چرا برج پیزا کج است؟

آیا می دانستید که در شهر پیزا کشور ایتالیا، برج معروفی وجود دارد که به حالت کج سر پا ایستاده است؟

برج پیزا پدیده ای شگرف است. تمامی آن از سنگ مرمر ساخته شده و ضخامت دیوارهایش در قسمت پایین برج به حدود چهار متر می رسد. این برج دارای هشت طبقه است و ارتفاعش در حدود 55 متر یعنی درست به بلندی یک ساختمان 15 طبقه می باشد.

پلکانی که در داخل دیوارهای این برج ساخته شده است، دارای 300 پله می باشد. افرادی که این پله ها را می پیمایند، از فراز برج منظره ی بسیار زیبای شهر پیزا را مشاهده می کنند. دریا نیز که در شش کیلومتری شهر پیزا قرار گرفته است، از فراز این برج منظره ی بسیار سحرانگیزی دارد.

با در نظر گرفتن سطح بالای برج، متوجه می شویم که برج در حدود پنج متر از حالت عمودی خودش خارج گردیده و به پهلو کج شده است. بنابراین، در صورتی که شما از بالای برج پیزا سنگی را به زمین رها کنید، سنگ در نقطه ای فرود می آید که آن نقطه از پای برج پنج متر فاصله دارد.

سوالی که مطرح می شود این است که به چه علت برج پیزا را به شکل کج بنا نموده اند؟
تا به حال هیچ شخصی پاسخ این سوال را پیدا نکرده و فردی هم نگفته است که این برج به هنگامی که آن را می ساخته اند، به همین ترتیب کج ساخته شده است. فقط این نکته را می دانیم که آن را به عنوان برج زنگ کلیسای بزرگی که در نزدیکی آن قرار دارد، ساخته اند. از این رو، میان سال های 1174 و 1350 میلادی برج پیزا را فقط به همین منظور مورد استفاده قرار می دادند.

پایه های برج پیزا در زمین شن زاری نهاده شده است و احتمال دارد که همین نکته ما را تا اندازه ای به راز کج شدن برج پیزا راهنمایی کند. البته کج شدگی برج پیزا یکباره و بطور ناگهانی به وقوع نپیوسته است. گویا ابتدا پس از آنکه فقط سه طبقه ی آن ساخته شده بود، در نتیجه ی فرو رفتگی پایه ی برج در زمین، این کج شدگی در آن پدیدار گشت. آنگاه طبقات دیگر برج همان گونه بنا شد و کج بالا رفت!

در مدت صد سال اخیر این برج بار دیگر اندکی به پهلو خوابید و حدود سی سانتی متر دیگر هم کج شد. از این رو، بعضی از مهندسان آن را «برج افتان» می نامند زیرا عقیده دارند که بر اثر گذشت زمان، یک روز این برج از پا خواهد افتاد.

اما چرا این برج تا به حال واژگون نشده است؟
در واقع اجسام تا زمانی که از مرکز ثقل خود خارج نشده اند، واژگون نمی شوند. مرکز ثقل یا گرانیگاه، نقطه ای است که تمام وزن جسم در آن متمرکز می شود. برج پیزا هنوز از مرکز ثقل خود خارج نشده است؛ به همین جهت تا به حال فرو نریخته است.

از سال 1990 میلادی بازدید عموم از برج پیزا به دنبال افزایش کجی آن ممنوع شد. از آن زمان تاکنون یک گروه متخصص به بررسی علل انحراف برج پیزا و روش های جلوگیری از انحراف بیشتر آن پرداخته اند. در این مدت، تزریق سیمان به داخل پی برج و جلوگیری از نفوذ آب به زمین های اطراف، از میزان انحراف برج کاسته است. در پی این تلاش ها، برج پیزا که گمان  می رفت 20 سال دیگر واژگون خواهد شد، تا 300 سال دیگر پا بر جا خواهد ماند.

بد نیست که این موضوع را هم برای تان بگوییم که گالیله در همین شهر یعنی شهر پیزا به دنیا آمد. وی بعضی از آزمایش های خود راجع به سرعت اجسام در حال سقوط را در همین برج انجام داده است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «چرا برج پیزا کج است؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب به من بگو چرا و چگونه، نوشته ی آرکادی لئوکوم و ترجمه سعید درودی از انتشارات بهزاد، منتشر شده در 1391 با شابک 8-57-5959-964 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.