چرا رنگ خون، قرمز است؟

خونی که در میان سرخرگ ها، سیاهرگ ها و مویرگ های بدن ما جریان دارد، دارای مواد مختلف و سلول های بسیاری است. بدن یک فرد بالغ بیش از 6 لیتر خون دارد و در درون این ماده، حدود 25 میلیون سلول خونی یافت می شود. هر سلول خونی آنقدر کوچک است که فقط می توان آن را زیر میکروسکوپ دید.

هر بخشی از خون دارای وظیفه و اهمیت ویژه ای است.

در ابتدا، قسمت مایع خون را در نظر می‌گیریم که به آن پلاسما می‌گویند و اندکی بیش از نیمی از حجم خون (حدود 55 درصد) را تشکیل می‌دهد. رنگ آن زرد روشن است و به دلیل وجود بسیاری از مواد غیر محلول در آن، کمی غلیظ تر از آب می باشد. پروتئین ها، آنتی پادها که علیه بیماری ها به مقابله بر می خیزند، فیبرینوژن که در انعقاد خون موثر است، کربوهیدرات ها، چربی ها، نمک ها، سلول های خونی و… برخی از این مواد غیر محلول هستند.

سلول های قرمز که به آنها گلبول قرمز خون نیز می گویند، رنگ قرمز خون را درست می کنند. تعداد بسیاری از آنها در خون موجودند که سبب ایجاد رنگ قرمز خون می شوند. بدن شما حدود 25 میلیون از این مواد مدور کوچک دارد که همیشه در مویرگ ها جریان دارند.

زادگاه سلول های خونی مغز استخوان است. اگر برش یک استخوان را مشاهده کنید، مغز اسفنجی خاکستری مایل به قرمزی را که توسط استخوان احاطه شده است، خواهید دید. چنانچه آن را در زیر میکروسکوپ مشاهده کنید، می‌توانید شبکه کاملی از رگ‌های خونی و بافت‌های الیاف مانند متصل به هم را ببینید.

در میان این رگ‌های خونی، سلول‌های بی‌شماری در مغز استخوان قرار دارد و سلول‌های خون بوسیله این سلول‌ها تولید می‌شوند. زمانی که سلول خونی در مغز استخوان به سر می برد، سلول، حقیقی و دارای هسته است. ولی قبل از آنکه وارد جریان خون شود، هسته اش را از دست می دهد. در نتیجه سلول رسیده به خون، دیگر سلول کاملی نخواهد بود. در حقیقت دیگر ساختمان زنده ای ندارد و به صورت ابزاری مکانیکی در می آید. گلبول قرمز خون، چون بالنی است که از پروتوپلاسم به وجود آمده باشد و بوسیله ماده رنگی هموگلوبین خون پُر شده است که به آن رنگ قرمز می بخشد. عمل منحصر به فرد گلبول های قرمز، ترکیب با اکسیژن ریوی و مبادله آن با دی اکسید کربن در جوار بافت ها می باشد.

بنابراین در درون مغز استخوان، زمانی که سلول قرمز جوان رفته رفته رشد می کند تا به بلوغ برسد، هسته اش را از دست داده و مقادیر بیشتری هموگلوبین می سازد. هموگلوبین رنگدانه ای به رنگ قرمز و حاوی ترکیبات آهن و پروتئین است. وقتی که خون از درون ریه ها می گذرد، اکسیژن به هموگلوبین قرمز منتقل می شود و گلبول قرمز اکسیژن را از طریق سرخرگ ها و مویرگ ها به تمام سلول های بدن می رساند. دی اکسید کربن نیز به وسیله ترکیب هموگلوبین از سلول های خارج شده و از طریق سیاهرگ ها به ریه بازگردانده می شود. عمر گلبول های قرمز فقط 4 ماه است. سپس اکثراً در طحال از بین برده می شوند و سلول های جدید بطور مرتب برای جایگزینی سلول های قبلی ساخته می شوند.

علاوه بر این، انواع مختلفی از سلول های سفید خون نیز وجود دارند.

منابع

1. کتاب به من بگو چرا و چگونه. نوشته آرکادی لئوکوم. ترجمه سعید درودی. انتشارات بهزاد. سال 1391.