همه آنچه که باید از وب تاریک و پشت پرده دنیای اینترنت بدانید

هر فردی که تا به امروز حتی یکبار هم از اینترنت استفاده کرده باشد، می‌داند که دنیای وب تا چه اندازه عمیق و بی‌پایان است. حال اگر زمانی متوجه شوید محتوایی که در اختیار ما قرار دارد، شاید کمتر از 5 درصد وب است، چه احساسی به شما دست می‌دهد؟ این موضوع حقیقت دارد زیرا موتورهای جستجو تنها به بخش کوچکی از فضای اینترنت دسترسی داشته و قابلیت جستجوی آن را دارند. در طرف دیگر بخش بزرگی با نام دیپ وب یا وب تاریک وجود دارد که موتورهای جستجو نمی‌توانند آنها را پیدا و در آنها جستجو کنند. این بخش، بیش از 95 درصد فضای وب را تشکیل می‌دهد.

در این مقاله شما می‌توانید با بخشی عظیم از داده‌ها، اطلاعات و… در اینترنت که به راحتی در دسترس همه نیست، آشنا شوید.

دارک وب یا دیپ وب؟

احتمالاً بعضی از شما پیش از این هم نام‌هایی مثل دارک وب (Dark Web)، دارک نت (Dark Net) و دیپ وب (Deep Web) را شنیده باشید. معمولاً این سه کلمه در توصیف بخش مخفی اینترنت بکار می‌رود که کاربران عادی به آن دسترسی ندارند اما در عین حال هر کدام معنایی کاملاً جداگانه دارند.

دیپ وب بطورکلی به هر چیزی در اینترنت گفته می‌شود که توسط موتورهای جستجو رایج همچون گوگل، یاهو و بینگ قابل جستجو (ایندکس شدن) نیست. از این دست موارد می‌توان به ایمیل شخصی، دیتابیس شرکت‌های بزرگ و کوچک، فضای شخصی ظرفیت ابری، حساب‌های بانکی و وب سایت‌های غیرقانونی اشاره کرد. دیپ وب بخش بزرگی از محیط اینترنت را به خود اختصاص داده و گفته می‌شود حجم آن بیش از 500 برابر محیط عادی اینترنت یا همان وب مرئی (Surface Web) است. برای همین است که 95 درصد داده‌های موجود در اینترنت از دسترس کاربران عادی خارج است. موضوعی که البته با توجه به بخش‌های تشکیل دهنده آن (اعم از همه داده‌های شخصی هر فرد)، چندان هم عجیب نیست. در هر صورت مرورگرهای عادی تنها به بخش کوچکی از تمامی داده‌های وب دسترسی دارند که این داده‌ها قانونی هستند و روی وب مرئی وجود دارند.

بخش بزرگی از دیپ وب کاملاً قانونی بوده و بنا به دلایل کاملاً صحیح از دید مردم عادی پنهان است. با این حال همین فضا باعث شکل‌گیری بخشی کاملاً مجزا شده که در آن افرادی که نمی‌خواهند به هر دلیلی هویت‌شان فاش شود، از این فضا استفاده می‌کنند. بخشی با نام دارک وب که باید آن را بزرگترین بازار آنلاین خلافکاران سراسر دنیا دانست.

تفاوت لایه پنهان و لایه آشکار

دارک وب به بخشی از اینترنت نامرئی گفته می‌شود که در آن اکثراً فعالیت‌های غیرقانونی صورت می‌گیرد. فعالیت‌هایی مثل فروش مواد مخدر، فروش غیرقانونی اسلحه، قاچاق حیوان و انسان، قمارهای کلان که سرنوشت یک بازی ورزشی را تعیین می‌کنند، استخدام آدمکش، پولشویی و خلاصه هر فعالیت غیرقانونی که فکرش را بکنید، در آن جریان دارد. البته در فضای دارک وب، فعالیت‌های نسبتاً قانونی هم دیده می‌شود و بسیاری از داده‌های موجود روی این بخش وب، لزوماً غیرقانونی و غیراخلاقی نیستند.

با توجه به اینکه این فضا قابل دسترسی عموم نیست و هویت کاربران هم در آن مخفی است (مگر اینکه خود کاربر دست بکار اشتباهی بزند)، کسب‌وکار در آن بسیار رونق دارد. منتهی دارک وب هم مثل هر چیز دیگری، دو روی مثبت و منفی دارد که حداقل جنبه‌های منفی آن بسیار آشکارتر است. زیرا پُرطرفدارترین بخش دارک وب، بازارهای غیرقانونی آن است. چه چیزی بهتر از اینکه خلافکاران بتوانند علاوه بر خرید مایحتاج مورد نیاز خود، هویت‌شان را مخفی نگه دارند؟ آنها برای این کار به نرم‌افزاری نیاز دارند که بتوانند قابلیت دسترسی به دارک وب را برایشان فراهم کند. در حال حاضر تور (Tor) بهترین انتخاب است.

تور چیست؟

برای ورود به سطح نامرئی اینترنت به نرم‌افزاری نیاز دارید که بتواند نقش پل ارتباطی را برای شما ایفا کند. از بین این نرم‌افزارها، Tor مشهورترین آنها است. واژه Tor مخفف Thin Onion Routing است. خود این نام برگرفته از onion routing (مسیریابی پیازی) است. روشی که در آن تبادل اطلاعات به صورت ناشناس انجام می‌شود.

علت انتخاب این نام نیز، استفاده از الگوهایی با عملکرد لایه‌ای و رمزنگاری پیازی شکل است که در دسته‌بندی الگوهای ناشناختگی قرار دارد. بنابراین لوگو پیازی که بخشی از آن به رنگ بنفش نمایش داده می‌شود، علامت همین سرویس و تداعی کننده لایه‌های متعدد برای رسیدن به هسته اصلی است.

در این شیوه، پیام‌های رمزگذاری شده بوسیله تعداد زیادی گره شبکه با نام مسیریاب‌های پیازی فرستاده می‌شود. هر مسیریاب یک لایه رمز را برای خواندن دستورهای مسیریابی رمزگشایی می‌کند و پیام را به مسیریاب بعدی می‌فرستد که همین روند را تکرار می‌کند. این روش باعث می‌شود که محتوا و مبداء و مقصد پیام مخفی بماند. جالب اینکه در بسیاری از اوقات، تروریست‌ها از همین نرم‌افزار برای ارتباط استفاده می‌کنند. در طرف مقابل، دولت‌ها هم سعی می‌کنند از ابزاری استفاده کنند که بتواند پیام‌ها را رمزگشایی کنند. با این حال در بسیاری از مواردی که پیام رمزگشایی می‌شود، باز هم طرف مبدا و مقصد ناشناس باقی می‌مانند.

در بیشتر متدولوژی‌های فضای تاریک، آدرس سرویس کاربران از طریق درهم‌سازی (Hashing) کلید عمومی با الگوریتم 1-SHA و درهم‌سازی 10 کاراکتر (80 بیت) اول آن با الگوریتم Base32 بدست می‌آید که یک رشته (String) 16 کاراکتری است. ترجمه و شناسایی این نوع آدرس‌دهی برای دیگر موتورهای جستجو، قابل شناسایی و ردیابی نیست. از طرف دیگر، ساده‌ترین مسیر ارتباطی بین کاربر و سرور از طریق توزیع پخشی بین حداقل 6000 سرور تعریف می‌شود که عملاً کشف و رهگیری را غیرممکن می‌سازد.

خودِ Tor دارای مرورگر است. هر چند کاربران برای ورود به دارک وب می‌توانند از مرورگرهای مخصوص استفاده کنند. همچنین Tor تنها ابزار موجود برای دستیابی به دارک وب نیست. اما از تمامی هم‌قطاران خود مشهورتر است. با توجه به اینکه نام بردن از سایت‌های موجود در دارک وب غیرمجاز است، اکثر کاربران به هیدن ویکی (Hidden WiKi) مراجعه می‌کنند که می‌توان آن را ویکی پدیای تخصصی وب تاریک دانست و به صورت یکی از سرویس‌های تور ارائه می‌شود.

تور از کجا آمد؟

توجه بالای دولت‌ها به تور باعث شد طراحان فعلی آن نتوانند این سرویس را نفوذناپذیر بدانند. از طرفی توصیه می‌شود بطور همزمان از تور و VPN استفاده کنید تا مشخصات‌تان جایی فاش نشود. این در حالی است که تور در بعضی از کشورها همچون ایران به عنوان پروکسی استفاده می‌شود. با این حال اکثر سایت‌ها و فعالان امنیتی اینترنت بارها تاکید داشته‌اند که در زمان استفاده از تور، به سرویس شخصی خود مثل ایمیل یا فضای ابری خود مراجعه نکنید. به قول جولین اسمیت نماینده پارلمان انگلستان، تور کثیف‌ترین بخش اینترنت است. جایی که قاچاق انسان، قاچاق اسلحه و مواد از طریق آن جریان دارد.

از طریق Tor بود که سایت Silk Road (یکی از بزرگترین مراکز فروش مواد مخدر جهان) به مشتریان خود مواد مخدر می‌فروخت. FBI این سایت را در سال 2013 از دسترس خارج کرد. به گزارش سایت Vocativ، بسیاری از تروریست‌ها برای سفارش اسلحه از دارک وب و ابزار Tor استفاده می‌کنند.

حال سوال اینجا است که سر و کله Tor از کجا پیدا شد؟ در جواب باید گفت نیروی دریایی آمریکا! مهندسان نیروی دریایی ایالات متحده در اواسط دهه 90 مشغول توسعه نرم‌افزاری شدند که بتواند از اطلاعات CIA محافظت کرده و قابلیت ارتباط بدون شناسایی را در اختیار مقام‌های بالادستی خود قرار دهند. مدتی بعد دارپا (سازمان پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی) توسعه این نرم‌افزار را ادامه داد و در نهایت اواسط سال 2003 اولین ورژن از نرم‌افزار تور در اختیار کاربران عادی قرار گرفت. اکنون کار به جایی رسیده که اکثر سایت‌های غیرقانونی برای مخفی کردن هویت‌شان از ابزار رمزگذاری تور استفاده کرده و از پسوند onion بهره می‌برند.

دارک وب از چه زمانی بر سر زبان‌ها افتاد؟

اما دیپ وب از چه زمانی مشهور شد؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال باید کمی به گذشته برگردیم، به اواخر سال 2013 که FBI از بستن سایت Silk Road خبر داد. سایتی که گفته می‌شود بزرگترین وب سایت فروش مواد مخدر در دارک وب بود و در طول فعالیت دو ساله‌اش، بیش از 1 میلیون و 300 هزار معامله غیرقانونی (خرید و فروش مواد مخدر) در آن انجام گرفت که از این حیث می‌توان آن را بزرگترین کارتل آنلاین تاریخ نامید.

این سایت فوریه سال 2011 افتتاح شد. در ابتدا افراد بسیار کمی توانایی فروش مواد را داشتند و اکثر کاربران مشتری بودند اما این روند طی مدت کوتاهی تغییر کرد. طوری که تا تابستان سال 2013 (چند ماه پیش از بسته شدنش)، این فروشگاه نزدیک به 3900 فروشنده داشت و 140 هزار خریدار. Silk Road طی مدت کوتاه فعالیتش به مرکز خرید و فروش مواد مخدر بدون واسطه تبدیل شده بود. بطوریکه در این مدت ارزش معاملاتی که در این سایت صورت گرفته بود، به بیش از 1.2 میلیارد دلار می‌رسید. تمامی معاملات با استفاده از بیت کوین انجام می‌شد.

وقتی در نوامبر سال 2013 پلیس فدرال آمریکا خبر دان (Down) کردن سایت و دستگیر کردن مالک آن را اعلام کرد، بخش زیادی از مخاطبان تازه با پدیده ترسناک دارک وب آشنا شده بودند. این موضوع باعث شد حتی نمایندگان پارلمان انگلستان و نمایندگان مجلس سنای آمریکا، در نوبت‌های مختلف در مورد دارک وب اظهارنظر کنند. این سر و صدای رسانه‌ای به مدت 6 ماه ادامه داشت تا در نهایت میلیون‌ها نفر از وجود این بخش تاریک اینترنت خبردار شدند.

آیا می‌توان به دارک وب اعتماد کرد؟

نکته‌ای که باید به آن دقت کرد این است که حتی با وجود تور و سایت‌های غیرقانونی، باز هم هر کسی نمی‌تواند از تمامی خدمات موجود در دارک وب استفاده کند. زیرا افرادی که مشتری دائم دارک وب هستند، نمی‌خواهند کسی از کار آنها سر درآورد. به معنای ساده‌تر ، قوانین دارک وب تفاوت بسیاری با بازی Hitman دارد!

نخست اینکه هیچ راهی وجود ندارد که مخاطب دریابد آیا سایت‌های دارک وب واقعاً در ازای پولی که به آنها پرداخت می‌شود، خدماتی انجام می‌دهند یا اینکه به قول معروف همه چیز سرکاری است! در وهله دوم بسیاری از فعالیت‌هایی که در دارک وب انجام می‌شود، توسط خلافکاران بزرگ و کارتل‌ها سازماندهی می‌شود. به نظر شما آیا کاربر عادی می‌تواند به راحتی و تنها با استفاده از Tor به شبکه عظیم خرید و فروش آنها دسترسی پیدا کند؟ قطعاً خیر.

بسیاری از سایت‌ها تنها از طریق رابط غیرقابل دسترس بوده و خود گردانندگان سایت روی ورود شخص به شبکه گسترده آنها بسیار حساس هستند، موضوعی که پس از بسته شدن Silk Road بسیار تشدید شد. این سایت در اواخر فعالیت خود وارد دیگر تجارت‌های غیرقانونی شد، بطوریکه 70 درصد کالاهای فروش رفته در این سایت مواد مخدر و قرص‌های غیرقانونی بود و 30 درصد دیگر به حساب‌های بانکی دزدیده شده، سلاح، گواهینامه غیرقانونی و حتی لوازم قانونی همچون کتاب‌های مصور کمیاب، جواهر و سیگار کوبایی اختصاص داشت.

این جاه‌طلبی باعث شد FBI از تمامی منابع خود استفاده کند و «راس ویلیام اولبریچ» مالک این سایت را در اواخر سال 2013 دستگیر و در نهایت به حبس ابد محکوم کند. مدتی بعد هم اطرافیان اولبریچ سایتی به نام Silk Road 2.0 را تاسیس کردند که این سایت هم در اواخر سال 2014 بسته شد و پلیس، مدیران آن را دستگیر کرد. در این تاریخ، پلیس آمریکا و اروپا با کمک یکدیگر بیش از 400 سایت غیرقانونی را بسته و تعدادی از مدیران آنها را دستگیر کردند. این عملیات باعث شد گردانندگان فعالیت‌های غیرقانونی در دارک وب تصمیمات جدیدی برای ناشناس ماندن اتخاذ کنند.

عملیات تروریستی

پایگاه Vocativ طی گزارشی اعلام کرد اسلحه‌هایی که تروریست‌های داعش در حملات 13 نوامبر 2015 به فرانسه از آن استفاده کرده بودند، از طریق تور معامله شده است. این سایت همچنین اضافه کرد این سلاح‌ها از کشورهایی مثل ایالات متحده، آلمان، روسیه و هلند بدست مشتریان می‌رسند. در گذشته وقتی تروریست‌ها و جنگ‌طلبان می‌خواستند به صورت غیرقانونی سلاح بخرند، باید از طریق رابط‌های خود مراحل پیچیده‌ای را طی می‌کردند اما اکنون تروریست‌ها فقط به Tor نیاز دارند تا از این طریق سلاح‌های خود را تهیه کنند، بدون اینکه شناسایی شوند. در دارک وب، چندین و چند فروشگاه اسلحه وجود دارد که با قیمت بسیار نازلی، به فروش سلاح مشغول هستند.

معمولاً شیوه کار اینگونه است که فروشندگان بزرگ سلاح در اروپای شرقی، مقادیر زیادی اسلحه در جعبه‌هایی با سایز معمول یا کوچک را از طریق کشورهایی مثل بلژیک وارد بخش اصلی اروپا می‌کنند. سپس خرده فروش‌ها از طریق دارک وب این سلاح‌ها را به تروریست‌ها می‌فروشند.

فضای سایبر به مثابه یک کوه یخی بزرگ و غول‌آسا است که حدود 96 درصد آن دور از دسترس و دید موتورهای جستجو قرار دارد. به این بخش از اینترنت فضای تاریک اینترنت، اینترنت سیاه، دارک نت، دارک وب، اینترنت زیرزمینی، دیپ وب یا وب تاریک گفته می‌شود.

منابع

1. کسری کریمی طار. مجله دانشمند.