقصیدن و بوییدن حرف می‌زنند.

گل‌های نزدیک

زمانی که زنبور عسل به شهد یا گرده یک گل دست می‌یابد، شهد آن را می‌مکد و مجدداً به کندوی محل سکونتش مراجعت می‌نماید. در آنجا شروع به رقصیدن می‌کند. پیوسته به این سو و آن سو می‌پرد و حلقه‌های بسیار کوچکی را با رقص‌های خود در هوا ترسیم می‌سازد.

از تماشای این رقص، زنبورهای دیگر به هیجان می‌آیند و آگاه می‌شوند که رفیق‌شان یک گل مناسب پیدا کرده است. آنگاه نزدیک می‌آیند و زنبوری را که در حال رقصیدن است بو می‌کنند و بوسیله همین بو کشیدن است که به همه چیز پی می‌برند. در آن لحظه، زنبورها دقیقاً متوجه خواهند شد که باید در جستجوی چه چیزی برآیند. اگر رقص زنبور مزبور خیلی شاد و پُر هیجان باشد، علامت آن است که منبع سرشاری از گل‌های مناسب را بدست آورده است. به همین جهت، تعداد بسیار بیشتری از زنبورها آماده پرواز خواهند شد.

پس می‌بینید زنبور عسل چگونه با یاران خودش سخن می‌گوید. آنها حتی پی می‌برند که اکنون باید به سراغ شهد یا گرده کدام گل بروند. از بوییدن زنبور رقاص، بقیه زنبورها نوع گل را شناسایی می‌کنند و به کم یا زیاد بودن مقدار آن گل نیز پی می‌برند.

گل‌های دور

اما تمام این حرف‌هایی که گفتیم، در مورد گل‌هایی است که بیشتر از صد متر از کندو فاصله ندارند. حالا اگر گل در مسافت دورتری قرار گرفته باشد، زنبور نحوه رقصیدن خود را عوض می‌کند. به این صورت که به جای اینکه به صورت حلقه‌وار برقصد، دو حلقه پیوسته به شکل عدد انگلیسی هشت را با رقصیدنش در هوا نقش می‌زند. در عین حال، گاهی در ضمن رقصیدن، شکم (یعنی پایین تنه) خودش را هم به این سو و آن سو حرکت می‌دهد. از روی حرکت شکم زنبور، بقیه زنبورها به مسافت و حتی جهت پرواز پی خواهند برد.

هر چقدر که مسافت دورتر باشد، زنبور هشت‌های کمتری در فضا ترسیم می‌نماید. به عنوان مثال، اگر زنبور در هر دقیقه یازده بار شکل هشت را در هوا درست کند، معنایش این است که گل‌های مورد نظرش در فاصله 3200 متری کندو قرار گرفته‌اند.

علاوه بر این، زنبور رقاص نقطه وسط شکل هشت را نیز به گونه‌ای در هوا ترسیم می‌کند که جهت پرواز کردن برای رسیدن به گل‌های مورد نظرش را نشان می‌دهد. این نقطه در ارتباط با موقعیت خورشید در آسمان ترسیم می‌گردد و زنبورها با توجه به آن، بی‌درنگ زاویه پرواز به سوی مقصد (یعنی به طرف گل) را پیدا می‌کنند.

منابع

1. کتاب به من بگو چرا و چگونه. نوشته آرکادی لئوکوم. ترجمه سعید درودی. انتشارات بهزاد. 1391.