آداب غذا خوردن

زیبا غذا خوردن یک هنر و نشان دهنده ی ادب هر فرد است و باید از کودکی در خانواده ها آموزش داده شود. اینکه چه غذایی می خوریم مهم نیست. می توان بهترین غذاها را به بدترین شکل خورد؛ نکته اصلی، زیبا و تمیز خوردن است. هر غذایی آداب مخصوص خودش را دارد مثلاً خوردن غذای نانی با غذای برنجی و یا سوپ متفاوت می باشد، همچنین در هر کشوری نیز آدابی برای سرو کردن غذا وجود دارد.

یک محقق جامعه شناس معتقد است که غذاهای ملی و بومی اقوام و ملل مختلف و روش طبخ و همچنین خوردن آنها، خود بازگو کننده ی اندیشه، سنن و آداب فرهنگی و اجتماعی آن ملت ها محسوب می شوند.

در فرهنگ ایران سفره و نان از احترام خاصی برخوردار است و نشانه ی برکت و نعمت خداوند می باشد، بزرگترها و مهمان ها بالای سفره می نشینند و تا بزرگِ خانه شروع به خوردن نکند دیگران دست نگه می دارند؛ یا ژاپنی ها و چینی ها روی میزهای کوتاه و در کاسه های کوچک غذا را سرو کرده و با چوب های مخصوص غذا می خورند. در کشورهای اروپایی نیز نوع چیدمان فرق می کند و هر نوع قاشق یا ظرف، جای مخصوصی دارد.

اکثر غذاهای ایرانی به گونه ای است که با قاشق و چنگال خورده می شوند و کمتر از کارد استفاده می گردد ولی در غذاهای فرنگی بیشتر از کارد و چنگال استفاده می شود. در ادامه شما می توانید با برخی از مهم ترین آداب غذا خوردن آشنا شوید.

آداب مهمانی

1) دستمال سفره را باید روی پاهایتان بیندازید و با آن فقط می توانید گوشه لب را پاک کنید. در پایان غذا خوردن نیز نباید دستمال را تا نمایید، بلکه کافی است کمی آن را جمع و جور کرده و در کنار بشقاب تان بگذارید. (در مهمانی های رسمی، دستمال سفره باید از جنس پارچه و هماهنگ با سفره انتخاب شود.)

2) سوپ پیش غذا می باشد و میزبان نباید آن را بیش از یکبار و آن هم بیش از یک ملاقه برای مهمان بریزد. البته اگر مهمان درخواست کرد باز برایش بریزید! قاشق سوپ را نباید کاملاً در دهان فرو بُرد بلکه باید از نوک قاشق (به روش فرانسوی ها) یا پهلوی قاشق (به روش انگلیسی ها) محتویات آن را خورد؛ البته بدون هورت کشیدن و ایجاد صدا! برای خوردن آخر بشقاب (کاسه) سوپ نیز باید کمی بشقاب را به سمت بیرون خم کرد و آرام با قاشق آخر سوپ را برداشت نه اینکه با قاشق کف بشقاب را تراشید!

3) لقمه های کوچک بردارید تا مجبور نباشید با فشار دست آنها را به دهان ببرید. همچنین با دهان بسته، غذا را بجوید. لقمه باید اندازه دهان برداشته شود تا مستقیماً وارد دهان شود و نیازی به گاز زدن نباشد و نباید لقمه بزرگ در دهان گذاشت. لقمه غذایی که در دهان قرار گرفت اگر مطابق نبود باید خورده شود و نباید دوباره از دهان خارج شود. لقمه غذا اگر داغ بود نباید آن را از دهان بیرون آورد، خوردن یک جرعه آب مسئله را حل می کند.

4) برای خوردن هر غذایی از وسیله ی مناسب آن غذا و بطور صحیح استفاده کنید؛ مثلاً سوپ را با قاشق سوپ خوری، برنج و خورشت را با قاشق غذاخوری (دست راست) و چنگال (دست چپ)، اسپاگتی و ماکارونی را با چنگال، غذاهای گوشتی را با کارد (دست راست) و چنگال (دست چپ)، پیتزا را با کارد و چنگال یا دست (بین دو انگشت سبابه و شصت) و دسر را با قاشق مخصوص میل کنید.

5) قاشق آنقدر سنگین نیست که آن را مثل بیل در دست بگیرید! شما می توانید آن را به زیبایی بین انگشتان بگیرید. لازم نیست تمام حجم قاشق را پُر کنید. بلکه غذا را کم برداشته و به دهان بگذارید تا دهان تان آنقدر پر نشود که لپ هایتان باد کند. به اصطلاح دو لپی نخورید.

6) مراقب باشید قاشق با بشقاب یا دندان هایتان برخورد نداشته باشد بلکه بی صدا و آرام و بدون برخورد و درگیری غذا بخورید.

7) ابتدا لقمه را جویده و قورت دهید سپس لقمه ی بعدی را آماده کنید نه اینکه پیشاپیش لقمه ها را آماده نگه دارید.

8) سبزی خوردن را می توان برگ برگ هم خورد، لازم نیست آن را مشت کرده و به یکباره به دهان فرو کنید.

9) با بطری یا پارچ آب ننوشید. اگر هم لازم شد با بطری بنوشید باید بطری را از قسمت پایین بگیرید. در ضمن برای ریختن مایعات در لیوان باید پارچ یا بطری را روی لیوان خم کرد؛ نه اینکه لیوان را با دست بلند کنید. نوشیدنی ها را جرعه جرعه بنوشید و یکباره آن را سر نکشید.

10) قبل و بعد از نوشیدن مایعات، لب هایتان را با دستمال پاک کنید تا اثر چربی روی لیوان باقی نماند.

11) سر سفره و در حضور دیگران برای خلال کردن دندان هایتان جای مناسبی نیست؛ حتی اگر دست تان را جلوی آن بگیرید؛ زیرا همه می دانند که شما در پشت آن دست دارید چه می کنید! از زبان تان نیز برای تمیز کردن دندان ها و دهان استفاده نکنید.

12) اگر سر سفره دست تان به چیزی نمی رسد، از دیگران خواهش کنید تا آن را به شما بدهند.

13) استخوان غذا یا هسته ی زیتون و ضایعات غذای خود را روی سفره نریزید بلکه آنها را در بشقاب مخصوص و اگر نبود گوشه بشقاب خودتان نگه دارید.

14) هسته ی زیتون یا آلوی داخل غذا را با چنگال یا قاشق از دهان خود خارج کرده و گوشه ی بشقاب تان بگذارید؛ نه با دست.

15) اگر در مهمانی از غذایی خوش تان نمی آید یا غذایی خوشمزه نشده، لازم نیست با کلام یا حرکات صورت تان این موضوع را به دیگران بفهمانید بلکه خودتان را با غذای دیگر یا سالاد مشغول کنید.

16) هیچگاه روی بشقاب غذا خم نشوید بلکه صاف بنشینید و قاشق تان را تا دهان بالا بیاورید. به عبارتی لقمه باید به سوی دهان برده شود نه دهان به سوی لقمه.

17) مراقب آرنج هایتان باشید، آنها را روی میز غذا نگذارید بلکه چسبیده به بدن تان نگه دارید (چه موقع غذا خوردن و چه موقع نوشیدن). به دست هایتان حرکت اضافه ندهید و قاشق یا لقمه هایتان را در هوا به پرواز در نیاورید. دست ها را تا زمان سرو غذا روی زانوهایتان بگذارید. به فضای ایمنی و شخصی بغل دستی تان در داخل میز تجاوز نکنید.

18) بهتر است برای خوردن سالاد، سبزیجات پخته، زیتون، تکه های گوشت یا مرغ و… بیشتر از چنگال استفاده کنید.

19) در مهمانی ها یا عروسی هایی که غذا روی میز بزرگ و به صورت ایستاده سرو می شود، اولین کسی نباشید که به سراغ غذا می روید؛ ابتدا به دیگران تعارف کنید. (در ضمن آخرین نفر هم نباشید چون با میز خالی مواجه می شوید!) بعد از برداشتن غذا و دسر به میزان کافی سریع میز را ترک کنید تا دیگران هم بتوانند برای خود غذا بردارند. در ضمن هیچگاه دسر و سالاد و غذا را با هم در یک بشقاب نریزید، زیرا عمل مودبانه ای نیست و غذای تان هم بد شکل و بد مزه می شود.

20) وقتی دیگران هنوز مشغول خوردن غذا هستند، میز یا سفره را ترک نکنید؛ زیرا این کار به منزله ی توهین به دیگران است.

21) موقع غذا خوردن از انجام کارهای دیگر مثل تماشای تلویزیون یا مطالعه ی روزنامه یا کتاب بپرهیزید؛ زیرا هم برای سلامتی شما مضر است و باعث چاق شدن شما می شود و هم از غذای خود لذت نمی برید.

22) متاسفانه اکثر خانواده ها فقط موقع صرف غذا دور هم هستند و تمام مسائل و مشکلات را سر سفره بیان می کنند. این کار سبب بالا رفتن استرس شده و منجر به بیماری می شود. پس لطفاً ناراحتی ها و دعواهایتان را بعداً مطرح بفرمایید نه سر میز غذا. بهتر است هنگام صرف غذا یک موسیقی آرام و ملایم پخش شود.

23) در ابتدا برای خودتان یا دیگران کم غذا بکشید اگر کم بود دوباره می توانید این کار را انجام دهید.

24) مراقب باشید غذا به میزان کافی برای دیگران نیز باقی بماند، بخصوص ته دیگ که معمولاً همه دوست دارند و متاسفانه همیشه مقدار آن کم است.

25) به تعداد افراد، بشقاب، قاشق، چنگال، لیوان و… بیاورید. در ضمن ماست یا خورشت را برای هر فرد جداگانه بیاورید.

26) لطفاً هیچگاه قاشق خود را در دیس غذا یا غذاهای مشترک سر سفره فرو نبرید. شاید شما از این کار بدتان نیاید ولی دیگران اصلاً دوست ندارند از غذایی که شما با قاشق خودتان برداشته اید، بخورند.

27) نان برکت سفره است پس آن را به زیبایی تکه کرده و در سبد یا ظرف مخصوص سر سفره بیاورید.

28) اسراف نکنید. با این حال نباید غذاهای نیم خورده ی افراد را نیز در ظرف اصلی غذا برگردانید.

29) اگر قاشق یا هر چیز دیگر از دست تان یا از روی میز بر زمین افتاد، برای برداشتن آن به زیر میز خم نشوید بلکه از یک قاشق دیگر استفاده کنید. بعد از اتمام غذای سایرین و وقتی آنها میز را ترک کردند، آن را از زیر میز بر دارید.

30) بعد از اتمام غذا، قاشق و چنگال را در بشقاب چسبیده به هم به صورت عقربه هایی که ساعت 5:20 را نشان دهد، بگذارید این یعنی شما دیگر از خوردن دست کشیده اید.

31) هیچگاه پشت میز غذاخوری نباید پاهایتان را روی هم بیندازید و کنار سفره نباید پایتان را دراز کنید.

32) فاصله ی صندلی خود را از میز طوری تنظیم کنید که به میز مسلط باشید و راحت بتوانید غذا بخورید. در ضمن بعد از پایان غذا صندلی خود را سر جایش برگردانید.

33) تمام توجه خود را به صحبت افراد کناردستی معطوف نسازید. این عمل شما، بطور جدی آنها را ناراحت می کند.

34) با فرد کناردستی تان مطالب کوتاه و مختصر را برای صحبت پیش بگیرید. گوینده منحصر نباشید؛ به دیگران هم وقت صحبت بدهید.

35) با دهان پُر به هیچ وجه نباید صحبت کرد و نیز با دهان باز نباید غذا را جوید. همچنین با کسی که غذا در دهان دارد، صحبت نمی کنند.

36) لیسیدن انگشتان به منظور پاک کردن آنها جایز نیست. یکی از علل وجود دستمال سفره برای این منظور می باشد.

37) بشقاب غذایتان را با نان تمیز نکنید.

مهمانی های رسمی

در مهمانی های خیلی رسمی و تشریفاتی نه تنها باید آداب غذا خوردن را رعایت کرد بلکه باید به نکات زیر نیز توجه داشت:

1) لیوان بزرگ برای آب یا نوشابه و لیوان کوچکتر برای آب میوه یا سایر نوشیدنی ها می باشد.

2) قاشق یا چنگال کوچک بالای بشقاب برای صرف دسر می باشد. هسته ی کمپوت گیلاس یا دیگر میوه های هسته دار را باید با قاشق دسرخوری از دهانتان به گوشه ی بشقاب خود منتقل کنید.

3) بشقاب اصلی (غذاخوری) در وسط درست مقابل مهمان، کارد و قاشق سمت راست بشقاب و چنگال سمت چپ آن قرار داده می شود. در بالای بشقاب هم قاشق یا چنگال کوچک یا مخصوص خوردن دسر قرار می گیرد. معمولاً یک بشقاب کوچک نیز در سمت راست برای نان یا سالاد در نظر گرفته می شود.

4) کره یا پنیر را از بشقاب خودش مستقیم روی نان نمالید بلکه تکه ای از آن را با نوک کارد جدا کرده و در بشقاب کوچک کنار دست تان بگذارید و هر وقت که به آن احتیاج داشتید، تکه ای از آن را با کارد روی نان بمالید.

5) به هنگام رفتن به سوی میزان با آرامش حرکت کنید. سریع و با عجله نروید. معمولاً جای هر مهمان سر میز غذا با قرار دادن نام وی، توسط میزبان معین می شود. چنانچه شماره و یا کارت مخصوص برای هر کس در نظر گرفته شده، در سر جای خود قرار بگیرید و یا صبر کنید تا میزبان محل نشستن شما را مشخص کند.

6) صبر کنید ابتدا مهمانان مسن تر و یا افتخاری سر جای خود بنشینند؛ اگر آقا هستید، صبر کنید خانم ها و دختران ابتدا بنشینند. این کار نشانه نزاکت می باشد.

7) در رستوران، خانم ها طرف راست آقایان می نشینند.

8) اگر غذا به صورت نشسته سرو شود، پیشخدمت غذا را از سمت چپ مهمان تعارف می کند و بشقاب یا دیگر ظروف استفاده شده را از سمت راست مهمان جمع می کند تا مزاحم وی نشود.

9) اگر در مهمانی های بین المللی حضور دارید، قبل از انجام نیایش و شکرگزاری دستمال سفره و یا چیزی را برندارید و یا چیزی نخورید مگر اینکه مطمئن شوید چنین مراسمی برگزار نخواهد شد. در حال انجام شدن نیایش سر خود را اندکی خم کنید و با سکوت به مطالب گوش دهید.

به هیچ عنوان:

• کاسه آبگوشت یا آش را سر نکشید.
• غذاهای مایع یا نوشیدنی ها را هورت نکشید.
• غذا را فوت نکنید.
• با سر و صداهای عجیب غذا نخورید.
• با دهان پُر صحبت نکنید.
• به غذا ناخنک نزنید.
• برای چشیدن غذا، قاشق دهنی خود را در قابلمه فرو نبرید.

طوری غذا بخورید که دیگران از هم سفره شدن با شما ناراحت نشوند.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «آداب غذا خوردن»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب هنر موفق زیستن در دنیای واقعی، نوشته ی زهرا کمالی دهقان از انتشارات نظری، منتشر شده در دی 1390 با شابک 7-53-2897-964-978 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.